نان سه حرفی که یک دنیا کلمه و جمله و در نهایت داستان در آن گرد آمده است، داستان دنباله‌داری است از تولید تا مصرف آن، که روزانه اقشار مختلف مردم را به نوعی با خود درگیر و همراه کرده است.
یکی از بخش‌های مهم این داستان که همچنان به قوت خود باقی است مربوط به کیفیت این کالا است که هنوز هم مردم به ویژه در کردستان از کیفیت پایین آن گلایه‌مند هستند و این مهم به عنوان حلقه‌ای مفقوده در این چرخه وجود دارد.
از این گذشته یکی از مسائل مهم در زنجیره تولید نان مربوط به آرد و خروج از چرخه تولید و ورود به حوزه خوراک دام و گاهی قاچاق آن بود که دولت سیزدهم در راستای ممانعت از این اقدام و بهبود وضعیت آرد و نان از اردیبهشت سال ۱۴۰۱؛ طرح هدفمندسازی یارانه آرد و نان را به اجرا درآورد.
این طرح در سه مرحله تدوین شده است و در حال حاضر در کردستان مرحله نخست آن به اجرا درآمده و در کشور هم مرحله دوم آن در برخی از استان ها از جمله کردستان از ۲۷ بهمن سال جاری اجرایی شده و قرار است بتدریج و گام به گام در همه شهرها اجرایی شود.
در مرحله نخست همه واحدهای نانوایی باید مجهز به دستگاه کارت خوان شوند که به گفته نماینده شرکت بازرگانی دولتی کردستان ۲ هزار و ۵۰۰ واحد خبازی در سطح استان وجود دارد که از این تعداد حدود ۱۷۵ واحد به دلایل مختلف از جمله مسائل حقوقی موفق به نصب این دستگاه نشده‌اند ولی همچنان سهمیه آرد لازم را دریافت می کنند.
اگرچه هنوز به گفته کارشناسان این حوزه اظهار نظر نهایی در ارتباط با موفقیت آمیز بودن یا نبودن این طرح زود است و باید منتظر بود همه فازهایی آن به اجرا درآید و نتایج آن در سطح جامعه مورد ارزیابی قرار گیرد ولی با این وجود خلاءهایی در آن وجود دارد که امید می رود در مراحل بعدی جبران شود.
به عنوان نمونه در این طرح که در فاز دوم آن قرار شده براساس عملکرد هر واحد نانوایی، سهیمه آرد به آنها اختصاص داده شود هنوز شیوه‌نامه ای مربوط به مصارف مراکز علمی و دانشگاهی و اداری و نظامی به استان ها ابلاغ نشده است و افزون بر این تغییر آنچنانی هم در کیفیت نان شاهد نیستیم.
نظرات مردمی: افزایش نان های کاغذی
در یکی از واحدهای تولید نان لواش در شهرک ساحلی سنندج با چند نفر از بانوانی که در صف انتظار دریافت نان بودند هم صحبت شدم و از آنها در ارتباط با میزان اطلاع‌شان از طرح هدفمندی آرد و نان سوال کردم.
یکی از این بانوان اظهار کرد: واقعیتش زیاد اطلاعی از این طرح ندارم ولی تنها تغییری که ما در خرید نان دیدیم استفاده اجباری از دستگاه کارتخوان است.
یکی دیگر از بانوان با حالت گلایه‌مندی گفت: افزون بر استفاده از کارت برای خرید نان، اتفاقا شاهد نازک تر شدن نان به ویژه بربری و سنگک هستیم و باید اسم آنها را نان کاغذی بگذارند.
وی با اشاره به اینکه خانواده ای ۶ نفره دارند و روزانه ۱۵ تا ۲۰ قرص نان مصرف می کنند، ادامه داد: کاش فقط بحث نازک بودن نان ها مطرح بود؛ کیفیت و ماندگاری ندارند و خیلی زود بیات و غیرقابل مصرف می شوند.
