اهمیت بدن و هویت‌هایی که از طریق ظواهر بدنی بازنمایی می‌شود در جوامع مدرن دو چندان شده است، زیرا فرهنگ بر آمده از مدرنیته، فرهنگی متکی بر ظواهر مادی و نمایشی است. در سال‌های اخیر، با تحولات جهانی شدن، به مسئله بدن بیش از حد توجه شده و الگوهای مصرف‌گرایی، بدن را مانند سایر حوزه‌های زندگی آدمی تحت سلطه قرار داده‌اند.
این امر موجب شده تا افراد طبقات گوناگون به بدن و ظواهر بیرونی آن توجه فزاینده‌ای نشان دهند. البته در این میان، زنان گوی سبقت را از مردان ربوده‌اند تا در این عرصه در جایگاه نخست قرار گیرند. یکی از راهکارهایی که افراد برای به نمایش گذاشتن بدن و اندام خود انجام می دهند، رژیم لاغری است. رژیم گرفتن برای بسیاری از زنان، جزء عادت‌های جدانشدنی روزمره‌شان شده است، در حالی که می‌تواند خطراتی را برای سلامت روان و جسم آنها داشته باشد.
در جامعه امروزی، بسیاری از زنان اغلب مستعد نادیده‌گرفتن نیازهای غذایی خود هستند و برای داشتن‌اندام ایده‌آل سعی می‌کنند به یک رژیم غذایی شدید پایبند باشند که باعث کمبود موادمغذی حیاتی و احساس بدخلقی، گرسنگی، کمبود انرژی و افسردگی می‌شود.اکنون این سوال مطرح می شود که فرهنگ رژیم غذایی غیر استاندارد، چگونه می‌تواند اثرات مخربی بر سلامت روانی و جسمی زنان داشته باشد؟کاهش وزن سریع ممکن است در ابتدا هیجان‌انگیز به نظر برسد، اما سرگیجه و خستگی از عوارض کاهش وزن سریع هستند. وقتی کالری کافی به بدن نمی‌رسد، سطح قند خون کاهش پیدا می‌کند و این امر باعث می‌شود که مغز فرد دچار کمبود انرژی شود و نتیجه آن احساس سرگیجه و خستگی و حتی افسردگی مداوم است.
ارتباط تنگاتنگ رژیم غذایی و سلامت روان
بسیاری از زنان از دوران نوجوانی یا حتی کودکی رژیم لاغری می‌گیرند، با این تصور که کاهش وزن به افزایش ارزش شخصی و رضایت از ظاهر منجر می شود. اما این مسیر اغلب به اضطراب و حتی اختلالات خوردن منتهی می‌شود. رژیم‌ها معمولاً موقتی هستند و به جای کاهش وزن پایدار، با بازگشت وزن و حتی افزایش آن منجر به ناامیدی می‌شوند. این درحالی است که رژیم لاغری غیر استاندارد، علاوه بر مشکلات جسمی بر سلامت روان هم تاثیر می‌گذارد.
مریم محمودی، متخصص تغذیه و رژیم درمانی در رابطه با خطرات رژیم لاغری غیرعلمی و غیر استاندارد به «شهروند» می‌گوید: «فرایند کاهش وزن هم بدنی و هم ذهنی است. بنابراین، در کاهش وزن باید جنبه‌های بیرونی و درونی به صورت یکسان مورد توجه قرار گیرد. در واقع، بین رژیم غذایی و سلامت روان ارتباط تنگاتنگی وجود دارد. انتخاب‌های غذایی بر سطح انرژی، خلق‌وخو، هوشیاری و تمرکز تاثیر می‌گذارند.
کاهش وزن سریع و غیر استاندارد، فقط روی بدن تاثیر نمی‌گذارد، ذهن واحساسات نیز در این مسیر تحت فشار قرار می‌گیرند. تغییرات شدید در رژیم غذایی و عادات زندگی باعث نوسانات خلقی، اضطراب و حتی افسردگی می‌شوند. وقتی بدن انرژی و مواد مغذی کافی دریافت نمی‌کند، تاثیرات فیزیولوژیکی این کاهش به‌سرعت روان را دچار اختلال می‌کند.»
متخصص تغذیه در ادامه به رژیم های غذایی نامناسب برای نوجوانان و جوانان دختر اشاره می‌کند: «دختران در دوران نوجوانی و جوانی نسبت به تصویر بدنی خود حساس هستند و رژیم غذایی سخت، موجب کمبود انواع ویتامین‌ها، آهن، کلسیم، روی و اختلال در سرعت رشد و کوتاه قدی می شوند.
حتی برخی نوجوانان دختر در این سنین قرص های لاغری که مصرف می‌کنند عوارض جبران ناپذیری روی عصب و مغز می‌گذارد. رژیم های غذایی سخت و بدون مشورت با متخصص تغذیه عوارض نامطلوب دیگری نظیر تهوع، تحمل نکردن سرما، ریزش مو، مشکلات پوستی، سنگ کیسه صفرا، نامنظمی سیکل قاعدگی ، افسردگی و مشکلات روان را نیز به همراه دارد.»
محمودی در ادامه، از دیگر مشکلاتی که رژیم لاغری ایجاد می کند، می‌گوید: یکی از عوارض لاغری سریع، بازگشت مجدد وزن است. در واقع بدن در پاسخ به کاهش کالری شدید، وارد حالت بقا می‌شود و متابولیسم را به‌شدت کاهش می‌دهد. اما پس از پایان رژیم، بدن شروع به ذخیره هر کالری مصرفی می‌کند و این سبب می‌شود که وزن دوباره بازگردد. دیگر مشکلی که کاهش وزن ایجاد می‌کند، شل شدن پوست است چرا که زمان کافی ندارد تا خود را با کاهش وزن سریعی که ایجاد می‌شود تطابق دهد.
