در جهان نیاز به گوشت طیور توسط مصرف کنندگان در حال افزایش است و همین موضوع باعث شده که صنعت طیور، دومین صنعت اصلی ایران باشد. در این صنعت برای بهبود تولید طیور و جلوگیری از بیماری‌ها، در جیره غذایی پرندگان از مکمل‌های خوراکی مانند مواد ضدمیکروبی استفاده می‌شود. آنتی‌بیوتیک‌ها نیز از مواد ضد میکروبی هستند که انواع مختلفی دارند و به طور گسترده برای پیشگیری از بیماری‌ها، درمان، محرک رشد و افزایش وزن و بهره‌وری دام و طیور استفاده می‌شوند.
در کشورهای مختلف به خصوص کشورهای در حال توسعه که قوانین به طور جدی مورد توجه قرار نمی‌گیرند، استفاده از داروها مانند آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است توسط افراد غیر متخصص تجویز شود. استفاده بیش از حد و اضافی از آنتی‌بیوتیک‌ها به صورت غیرعلمی، ممکن است باعث ایجاد باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک شده و باعث کاهش کارایی این داروها شود. همچنین استفاده بیش از حد از آنتی‌بیوتیک‌های دامپزشکی، بدون در نظر گرفتن دوره دفع دارو و یا عوارض جانبی آن‌ها، ممکن است منجر به باقی ماندن داروها در محصولات طیور شده و سلامت مصرف‌کنندگان را تهدید کند.
برای کنترل باقی‌مانده‌های دارویی در غذاها، سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان جهانی بهداشت، اداره دامپزشکی اتحادیه اروپا، سازمان خواربار و کشاورزی (فائو) و سازمان غذا و دارو، محدودیت‌هایی ایجاد کرده‌اند و استانداردهای ملی به نام «مرز بیشینه باقی‌مانده» یا MRL در کشورهای مختلف تعریف شده است. این استانداردها در کشورهای مختلف متفاوت است و همین موضوع باعث ایجاد اختلاف در تجارت و صادرات مواد غذایی می‌شود. با این وجود، در ایران هیچ مقرراتی برای این شاخص در محصولات حیوانی رعایت نشده است.
روش‌های آزمایشگاهی مختلفی برای تعیین میزان باقی‌مانده آنتی‌بیوتیک در غذاها، توسعه یافته است و میزان آنتی‌بیوتیک‌ها در گوشت و محصولات حیوانی به دقت اندازه‌گیری می‌شوند.
با توجه به اهمیت این موضوع، پژوهشگران با انجام یک مطالعه فراتحلیل، شیوع باقی‌مانده آنتی‌بیوتیک در گوشت طیور را در ایران بررسی کردند و مقالات مربوط به انواع آنتی‌بیوتیک و میزان قابل تشخیص آن‌ها را در گوشت و اندام‌های مختلف طیور مورد تحلیل قرار دادند.
برای انجام این تحقیق، مقالات منتشر شده در سال‌های ۱۹۹۹ تا ۲۰۲۱ درباره این موضوع، از پایگاه‌های داخلی و بین‌المللی استخراج شد و در نهایت ۱۷ مقاله که دارای معیارهای لازم بودند، مورد بررسی قرار گرفتند.
در این مقالات باقی‌مانده آنتی‌بیوتیکی طیور، در شهرهای تهران، اصفهان، اهواز، شیراز، مشهد، کرمان، سنندج، مازندران و ارومیه، مطالعه شده بود و نمونه‌های بررسی شده، از عضله، کبد، کلیه و ران طیور برداشته شده بود.
بر اساس نتایج این مطالعه؛ بیشترین میزان باقی‌مانده آنتی‌بیوتیکی در کبد و کمترین میزان باقی‌مانده آنتی‌بیوتیکی در عضله ران بوده است. رایج‌ترین داروهای شناسایی‌شده، آنتی‌بیوتیک‌های انروفلوکساسین، کلرامفنیکل، اکسی‌تتراسایکلین، فلوروکینولون و تتراسایکلین بودند.
یافته‌های این تحقیق حاکی از آن است که شیوع باقی‌مانده آنتی‌بیوتیک در گوشت طیور در ایران بالا است، ولی این میزان برای مصرف کنندگان مشکلی ایجاد نمی‌کند. اجرای استراتژی های نظارتی دقیق از سوی دولت در نظارت بر آنتی‌بیوتیک‌ها به شدت توصیه می‌شود.
پژوهشگران این مطالعه اجرای استراتژی‌های نظارتی دقیق از سوی دولت در نظارت بر آنتی‌بیوتیک‌ها به ویژه درست قبل از کشتار طیور را توصیه می‌کنند. همچنین توصیه می‌کنند که جگر طیور از غذاهای ایرانی حذف شود و کشاورزان باید در مورد بقایای آنتی‌بیوتیکی و دوره حذف این داروها آموزش ببینند.
در انجام این تحقیق مجید محمدزاده، عنایت‌اله بریزی و مرتضی زارع؛ پژوهشگران مرکز تحقیقات تغذیه دانشگاه علوم پزشکی شیراز، مریم منتصری و سعید حسین زاده از دانشکده دامپزشکی دانشگاه شیراز، مجید مجلسی از گروه تغذیه دانشگاه علوم پزشکی یاسوج، زهرا درخشان از مرکز تحقیقات علوم بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شیراز، به همراه MargheritaFerrante و Gea OliveriConti؛ پژوهشگران آزمایشگاه‌های بهداشت محیط و مواد غذایی دانشگاه کاتانیای ایتالیا با یکدیگر مشارکت داشتند.
یافته‌های این مطالعه شهریورماه سال جاری به صورت مقاله علمی با عنوان «بقایای آنتی بیوتیک در بافت طیور در ایران: مروری سیستماتیک و متاآنالیز» در نشریه Environmental Research منتشر شده است.
سرویس خبری: علمی-تغذیه و سلامت