بانوی دیگری هم وقتی این صحبت ها را شنید وارد بحث شد و گفت: برای خرید بربری به واحدنانوایی در محله غفور می رود که کیفیت خوبی دارد و بعد از چند روز هم قابل استفاده است.
بی شک در هر شهری چند واحد نانوایی که نیروهای آن باسابقه و دارای تجربه کاری زیادی هستند و پخت نان آنها مشهور است وجود دارد ولی زمانی می توان از بهبود وضعیت نان و واحدهای نانوایی صحبت و از آن دفاع کرد که بجای چند واحد، بیشترین درصد نانوایی های سطح شهر نان باکیفیت دست شهروندان بدهند و این یکی از چشم اندازهای مهم در اجرای طرح هدفمندسازی یارانه ها است که امید می رود محقق شود.
نان چرا در کردستان مهم تر است؟
براساس آمارها هر ایرانی متوسط روزانه ۳۰۰ گرم نان مصرف می کند که با توجه به اینکه درآمد سرانه مردم کردستان کمتر از میانگین کشوری است و با افزایش قیمت کالاها به ویژه محصولاتی هم چون برنج و کوچک شدن سبدغذایی مردم، میزان مصرف نان هم به مراتب بیشتر می شود لذا میزان سرانه مصرف نان در این استان هم بیشتر از متوسط کشوری است.
براساس گفته مسئولان سرانه مصرف نان در کردستان ۳۶۰ گرم است که براین اساس برای نانی هم چون لواش که ۷۸ درصد نان مصرفی را بین انواع نان در این استان به خود اختصاص داده است؛ وزن چانه باید ۱۶۰ گرم باشد یعنی به ازای هر هر فرد ۲.۲۵ قرص نان در روز مصرف می شود.
حال برمبنای سرانه مذکور یک میلیون و ۶۰۳ هزار نفر جمعیت این استان در روز سه میلیون و ۶۰۶ هزار و ۷۵۰ قرص نان لواش مصرف می کنند که براساس آمار اعلام شده این میزان سه میلیون و ۷۱۶ هزار و ۷۵۰ قرص نان است لذا می توان گفت سرانه مصرف نان در این استان هم بیشتر از آمار اعلامی است.
در علم اقتصاد به کالاهایی که با کاهش سطح درآمد مردم تقاضا برای آن افزایش می یابد و برعکس آن، کالای پست گفته می شود که نان هم جزو این کالاها است که اگرچه در شرایط نرمال هم به دلیل بافت فرهنگی جامعه ما همچنان مصرف می شود و جایگزینی ندارد ولی در وضعیت نامناسب اقتصادی میزان تقاضا و مصرف آن نسبت به حالت عادی بیشتر می شود.
با افزایش چندین برابری قیمت انواع گوشت و سایر اقلام خوراکی، خرید نان در طبقات اقتصادی پایین تر افزایش پیدا کرده است بنابراین اگر این کالا هم از سلامت و کیفیت لازم برخوردار نباشد افزون بر به خطر افتادن سلامتی قشر زیادی از جامعه هزینه های بیشتری هم بر حوزه بهداشت و درمان تحمیل می شود.
کاهش وزن چانه و تراکنش های صوری
به گفته نماینده شرکت بازرگانی دولتی کردستان در مرحله نخست این طرح هم چون سال های گذشته به هر واحد نانوایی در کردستان پنج تا ۱۲ کیسه آراد یارانه ای نوع یک و ۲ براساس نوع پخت و میزان جمعیتی که در مسیر نانوایی وجود دارد، اختصاص می یابد.
با اجرای این طرح قیمت هر کیلوگرم آراد آزاد به عبارتی آرد نوع سوم که کیسه حاوی آن آبی رنگ است ۱۲ هزار تومان، قیمت هر کیلوگرم آرد یارانه ای نوع دوم که کیسه آن زرد رنگ بوده ۹۰۰ تومان و قیمت آرد یارانه ای نوع یک هم که کیسه آن سفید رنگ بوده ۶۶۵ تومان است.
