سال ۱۳۹۳ بود که مدیر وقت حفظ نباتات سازمان جهادکشاورزی بوشهر به نخلداران این شهرستان هشدار داد؛ باتوجه به شیوع آفت سوسک سرخرطومی حنایی در نخلستان‌های شهرستان پارسیان استان هرمزگان، نخلدران بوشهری از تهیه نهال و پاجوش درخت خرما از این شهرستان و استان خودداری کنند.
این آفت درخت‌های بارور و زینتی به‌ویژه رقم خرمای مضافتی و خاصویی را نسبت به سایر ارقام برای تغذیه بیشتر ترجیح می‌دهد که شهرستان‌های جنوبی استان بوشهر باتوجه به همجواری با استان هرمزگان و وجود این ارقام، بیشتر در معرض خسارت آفت هستند.
این آفت خطرناک که قدرت پروازی بسیار بالا (۷۰ تا ۸۰ کیلومتر) دارد، تاکنون در استان سیستان و بلوچستان و تعدادی از شهرستان‌های استان هرمزگان باتوجه به ورود پاجوش‌های آلوده به کشور مشاهده شده است و در حال حاضر منطقه گچویه فرامرزان بستک، لار، گراش، خنج، فیشور، قیرقارزین و لاورخشت استان فارس، هماگ بندرعباس، دشتی پارسیان و گچویه فرامرزان بستک استان هرمزگان و همچنین جیرفت و منوجان کرمان درگیر این آفت هستند که مهم‌ترین علت شیوع آن از طریق انتقال پاجوش خرما از مناطق آلوده به سایر مناطق بوده است.
البته هر ساله و همزمان با گرده افشانی نخیلات هرمزگان برنامه‌های مدیریت آفت سرخرطومی حنایی خرما بر پایه قرنطینه نقاط آلوده و گسترش نیافتن آفت به شرق و شمال استان به‌ویژه در نقاط آلوده استان برای ردیابی این آفت انجام می‌شود که از جمله این اقدامات می‌توان به قرنطینه(ممنوعیت ورود پاجوش و نهال از مناطق آلوده)، خرید فرمون‌های ردیابی سوسک حنایی، سم فستوکسین، مالاتیون و تله‌های ردیابی، دیده بانی و شناسایی درختان آلوده براساس ردیابی نقطه به نقطه در سطح ۴۵ هزار و ۷۰۰ هکتار، شناسایی و امحای نخل‌های آلوده و درمان نخل‌های کمتر آلوده با سم، ثبت نقاط جغرافیایی از طریق اپلیکیشن شپا، آموزش روش‌های زراعی و پیشگیرانه به کمک مدیریت باغبانی (بهداشت باغ‌ها و حذف پاجوش‌ها و محل‌های امن تخم گذاری) اشاره کرد.
آفتِ سرخرطومی حنایی نوعی سوسک جونده چوب‌خوار خرما به رنگ قرمز مایل به حنایی تا قهوه‌ای تیره است که این حشره با ایجاد تونل در درخت خرما و تغذیه از پنیر خرما موجب خشک شدن و از بین رفتن درخت می‌شود؛ این سوسک باتوجه به تولید نسل بالا (در شرایط بهینه تا ۱۸ نسل) میزان خسارت زایی آن در نخیلات بسیار بالا است.
سوسک سرخرطومی حنایی خرما به قدری خطرناک است که در عرض ۲ سال مرگ خاموش درختان نخل را رقم می‌زند و این آفت در دوران بلوغ تا اندازهای بزرگ و رنگ قرمز آجری دارد، لارو این سوسک می‌تواند بدون اینکه از بیرون مشخص شود سوراخ‌هایی به طول یک متر در تنه درخت نخل ایجاد کند و با تغذیه از بافت نخل باعث تضعیف و مرگ نخل شود.
سوسک سرخرطومی حنایی خرما به قدری خطرناک است که در عرض ۲ سال مرگ خاموش درختان نخل را رقم می‌زند.این حشره خطرناک با ایجاد حفره‌ها و راهروهای متعدد فضای کافی برای رشد کلنی درحال گسترش در درختان نخل به وجود می‌آورد و میزان رشد و باردهی درخت را تحت تاثیر قرارمی‌دهد و در نهایت در صورت مبارزه نکردن منجر به مرگ درخت خرما می‌شود.
خسارت اصلی این آفت توسط مرحله لاروی سوسک حنایی است که این حشره نابالغ با تغذیه از دسته‌های آوندی درخت نخل کانال‌هایی در جهت مختلف بالا و پایین ایجاد کرده و در اثر تغذیه، درختان حالت تشنگی از خود نشان می‌دهند.
این حشره کم کم کامل شده و از طریق زخم‌های موجود بر روی تنه درختان خرما وارد درخت می‌شوند و شروع به تخم‌ریزی کرده که تعداد زیاد تخم‌ها، شرایط مناسب دمایی و مبارزه نکردن به موقع می‌تواند منجر به گستردگی این آفت شود.
سوسک سرخرطومی حنایی به عنوان یکی از خطرناک‌ترین آفت‌های درختان نخل نام برده می‌شود که برای زندگی، لانه سازی و پرورش لارو به طور معمول از تنه درخت برای رشد و افزایش خود استفاده می‌کند.
ردیابی ۳۸ هزار هکتار نخلستان
مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان در این راستا با اشاره به بازدید، پایش و ردیابی ۳۸ هزار هکتار سطح زیرکشت نخیلات این استان از آفت سوسک حنایی، گفت: تاکنون تنها ۳۰۰ هکتار از نخلستان‌های بخش‌های جناح بستک، سیاهو بندرعباس، سیرمند حاجی آباد و دشتی پارسیان آلوده به این آفت تشخیص داده شده است.
