زعفران ایران ، مشهور به “طلای سرخ”، بیش از ۹۰ درصد تولید جهانی این ادویه گران‌بها را به خود اختصاص داده و ایران را به یک انحصارگر طبیعی در این صنعت تبدیل کرده است. با این حال، با وجود این برتری کمی، سهم ایران از ارزش افزوده و برندینگ جهانی به طرز نگران‌کننده‌ای پایین است. خام‌فروشی، ضعف بازاریابی و چالش‌های اقلیمی، جایگاه زعفران ایران را در بازارهای بین‌المللی با تهدید مواجه ساخته است. نجات زعفران از این عقب‌ماندگی، نیازمند اتخاذ یک رویکرد جامع، مبتنی بر توسعه زنجیره ارزش، استانداردسازی و استفاده از فناوری‌های نوین است.
بزرگترین چالش زعفران ایران، خام‌فروشی (فروش فله‌ای) آن است. این امر باعث می‌شود که سود ناشی از فرآوری، بسته‌بندی و برندینگ نهایی به جیب واسطه‌ها و کشورهای رقیب (مانند اسپانیا و امارات) برود.
به جای فروش رشته‌های خشک زعفران، باید روی محصولات جانبی متمرکز شد. این محصولات شامل عصاره‌ها، ترکیبات دارویی، مکمل‌های غذایی، رنگ‌های طبیعی و مواد اولیه صنایع آرایشی و بهداشتی می‌شوند.
همچنین برای جلوگیری از قاچاق زعفران به نام کشورهای دیگر و تضییع حقوق تولیدکننده، باید با ایجاد موانع جدی و نظارت قوی، صادرات فله‌ای را محدود کرد.
زعفران ایران فاقد یک “برند ملی شناخته‌شده” و منسجم در سطح جهانی است. این خلاء موجب می‌شود که محصول درجه یک ایران با قیمت پایین صادر و سپس تحت برندهای اروپایی با قیمت چندبرابری به مصرف‌کننده نهایی فروخته شود.
زعفران ایران، به عنوان یک ثروت ملی و یک محصول استراتژیک غیرنفتی، پتانسیل تبدیل شدن به یک مزیت رقابتی پایدار برای اقتصاد کشور را دارد. اما تا زمانی که در دام خام‌فروشی گرفتار است و از ابزارهای نوین برندینگ و فرآوری بهره نمی‌برد، سهم واقعی خود را در بازارهای جهانی به دست نخواهد آورد.
تنها راه نجات زعفران ایران، تغییر جهت از یک “صادرکننده ماده خام” به یک “عرضه‌کننده محصول نهایی برندشده و با ارزش افزوده” است. این مسیر نیازمند تعهد مدیران، هماهنگی بین بخشی و مهم‌تر از همه، سرمایه‌گذاری بر دانش و فناوری در تمام حلقه‌های زنجیره تولید تا صادرات است.
منبع: ایونا