این اختلاف قیمت بین آرد آزاد و یارانه ای موجب شد تعدادی از واحدهای نانوایی در ابتدای اجرای این طرح اقدام به تراکنش های صوری و کم کردن چانه نان کنند و آرد یارانه ای که دریافت کرده بودند را با قیمت بیشتری به فروش برسانند.
افزون بر۴۱۴ هزارکیلوگرم آرد مصرفی برای پخت نان در یک روز
مدیرکل امور اقتصادی و دارایی استان کردستان به میزان آرد مصرفی و تعداد نان خریداری شده در استان طی یک روز اشاره کرد و گفت: میزان آرد مصرفی در یک روز ۴۱۴ هزار و ۵۱۶ کیلوگرم و میزان قرص نان تهیه شده از این میزان آرد چهار میلیون و ۷۳ هزار و ۳۹۷ قرص بوده است.
محمد مشیرپناهی با اشاره به اینکه در این روز میزان تراکنش دستگاه های کارت خوان موجود در نانوایی های استان ۲۰۲ هزار و ۹۵۷ تراکنش بود، افزود: میزان کمک هزینه پرداختی به این میزان تراکنش انجام شده در واحدهای نانوایی استان در یک روز ۲ میلیارد و ۸۷۶ میلیون و ۳۵۵ هزار ریال بود.
وی بیان کرد: از ابتدای اجرای این طرح تا ۹ بهمن امسال به نانوایان مجهز به دستگاه کارتخوان هوشمند ۵۳۴ میلیارد و ۵۴۴ میلیون و ۸۴۵ هزار ریال پرداخت شده است.
بیشترین میزان تخلف واحدهای نانوایی در کردستان کم فروشی بوده به عبارتی کاهش وزن چانه؛ یعنی اگر برای پخت نان لواش وزن چانه باید ۱۶۰ گرم باشد واحدهای متخلف با ۱۱۰ گرم؛ نان را تحویل مردم دادند.
تشکیل یک هزار و ۹۵ پرونده تخلف واحدهای خبازی دراستان
مدیر نظارت و بازرسی سازمان جهاد کشاورزی کردستان با اشاره به اینکه در واحدهای خبازی تخلف وجود دارد، اظهار کرد: از ابتدای اجرای این طرح تا اوایل بهمن ماه یک هزار و ۹۵ پرونده تخلف برای واحدهای خبازی استان تشکیل شد.
سامان ربانی ادامه داد: عدم رعایت ساعت کار، تعطیلی خودسرانه، عدم درج قیمت عرضه و فروش خارج از شبکه آرد، کم فروشی و گران فروشی از تخلفات شناسایی شده واحدهای خبازی بود که در این بین بیشترین میزان تخلف در استان مربوط به کم فروشی است.
وی خواستار همکاری مردم در راستای نظارت بیشتر بر امر تولید نان شد و گفت: توسط بازرسان ما تخلف واحد نانوایی محرز می شود ولی مردم بجای حمایت و تشویق بازرسان از واحدهای نانوایی با توجیه مشکلات اقتصادی و گرانی و افزایش هزینه ها پشتیبانی می کنند.
مدیر نظارت و بازرسی سازمان جهاد کشاورزی کردستان با بیان اینکه از طریق سامانه نانینو نظارت هوشمند بر میزان سهمیه آرد و مصرف آن در نانوایی ها امکان پذیر است، گفت: از ۲۲ بهمن سال جاری به بعد هم قرار است ۱۵ درصد کمک یارانه ای دولت به ۲۵ درصد افزایش یابد.
ربانی در ارتباط با میزان موفقیت آمیز بودن این طرح تاکنون اظهار کرد: فعلا نمی توانیم درصدی از میزان موفقیت آمیز بودن این طرح بیان کنیم چراکه باید فازهای بعدی آن اجرا و سپس کار مطالعاتی در ارتباط با آن انجام شود.