شل شدن پوست، بیشتر در نواحی‌ای مانند شکم، بازوها و ران‌ها دیده می‌شود و گاهی حتی با ورزش و تغذیه نیز به‌راحتی بهبود پیدا نمی‌کند. علاوه‌بر این، این ترک‌ها و شل شدن ممکن است تا مدت‌های طولانی باقی بمانند. به‌جای کاهش وزن سریع، به بدن زمان دهید تا به تدریج تغییر کند و از روش‌های سالم‌تر و متعادل‌تری استفاده کنید. این کار نه‌تنها باعث حفظ روان و احساسات عاطفی می‌شود، بلکه کمک می‌کند تا نتایج پایدارتر و رضایت‌بخش‌تر باشند.»
ذهن و احساسات تحت فشار کاهش وزن غیر استاندارد
برخی از زنان از رژیم‌های سختی مانند شمارش کالری، محدود کردن کربوهیدرات‌ها، یا رژیم‌های خاصی مانند کتو استفاده می‌کنند، اما بسیاری از آنها به این نتیجه رسیده‌اند که این رویکردها نه تنها به سلامت شان کمک نمی‌کند، بلکه باعث آسیب به اعتماد به نفس و روابط اجتماعی شان نیز می‌شود.زهره احمدی روانشناس بالینی، در تحلیل خود از بدن، به کالایی شدن بدن در جوامع مدرن اشاره می‌کند. او به «شهروند» می‌گوید: « کاهش وزن سریع فقط روی بدن تاثیر گذار نیست، ذهن و احساسات نیز در این مسیر تحت فشار قرار می‌گیرند.
تغییرات شدید در رژیم غذایی و عادات زندگی باعث نوسانات خلقی، اضطراب و حتی افسردگی می‌شوند. وقتی بدن، انرژی و مواد مغذی کافی دریافت نمی‌کند، تاثیرات فیزیولوژیکی این کاهش به سرعت بر روان نیز تاثیر می‌گذارد. یکی از دلایلی که انتخاب‌های غذایی به شدت بر مغز ما تأثیر می گذارد این است که سیستم گوارش، ارتباط نزدیکی با مغز دارد. رژیم‌های سخت، غیراستاندارد و فاقد مواد مغذی، بر مغز و در نتیجه بر سلامت روانی و عاطفی ما تأثیر می‌گذارد.
افزایش استرس، خشم و حتی حس سرخوردگی از عوارض لاغری سریع است که همگی به شکل روانی افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهند. به همین دلیل است که متخصصان توصیه می‌کنند که افراد باید به جای انتخاب مسیرهای سریع و کوتاه، راه‌های پایدارتر و سالم‌تر را برای کاهش وزن برگزینند.احمدی در ادامه می‌گوید: «بدن به شدت نیازمند تعادل است. اگر این تعادل با رژیم‌های سخت از بین برود افراد بعد از یک دوره کاهش وزن سریع، احساس خستگی روانی دارند.
امروزه، رشته نوظهوری به نام روانپزشکی تغذیه رواج پیدا کرده است. این رشته تاکید می‌کند که رژیم غذایی و تغذیه بر احساس ذهنی افراد تاثیرگذار است. روانپزشکی تغذیه با تغییر رژیم غذایی و شیوه زندگی، روان افراد را درمان می‌کند. شاید در گذشته تصور نمی‌کردیم تغذیه بر روان افراد تاثیر می‌گذارد اما امروزه کاملا امری بدیهی و منطقی است.»
فرهنگ نمایشی دوران مدرن
جامعه‌شناسان معتقدند فرهنگ دوران مدرن، نمایشی است. در جامعه نمایشی، همه افراد قصد دارند خود را به نمایش بگذارند. افرد برای حفظ موقعیت اجتماعی شان، تصور می‌کنند، باید در نگاه دیگران حافظ اندام و چهره خود باشند. مصطفی آب‌روشن، عضو انجمن جامعه‌شناسی ایران، از چرایی رواج الگوهای زنانه غربی در کشورمان می‌گوید:« هر جامعه‌ای الگوهای خاصی دارد. اما در حال حاضر ایده‌های سرمایه‌گذاری در جهان گسترش پیدا کرده و با گسترش این فرهنگ، الگوهای متفاوت غربی، رواج پیدا کرده است. شبکه‌های ماهواره و فضای مجازی، این ارزش وارداتی را به صورت ناهنجاری به جامعه تزریق می‌کنند. افراد تحت فشار این ناهنجاری‌ها، برای جذب این ارزش‌ها در دنیای مدرن، بدون توجه به مشکلات جسمی و روانی که بر بدنشان تحمیل می‌شود، تلاش می‌کنند، دست به رژیم های سخت و مداوم بزنند.
در حقیقت افراد برای به نمایش گذاشتن هویت خود، به طور غیراستاندارد و غیر علمی از بدن خود حفاظت می‌کنند. البته الگوهای زیبایی مردانه، شامل بدن‌های حجیم و عضلانی نیز به طرق مختلف بر مردان تحمیل می‌شود. این در حالی است که در گذشته، مردان بیشتر بر مبنای اعمالشان مورد قضاوت قرار می‌گرفتند و دغدغه چندانی درباره جذابیت ظاهری خود نداشتند.»
