گیلان با متوسط بارش بیش از یکهزار میلیمتر در سال پر بارانترین استان کشور محسوب می شود و جزو سه استان مستعد برای تولید محصول برنج است. گیلان با ۲۳۸ هزار هکتار بیشترین وسعت اراضی شالیزاری را در اختیار دارد که بیش از۳۰۰ هزار نفر نیز به عنوان بهره بردار در این رسته شغلی فعالیت می کنند و سالانه برنج مصرفی ۲۰ میلیون نفر را تامین می‌کند.
به همین دلیل تغییرات در بازار برنج به عنوان یکی از تولیدات استراتژیک نخست بر بازار، زندگی و حتی اقتصاد مردم این استان اثرگذار است.به همین دلیل طی چند هفته اخیر اخبار مربوط به افزایش قیمت برنج نه تنها مصرف کننده را، بلکه فضای بازار تولید این محصول را نگران کرده است.
با وجود اینکه به نظر می رسد افزایش قیمت برنج نخست بر سفره مصرف کنندگان اثر داشته و ان را محدود می کند، اما نگاهی دقیق تر نشان می دهد که نخست باید مصرف کننده را در سطح کلان دید و دوم اثر گذاری بلند مدت بازی با قیمت برنج نه تنها بر مصرف کننده، بلکه بر بازار فروش و تولید این محصول نیز اثرات منفی خواهد داشت. به طور واضح تر حتی این بازی برای دلالان و تولیدکنندگان زحمتکش بازار برنج نیز یک باخت کامل است.
با افزایش قیمت برنج و خروج یا کمرنگ شدن این محصول استراتژیک از سبد غذایی، کاهش مصرف و تقاضا را ایجاد خواهد کرد که از خود کشاورز تا مشاغل وابسطه به آن را تحت تاثیر قرار می دهد. به زبان ساده کاهش مشتری و خرید ، حتی برای سوداگران این بازار هم استثنا قائل نخواهد شد و به مرور زمان این بازار را بی مشتری خواهد کرد.
نگاهی به بازار برنج در گیلان
طبق بررسی خبرنگار ایرنا بازار همچنان قیمت بالای برنج هاشمی به عنوان پرمصرف ترین نوع در میان سفره مردم کشور و استان گیلان را نشان می دهد. اما در این بررسی ها از نرخ های ۹۰ تا ۱۰۰ هزار تومانی برای هر کیلو برنج که هفته های اخیر بسیار پر سر و صدا بوده است، خبری نیست.
در حال حاضر هر کیلو هاشمی ممتاز در بازار رشت ۷۰ هزار تومان، هاشمی دودی ۵۲ هزار تومان ، ممتاز ۶۵ هزار تومان، صدری دودی ۸۵ هزار تومان و صدری ۳۵ هزار تومان قیمت گذاری شده است. همچنین در حوزه برنج های خارجی نیز هر کیلو برنج پاکستانی درجه یک ۲۹ هزار تومان به فروش می رسد.
یکی از فروشندگان بازار برنج در رشت به خبرنگار ایرنا گفت: ما برنج مان را به قیمت عمده فروشی می دهیم و بیشتر مشتریان مان از استانهای دیگر همچون اصفهان هستند که سفارش بار به میزان تناژ می‌دهند. گران شدن برنج نفعی برای واحدهای صفی ندارد چون ما باید این محصول را به همان نسبت گرانتر بخریم.
برنج فروش دیگری که برچسب قیمت های برنج خود را برداشته بود، مدعی شد بدلیل تلاطم و نوسانات روزانه قیمت برنج نمی‌تواند دائما قیمت های جدید را نصب کند و ترجیح می دهد قیمت ها را حضوری به مشتریان بگوید.
