گلستان سرزمین ظرفیت‌های ناشناخته کشاورزی است که هر گوشه‌اش می‌تواند به قطب تولید محصولی ارزشمند تبدیل شود؛ مانند زعفران که روستای دور افتاده وامنان را متحول کرد و نه تنها رونق اقتصادی را به این روستا بازگرداند بلکه مسیر مهاجرت معکوس را برای بازگشت جوانان به وطن هموار کرد.
بازشدن پای زعفران به وامنان
۲ دهه قبل یکی از اهالی وامنان برای آزمایش کیفیت خاک این روستا، چند پیاز زعفران را در مزرعه اش کاشت و با توجه به بازدهی مطلوب، کیفیت بازارپسند و قیمت مناسب آن، دیگر اهالی این روستا هم آرام آرام به کشت زعفران روی آورده و با دست کشیدن از کشاورزی سنتی، تولید این محصول را به صورت جدی آغاز کردند.
به دنبال موفقیت اهالی روستای وامنان در کشت زعفران و درآمدزایی آن، استقبال از کشت این گیاه دارویی برای برخی ساکنان مناطق مستعد در شهرهای گالیکش، گرگان، بندرگز و مراوتپه دوچندان شد به طوری که هر ساله در فصل تابستان خرید و فروش پیاز زعفران برای کشت در مزرعه، به تجاری سودآور برای وامنانی ها تبدیل شده است.
با وجود رونق چند ساله کشت زعفران در استان گلستان، استمرار خشکسالی و کم آبی، هزینه بالای فرآیند تولید، نبود امکان صادرات، نوسانات قیمت ها، فعالیت دلالان و واسطه ها و گرانی نهاده‌های کشاورزی به مشکلات عمده زعفران‌کاران گلستانی تبدیل شده و بر ادامه فعالیت آنان در مسیر تولید پایدار تاثیر منفی گذاشته است.
زعفران استان گلستان به لحاظ کشت و تولید محصول رتبه هشتم کشور را در اختیار دارد و توسعه کشت با توجه به ارزش اقتصادی بالای آن می تواند به رونق اقتصاد منطقه و افزایش درآمد خانوار کشاورزان کمک شایان کند.
نام وامنان طی سال های اخیر با زراعت زعفران بر سر زبان ها افتاده و محصول تولیدی این خطه به دلیل کیفیت مطلوب نزد بازرگانان و مصرف کنندگان به شهرت خاصی رسید اما شیوع کرونا و افت قیمت محصول در بازار داخلی و راکد شدن صادرات، زعفران‌کاران این روستا را به سمت دلسردی برای فعالیت سوق داد.
یکی از زعفران کاران وامنان با تایید وجود این مشکلات گفت که امسال استقبال اهالی برای توسعه مزارع زعفران نسبت به سال های قبل کمتر شده است.
نورالله شاملو اظهار داشت: اواخر شهریور ماه زمان برداشت بذر زعفران از مزارع زیر کشت قدیمی است اما رغبتی برای جمع آوری پیازچه و ایجاد باغ جدید نزد زعفران کاران وامنان وجود ندارد در حالی که تا ۲ سال قبل جنب و جوش خاصی در این روستا برای ایجاد و گسترش باغ جدید، جمع آوری پیازچه و فروش آن به سایر استان ها وجود داشت.
به گفته وی تعدادی اندکی از زعفران کاران وامنان که پیازچه ها را از زمین های زیرکشت برداشت کرده اند برای فروش پیازچه های مازاد بر نیاز خود مشتری ندارند.
وی اضافه کرد: سال قبل خرید پیازچه زعفران بازار خوبی داشت و هر کیلوگرم آن تا ۲۰۰ هزار ریال نیز به‌فروش می‌رسید اما امسال این رقم به ۷۰ تا ۸۰ هزار ریال کاهش یافته است.
پیازچه های زعفران بعد از کشت در مزرعه، بعد از سه سال به صورت انبوه شروع به گلدهی می کند و تا ۹ سال هم می توان از آن محصول برداشت کرد.
این بهره بردار با بیان این که زراعت زعفران برای اهالی منطقه به دلایل بالا بودن دستمزد برداشت، مانند سال های قبل سود دهی ندارد خواستار راهنمایی کارشناسان جهاد کشاورزی به زعفران کاران وامنان برای برون رفت از این شرایط شد.
خسارت بازار زعفران ناشی از شیوع کرونا
مدیرعامل شرکت تعاونی زعفران‌کاران وامنان هم گفت: مشکل به وجود آمده برای زعفران کاران فقط مختص این روستا نیست و آسیب های به وجود آمده ناشی از شیوع کرونا و تعطیلی فرایند صادرات فعالان این بخش در استان‌های کشور را درگیر خود کرده است.
ذبیح الله عادلی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: زعفران تولیدی گلستان سال های قبل از سوی این شرکت تعاونی خریداری و به صورت فله به بازرگانان مشهدی فروخته می شد اما با شیوع کرونا و اعمال محدودیت‌های ناشی از آن فروش زعفران تولیدی وامنان به میزان قابل توجهی کاهش یافت.