واحدهای نانوایی جزو ضعیف ترین واحدهای صنفی به شمار می روند که با هزینه های زیادی ناشی از اجاره، دستمزد کارگران و حامل های انرژی مواجه هستند در مقابل قیمت نان براساس این موارد تغییری نکرده است بنابراین دولت برای حمایت از این صنف اقدام به پرداخت آرد یارانه‌ای می کند.
صاحب یکی از واحدهای نانوایی سنندج که تا ساعت ۱۹ و ۳۰ دقیقه نان گرم دست مردم می دهد، گفت: ۲۵ سال است در این حرفه مشغول به کار هستم و سعی کردم بهترین و باکیفیت ترین نان را دست مردم بدهم تا درآمدی حلال داشته باشم.
وی که تمایلی نداشت اسمی از او برده شود، افزود: در هر قشر و صنفی افراد خوب و درستکار و تعدادی هم منحرف از مسیر صحیح کاری داریم و در حوزه نانوایی ها هم شاهد برخی تخلف ها هستیم.
این نانوا ادامه داد: با گران شدن بسیاری از کالاها و خدمات هزینه های نانوایی کمرشکن شده است ولی وقتی به اندازه کافی مشتری باشد تا حدی می توان آنرا جبران کرد و درآمد مطلوبی هم داشت.
وی اجرای طرح هدفمندسازی یارانه آرد و نان را مطلوب خواند و اضافه کرد: امروز همه مردم به واسطه حساب یارانه ای که دارند دارای کارت بانکی هستند بنابراین موارد اندکی بوده که خریداران کارت همراه نداشتند و با پول نقد نان خریدند.
مدیریت نانوایی به سبک گذشته اقتصادی نیست
سرپرست معاونت هماهنگی امور عمرانی استانداری کردستان اظهار کرد: تغییر شرایط اقتصادی و رشد تکنولوژی در همه دنیا موجب تعطیلی بسیاری از واحدها و ایجاد مشاغل جدید شده است.
حامد قادرزاده با اشاره به اینکه بیشتر تخلفات نانوایی ها در حاشیه شهرها اتفاق می افتد، افزود: واقعیت اقتصادی جامعه باید به خوبی شناخته شود امروزه در محله هایی در سطح شهرهای استان وجود نانوایی دیگر صرفه اقتصادی ندارد.
وی ادامه داد: حل این مسئله با کاهش ساعت کاری و کوچک کردن چانه‌های نان شدنی نیست و باید به فکر راهکار اصولی هم چون ایجاد مجتمع نانوایی با تجمیع چند واحد کرد.
سرپرست معاونت هماهنگی امور عمرانی استانداری کردستان با تاکید براینکه مجوز هر واحد نانوایی بعد از سه بار تخلف باید لغو شود، افزود: خبازی ها به جای اینکه هزینه را به مردم تحمیل کنند تا فعالیتشان اقتصادی باشد باید نحوه مدیریت درست را فراگیرند.
قادرزاده با اشاره به اینکه هر واحد نانوایی که نمی تواند فعالیتش را ادامه دهد آنرا واگذار کند، گفت: در جلسه اصلاح نظام یارانه گندم و آرد استان مصوب شد سهمیه آرد هر واحد نانوایی که اقدام به نصب دستگاه کارتخوان نکند قطع می شود و به نزدیک ترین واحد خبازی تعلق می گیرد تا مردم دچار مشکل نشوند.
همه اذعان کردند که در واحدهای نانوایی تخلف انجام می شود و به منظور نظارت بیشتر بر امر تولید نان سازمان بازرسی هم بر عملکرد دستگاه های مرتبط و همچنین رصد بیشتر اقدام به بازرسی‌هایی از خبازی های استان کرده است.
تخلف میلیاردی تعدادی نانوایی در کردستان
سازمان بازرسی استان وضعیت ۱۰ نانوایی با بیشترین تراکنش را مورد رصد قرار دادند و آنچه در نتیجه این بازرسی حاصل شد این بود که میزان فروش ثبت شده چندین برابر فروش قابل تصور برای یک واحد بود.