الهام اسدپور اظهار کرد: برای پیشگیری و کاهش خسارت آفت این حشره جونده، پایش نخلستان‌های استان با استفاده از شبکه‌های مراقبت دولتی و بخش خصوصی و تله گذاری در باغات نخیلات هرمزگان انجام شده است.
وی بیان کرد: براساس بررسی‌های اخیر، آلودگی جدید در شهرستان بستک و پارسیان هرمزگان به صفر رسیده است اما به دلیل نقل و انتقال بی‌رویه پاجوش‌های آلوده از استان‌های همجوار توسط برخی از باغداران، همچنان این آفت عامل اصلی آلودگی باغات محسوب می‌شود.
تاکنون تنها ۳۰۰ هکتار از نخلستان‌های بخش‌های جناح بستک، سیاهو بندرعباس، سیرمند حاجی آباد و دشتی پارسیان آلوده به این آفت تشخیص داده شده است.اقدامات انجام شده برای مقابله با آفت سرخرطومی خرما
مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان همچنین به اقدامات انجام شده برای مقابله با آفت سرخرطومی حنایی خرما، اظهار کرد: کاروان آموزشی ترویجی در ۱۸ مرکز خدمات جهاد کشاورزی استان راه‌اندازی شده است و دراین راستا تاکنون ۵۴ دوره کلاس‌های آموزشی برای نخلداران برگزار شده است.
اسدپور یادآور شد: همچنین تربیت ردیاب ماهر بومی برای هر شهرستان به تعداد ۱۱ گروه فعال در بخش خصوصی برای ردیابی نخیلات به همراه کارشناسان بخش دولتی نیز انجام شده است.
وی اضافه کرد: رصد و پایش مستمر نخیلات، تله گذاری با فرمون‌های تخصصی، ردیابی مشاهده‌ای با استفاده از شبکه ای مراقبت دولتی و بخش خصوصی، تهیه بنر و ارسال پیامک‌های ترویجی از دیگر اقدامات مهم انجام شده مدیریت حفظ نباتات استان برای پیشگیری و کاهش خسارت آفت سرخرطومی حنایی خرما بوده است.
تله‌گذاری در ۸۰ هکتار از نخلستان‌های قشم
باتوجه به اینکه یک مورد از این آفت سوسک سرخرطومی حنایی خرما در سال ۱۳۹۷ در نخلستان‌های قشم مشاهده شد، از آن تاریخ تاکنون شبکه مراقبت و پیش آگاهی اداره جهادکشاورزی این شهرستان به ۲ روش پایش بصری و تله گذاری در تمام طول سال براساس دستورالعمل سازمان حفظ نباتات کشور و استفاده از تله‌های فرمونی، به صورت مستمر انجام می شود که طی این سال‌ها مورد جدیدی از این آفت در سطح نخلستان‌های این جزیره مشاهده نشده است.
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان قشم گفت: ۲۰ تله جدید در سطح ۸۰ هکتار از نخلستان‌های شهر رمکان و روستاهای توریان، خالدین، گورزین و گربدان این جزیره نصب شد که این تله‌های فرمونی به صورت هفتگی رصد و پایش می‌شوند و در صورت مشاهده آفت اقدامات بعدی برای کنترل آفت سوسک سرخرطومی حنایی خرما توسط واحد قرنطینه نباتی این اداره انجام می‌گیرد.
مالک یزدان پناه اظهار کرد: برای ردیابی و کنترل این آفت در نخلستان‌های این جزیره عملیات پایش، مدیریت و شناسایی این سوسک سرخرطومی براساس ردیابی دقیق و نقطه یابی با استفاده از تله‌های فرمونی، عملیات بهداشت باغ و به زراعی و آموزش نخلداران در نخلستان‌های سطح شهرستان درحال انجام است.
وی بیان کرد: در تابستان سالجاری نیز ردیابی، کنترل و تله‌گذاری آفت سوسک سرخرطومی حنایی خرما در ۸۰ هکتار از نخلستان‌های شهرستان قشم مشاهده است.
مدیر جهاد کشاورزی قشم به باغداران توصیه کرد: به منظور جلوگیری از شیوع این آفت در سطح جزیره از تهیه پاجوش خرما بدون هماهنگی با واحد حفظ نباتات و قرنطینه نباتی این اداره به صورت جدی خودداری کنند.
۳۸ هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان هرمزگان به کشت نخلستان اختصاص دارد که از این میزان ۲۵ هزار هکتار برابر با ۷۰ درصد آن بارور هستند. تقریبا هشت درصد این نخلیلات نیز به علت ارتفای زیاد، پیر، نامرغوب وکم محصول صرفه اقتصادی برای نگهداری ندارند.
سالیانه ۱۹۶ هزار تن خرما از نخلستان‌های بارور هرمزگان برداشت می‌شود که ۶۵ هزار تن آن قابلیت صادرات دارد.
«پیارم»، «خاصویی»، «مرداسنگ»، «خنیزی»، «شاهانی»، «دیری»، «کریته» و «مضافتی» از مرغوب‌ترین ارقام خرما در استان هرمزگان هستند که هرسال ۴۵ درصد از این محصولات به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، روسیه، اروپا و کشورهای شرق آسیا صادر می‌شود.
استان هرمزگان با ۳۸ هزار هکتار نخلستان زیرکشت و تولید ۱۹۶ هزار تن خرما در سال رتبه سوم تولید خرما در کشور دارد.