وی همچنین به نبود بازار خرید پیازچه زعفران در گلستان اشاره کرد و گفت: این معضل بیشتر به خاطر کاهش بارش، نبود رونق بازار فروش زعفران و به صرفه نبودن تولید محصول ناشی از بالا رفتن هزینه های برداشت است.
عادلی اضافه کرد: با تداوم این روند، امسال توسعه باغ های زعفران در منطقه بسیار کمتر از حد انتظار خواهد بود .
وی در خصوص حمایت شرکت تعاونی از بهره برداران زعفران‌کاران منطقه، بیان کرد: پارسال این شرکت حدود ۵۰۰ کیلوگرم زعفران تولیدی این روستا معادل حدود ۴۰ درصد تولید را خریداری کرد و به بازرگانان خراسان رضوی فروخت.
عادلی افزود: علاوه بر این، اکنون حذف خام فروشی، سرمایه‌گذاری در کیفیت تولید محصول و ایجاد زمینه اشتغال بیشتر، راه اندازی واحدهای بسته بندی و عرضه زعفران با برند وامنان در حال پیگیری است.
وی ادامه داد: همه مجوزهای لازم برای بسته بندی زعفران با برند وامنان و علامت استاندارد از دستگاه های مرتبط دریافت شده و محصول تولیدی هم به زودی وارد بازار خواهد شد.
وی علت تاخیر در تولید محصول زعفران با برند وامنان را محدودیت های ایجاد شده ناشی از شیوع ویروس کرونا اعلام کرد.
معاون مدیریت باغبانی جهادکشاورزی گلستان نیز گفت: توسعه کشت زعفران در استان تابع شرایط اقلیمی و میزان استقبال بهره برداران است که امسال توسعه آن بین ۴۰ تا ۵۰ هکتار پیش بینی می شود.
نوید رضا فرهانی افزود: وزارت جهادکشاورزی همواره بر رعایت الکوی کشت در استان ها با هدف حفظ کیفیت و کمیت محصولات تولیدی و حفظ ارزش محصول زعفران ایران در بازارهای جهانی تاکید دارد.
وی ادامه داد: به دلیل استقبال کشاورزان گلستان تا پایان سال زراعی قبل ۴۸۰ هکتار از اراضی شهرستان های آزادشهر، مینودشت، رامیان، گالیکش، گرگان و علی آباد به زیر کشت زعفران رفت که پیش بینی می‌شود با آغاز فصل برداشت از اواخر مهر سال جاری با عملکرد میانگین ۶.۵ کیلوگرم در هکتار، سه هزار و ۱۰۰ کیلوگرم زعفران در استان برداشت شود.
فرهانی ادامه داد: زعفران استان گلستان به لحاظ کشت و تولید محصول رتبه هشتم کشور را در اختیار دارد و توسعه کشت این محصول با توجه به ارزش اقتصادی بالا می تواند به رونق اقتصادی منطقه و افزایش درآمد کشاورزان کمک شایانی کند.
به گفته کارشناسان باغبانی به ازای هر ۷۰ تا ۸۰ کیلوگرم گل زعفران یک کیلوگرم محصول سَرگل ( زعفران خشک ) تولید می شود.
زعفران تولیدی گلستان با وجود کیفیت مرغوب به دلیل مشکلات در بخش بسته بندی و فرآوری، هنوز راهی به بازارهای بین المللی باز نکرده و راه اندازی این واحدها گام مثتبی در جهت توسعه این کشت در استان است.
اکنون زعفران خشک شده کشاورزان استان گلستان بیشتر به صورت فله و در بازار مشهد مرکز خراسان رضوی به‌فروش می رسد.
زعفران به دلیل طعم، بو و رنگ زرد خاصی که دارد علاوه بر مصرف غذایی، در صنایع غذایی، شیرینی پزی، داروسازی و دیگر صنایع کاربرد دارد.
زمان برداشت زعفران در گلستان قبل از ورود هوای سرد و سرمای پاییزی بوده و بیشتر از اواسط مهر آغاز می شود.
به محض پیدا شدن اولین گلهای زعفران در مزرعه، برداشت انجام می شود و دوره برداشت این محصول افزون بر ۲۰ روز به طول می انجامد.
به گفته کارشناسان امور باغبانی؛ عمر مزرعه زعفران به تعداد پیازهای کاشته شده در سال اول بستگی دارد، هر پیاز سالیانه پیازهای جدید تولید می کند در نتیجه با گذشت چند سال به علت تراکم پیازها، نقصان مواد غذایی، پوکی برخی پیازها و کوچک شدن آنها از مقدار محصول برداشت شده ،کاسته می شود.
هر کیلوگرم گل زعفران در حدود ۲ هزار تا ۲ هزار و ۷۰۰ گل دارد و از آن ۱۲.۵ تا ۱۷.۵ گرم زعفران خشک تولید می شود.
کشت زعفران در روستای وامنان از توابع شهرستان آزادشهر واقع در شرق گلستان از ۲۰ سال قبل توسط حجت الاسلام محمد احمدی روحانی اهل همین روستا آغاز شد و امروز با توسعه روند کشت این محصول و درآمدزایی برای روستائیان منطقه آوازه کشوری به خود گرفته است.