بیشتر این مبالغ ناشی از فروش نان نبوده به عبارتی تراکنش غیرواقعی اتفاق افتاده است که این میزان در بازه زمانی ۲۶ خرداد تا دوم شهریور امسال ۲۵ میلیارد ریال بوده است.
معاون نظارت و بازرسی سازمان بازرسی کردستان در ادامه مطالب مذکور گفت: رویکرد سازمان بازرسی طی سال های اخیر مسئله محور است، لذا با توجه به اینکه امسال یکی از مباحث مهم کشور اجرای طرح هدفمندسازی یارانه ها به ویژه در بخش آرد و نان است پایش نحوه اجرای این طرح به عنوان یکی از اصلی ترین بخش ها مورد توجه این مرجع نظارتی قرار گرفته است.
محمدامین حیدری با اشاره به اینکه تطبیق استانداردها در ارتباط با آرد از نظر تولید و نگهداری همواره مورد تاکید است، افزود: میزان سبوس موجود در آرد بسته به مصرف آن در نوع نان باید به طور دقیق و کنترل شده باشد که در این زمینه دستگاه های متولی باید اقدام های جدی تری انجام دهند.
وی در خصوص نحوه عملکرد شورای آرد و نان استان هم یادآور شد: در این شورا تصمیم هایی تصویب شده است ولی وضعیت اجرای آنها مطلوب نیست.
معاون نظارت و بازرسی سازمان بازرسی کردستان با تاکید بر اینکه اداره کل استاندارد و دانشگاه علوم پزشکی استان باید بیشتر به حوزه سلامت آرد، گندم و نان ورود کنند، گفت: سلامت آرد و نان از مهمترین موضوعاتی است که رصد می شود و در صورت مشاهده ترک فعل و کوتاهی در انجام تکالیف، نسبت به تشکیل پرونده و ارسال گزارش برای مراجع ذیصلاح اقدام خواهد شد.
حیدری از مهمترین تکالیفی که دستگاه های اجرایی مانند اداره کل جهاد کشاورزی، تعزیرات و صمت باید در تولید نان همواره مد نظر قرار دهند را جلوگیری از عرضه خارج از شبکه و قاچاق آرد، ممانعت از کم کاری واحدهای نانوایی دریافت کننده آرد یارانه ای نوع یک، تعطیلی خودسرانه، کاهش وزن چانه نان و افزایش کیفیت پخت نان به منظور افزایش حداکثری رضایت مندی عمومی خواند.
وی ماهیت اجرای طرح اقتصادی دولت در بخش آرد و نان را بسیارمطلوب دانست و گفت: دولت با اجرای این طرح حرکت خوبی را آغاز کرده ولی نیاز است در گلوگاه های مختلف نظارت و پایش به طور مستمر انجام شود.
کارشناسان سازمان بازرسی استان بر نحوه عملکرد بازرسان سازمان جهاد کشاورزی و اداره کل صمت استان نظارت می کنند که حاصل این نظارت ها در این مدت رضایت بخش نبوده است.
دولت سیزدهم همه تلاش خود را بکار گرفت که قیمت نان با توجه به شرایط اقتصادی کنونی تغییری نکند تا فشار بیشتری بر دهک های پایین جامعه وارد نشود و برای اینکه خروج آرد از شبکه هم اتفاق نیافتد و بتدریج کیفیت نان هم افزایش یابد طرح هدفمندسازی را با اختصاص بودجه زیادی به اجرا درآورد به گونه ای که میزان یارانه نان از ۷۰ هزار میلیارد تومان در قانون بودجه امسال به ۱۰۵ هزار میلیارد تومان در لایحه بودجه ۱۴۰۲ افزایش یافته است .
بی شک اجرای موفقیت آمیز این طرح هم نیازمند بازرسی و نظارت مداوم است تا حقی از مردم در این بین ضایع نشود و روزی فرا رسد که مردم این استان هم از کیفیت نانی که سر سفره‌هایشان می‌برند رضایت داشته باشند.
سرویس خبری: اخبار اقتصاد و بازار