وی گفت: افزایش جهشی قیمت برنج حتی ما را نیز غافلگیر کرد و باوجود اینکه زمزمه های گران شدن برنج را شنیده بودم بنا داشتم با توجه به قیمت خرید قبلی برنج را بفروشم اما پس از فروش برنج هایم متوجه شدم که قیمت انقدر افزایش یافته که قدرت خرید برای من که فروشنده هستم نیز بسیار کمتر شده است.
شایعه کاهش تولید برنج تا واقعیت
بازاریان رشت یکی از عوامل اثرگذار بر افزایش قیمت برنج را شایعاتی مبنی بر کاهش تولید برنج می دانند که طبق گزارش شهریور ماه امسال معاونت بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی گیلان امسال یک میلیون تن شلتوگ از شالیزارهای گیلان برداشت شده است که در بهترین حالت ۷۵۰ هزار تن محصول خالص برنج از آن بدست می آید.
مدیر یکی از کارخانجات شالیکوبی رشت که خود نیز کشاورز هم است به خبرنگار ایرنا گفت: بر اساس آنچه که عنوان شده امسال بدلیل خشکسالی تولید محصول برنج کاهش یافت.
ناصر سجودی اظهار داشت: تولید برنج امسال ۴۰ تا ۴۵ درصد کاهش یافت؛ به طور مثال قبلا به طور میانگین از یک هکتار شالیزار حدود یک تا ۱.۵ تن محصول برنج برداشت می شد اما امسال بین ۸۰۰ تا ۹۰۰ کیلوگرم برنج تولید شده است.
وی افزود: بدلیل اینکه درآمد اصلی بیشتر کشاورزان شالیکار از طریق فروش برنج کسب می شود، مجبورند که بتدریج محصول شان را بفروشند تا بتوانند هزینه های زندگی شان را در طول سال بپردازند و در حال حاضر نیز بیش از ۷۰ درصد محصول شان را فروخته اند و آنچه باقی مانده میزانی است که برای خانواده خودشان نگه داشته تا زمان برداشت بعدی محصول یعنی مردادماه از آن ارتزاق کند.
کسی سود نمی برد
سیدموسی حسینی از کشاورزان شهرستان آستانه اشرفیه درباره سود افزایش قیمت برنج گفت: کسی از این بازار سود واقعی نواهد برد و حتی اگر سودی هم باشد مقطعی است. زیرا افزایش قیمت کاهش مصرف را به دنبال خواهد داشت و کاهش مصرف کننده نیز بر تمامی فعالان بازار برنج از کشاورز تا دلال و حتی فروشنده اثر می گذارد.
وی ادامه داد: طی چند دهه اخیر با افزایش قیمت برنج نه تنها مصرف این محصول نیز کاهش یافته بلکه بسیاری از کشاورزان نیز از این بازار خارج شده اند. حتی کاهش تولید را می توان ناشی از عدم تمایل برخی از کشاورزان دانست. علاوه بر این کاهش میزان خرید نیز کسبه بازار برنج را نیز با رکود مواجه کرده است و فروش آنها را بشدت کاهش داده است.
یکی از فروشندگان بازار برنج در مجاوز بازار روز آستانه اشرفیه نیز گفت: یا در بلند مدت همه از افزایش قیمت برنج ایرانی زیان می بینند و یا اینکه در صورت صادرات، برنج غیر ایرانی وارد سفره مردم خواهد شد که تا الان نیز بسیاری به مصرف برنج ای غیر ایرانی روی آورده اند.
باخت باخت برای همه
معاون توسعه بازرگانی و صنایع کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی گیلان با اشاره به اینکه کشاورزان عمده برنج خود را در همان زمان برداشت می فروشند، گفت: اگر تمامی فعالان برنج اعم از کشاورز، کارخانه دار، بنکدار و واحد صنفی با احتساب خانواده های شان یک و نیم میلیون نفر از جمعیت ۲.۵ میلیون نفری استان را تشکیل دهند و در نهایت پنج میلیون نفر در کشور از این محصول معیشت خود را تامین کنند، حدود ۸۰ میلیون نفر مصرف کنندگانی هستند که گران شدن برنج به نفع آنها نیست.
سایه قیمت پرانی در بازار برنج؛ بازی همه سر باخت
جواد زاده مقتدر ادامه داد: اگر گران شدن برنج در هنگام برداشت اتفاق بیفتد ممکن است در کوتاه مدت به نفع کشاورز باشد اما در بلند مدت بدنبال آن هزینه تولید همچون نهاده و هزینه کارگر نیز افزایش خواهد یافت، بنابراین سودی برای کشاورز که هم اینک محصولی ندارد، نیست.
وی اظهار داشت: گران شدن برنج برای دیگر فعالان حتی واسطه ها نیز در بلند مدت صرفه ای نخواهد داشت چرا که گران شدن هر محصول به ویژه برنج که قوت اصلی مردم کشور در کنار گندم است، موجب افزایش قیمت دیگر محصولات و کالاها می شود که آنها نیز باید در این چرخه برای افزایش قیمتی که خود بوجود آوردند هزینه اضافه تری را در استفاده از محصولات و خدمات دیگر بپردازند.
اراده مسئولان ارشد اجرایی و قضایی استان برای مقابله با احتکارگران
موضوع گرانی برنج بین مسئولان ارشد استان نیز واکنش برانگیز شده و در همین ارتباط اسدالله عباسی نماینده عالی دولت در گیلان با اشاره به ضرورت جلب رضایت کشاورزان و تولید کنندگان، از قیمت گزاف برنج در بازار ابراز ناراحتی کرد و گفت: سود این افزایش قیمت، به جیب کشاورزان نمی رود بر این مبنا، به طور جدی پای کار مردم هستیم و قطعا دست اندازی به سفره و معیشت مردم قابل قبول نیست و باید جلوی سوء استفاده ها گرفته شود.
حجت الاسلام حمزه خلیلی رئیس کل دادگستری استان گیلان نیز در نشست شورای مدیریت پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان با اشاره به اینکه امسال ۱۵ درصد کمتر از سال قبل کشت برنج در کشور صورت گرفته است اظهار داشت: کاهش کشت برنج و افزایش تورم یکی از عوامل گرانی برنج است؛ اما احتکار برنج توسط افراد سودجو عامل اصلی نوسان قیمت برنج های محلی در بازار به شمار می رود.
وی کاهش کاشت برنج را موجب وارد آمدن خسارات غیر قابل جبرانی بر جامعه عنوان کرد و افزود: ذائقه بسیاری از مردم به سمت برنج های ایرانی متمایل است و ورود برنج های خارجی نمی تواند جایگزین خوبی برای آنان باشد.
مقام ارشد قضایی گیلان با تاکید بر اجرایی شدن سامانه جامع انبار در راستای نظارت هرچه بیشتر بر برنج کوبی ها و مشخص شدن واردات برنج در انبار ها تصریح کرد: برنج از اقلام اساسی زندگی مردم است و حاکمیت وظیفه دارد نابسامانی ایجاد شده در این حوزه را برطرف سازد.
حجت الاسلام خلیلی احتکار برنج را اخلال در نظام اقتصادی کشور عنوان کرد و گفت: شوک و حباب قیمتی که توسط محتکران در کشور ایجاد شده است وضعیت معیشت مردم را دچار مشکل نموده بنابراین باید تمامی این محتکران شناسایی شده و به دستگاه قضایی جهت اعمال شدید ترین مجازات ها معرفی شوند.
برنج محصولی است که در کنار گندم قرار دارد و گرانی ان همچون گرانی گندم بر سایر اقلام تاثیر مستقیم دارد بنابراین مردم گیلان و ایران زمین انتظار دارند تا با نظارت های دقیق و عرضه به میزان تامین نیاز بتواند تعادل قیمت را به همراه داشته و تولید کنندگان و مصرف کنندگان از این وضعیت متصرر نشوند.
