بنابر آمارهای اعلامی متوسط بارش سالانه در برخی کشورها بالای ۷۰۰ میلی متر است، درحالیکه متوسط بارندگی سالانه در ایران ۲۵۰ میلی‌متر و مجموع آب قابل استحصال کشور سالانه ۱۱۲ تا ۱۱۳ میلیارد مترمکعب است که به دلیل کاهش بارندگی در سال‌های اخیر، این عدد به ۱۰۰ میلیارد مترمکعب در سال رسیده است.
با توجه به قرار گرفتن ایران روی کمربندی خشک و نیمه خشک و موضوع تغییر اقلیم، میزان بارش در ۲۰ سال اخیر کاهش معناداری داشته است که این امر منجر به بهره برداری بی رویه و غیرمجاز از آب های زیرزمینی و چاه های کشاورزی شده و در نهایت کار را به جایی رسانده که کمبود آب را به یک بحران جدی در بخش کشاورزی تبدیل کرده است، لذا اجرای سامانه های نوین به منظور افزایش عملکرد و کاهش استفاده از منابع آبی امری ضروری است.
طبق آمارهای اعلامی معاونت آب و خاک تاکنون حدود ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار هکتار از اراضی آبی به انواع روش های نوین آبیاری تجهیز شده اند که ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار هکتار از این سطح با اعتبارات دولتی و ۳۰۰ هزار هکتار باقی مانده با اعتبارات بخش خصوصی است.
در همین ارتباط صفدر نیازی معاونت امور آب و خاک وزارت جهاد می گوید: اجرای سالانه ۳۵۰ هزار هکتار سامانه‌های نوین آبیاری (۱۵۰ هزار هکتار به صورت زیرسطحی) و احداث شبکه‌های آبیاری و زهکشی در سطح حدود ۷۰ هزار هکتار در برنامه هفتم هدفگذاری شده است.
معاونت امور آب و خاک گفت: در سند امنیت غذایی که توسط شورای عالی انقلاب تصویب و ابلاغ شده باید تا سال ۱۴۱۱ میزان اراضی که به آبیاری نوین مجهز شده‌اند به ۶ میلیون هکتار برسد.
توسعه آبیاری هوشمند در اولویت روش های سامانه های نوین آبیاری
فریبرز عباسی مجری طرح سامانه های نوین آبیاری گفت: توسعه آبیاری هوشمند در اولویت روش های سامانه های نوین آبیاری است که همواره در این روش با استفاده از ابزارهای مختلف نرم‌افزاری و سخت‌افزاری و مشخص کردن زمان و مدت آبیاری، خطای نیروی انسانی به حداقل رسیده و بهره‌وری به‌صورت چشمگیری افزایش پیدا می‌کند.
او با بیان اینکه افزایش بهره‌وری با استفاده از سامانه‌های نوین آبیاری و عوامل مختلفی از جمله مدیریت بهره‌بردار بستگی دارد، گفت با استفاده صحیح از این سامانه ها مصرف آب ۳۰ تا ۴۰ درصد کاهش و عملکرد تا بیش از ۳۰ درصد افزایش می یابد.
عباسی ادامه داد: طرح‌های حمایتی توسعه سامانه‌های نوین آبیاری تا حدود ۱۰ سال پیش در قالب تسهیلات کم‌بهره در اختیار بهره‌بردار قرار می‌گرفت، اما بدلیل اهمیتی که موضوع در تولید و امنیت غذایی کشور داشته است، این اعتبارات به صورت بلاعوض در اختیار بهره‌بردار قرار می‌گیرد.
مجری طرح توسعه سامانه های نوین آبیاری گفت: بنابر مطالعات صورت گرفته پتانسیل اجرای سامانه‌های نوین آبیاری در ۲ میلیون و ۵۰۰ هزارهکتار اراضی و باغات در صورت تخصیص ۲۷۰ همت اعتبار طی ۱۰ سال وجود دارد
به گفته اوبا توجه به آنکه پتانسیل اجرای ۴۰۰ هزار هکتار سامانه‌های نوین آبیاری در اراضی طی سال وجود دارد، از این رو در صورت تخصیص اعتبار زودتر هم امکان پذیر است.
با توجه به شرایط اقلیمی کشور آبیاری موضعی، قطره‌ای و زیر سطحی بیشترین بهره وری را دارند که برای سال آینده برنامه دولت به ازای هر هکتار اجرای سیستم‌های کم فشار پرداخت ۲۵ میلیون تومان و سیستم‌های موضعی ۸۰ میلیون تومان است.
اجرای سامانه‌های نوین آبیاری راه حلی برای افزایش ۳۰ تا ۴۰ درصدی تولید محصولات
قاسم پیشه ور رئیس اتاق اصناف کشاورزی گفت: بیشترین مصرف آب در بخش کشاورزی است و کشاورزی بدون آب معنا ندارد. منتهی در بحث آبیاری های نوین برخلاف آبیاری سنتی، عمده تبخیر به سبب قرارگرفتن در معرض هوا صورت می گیرد که اگر آبیاری تحت فشار و کم فشار در مزارع صورت بگیرد، مقدار آب تخصیص داده شده می تواند در کمیت محصول اثر بگذارد.
به گفته او،با اجرای سیستم های نوین آبیاری در مزارع و باغات علاوه بر صرفه جویی مصرف آب شاهد افزایش ۳۰ تا ۴۰ درصدی تولید محصول خواهیم بود.
پیشه ور لازمه اجرای سامانه های نوین آبیاری را تخصیص منابع از سوی دولت اعلام کرد و افزود: بنابر قانون ۸۵ درصد یارانه سامانه های نوین توسط دولت باید تخصیص داده شود و ۱۵ درصد آن آورده کشاورزان است که به منظور مدیریت منابع آب الزامات آن همچون پروانه چاه، پروانه بهره برداری و تخصیص سوخت برای موتورهای گازوئیل باید داده شود.
رئیس اتاق اصناف کشاورزی ادامه داد: بسیاری از کشاورزان به سبب عدم منابع مالی برای تامین ۱۵ درصد آورده اولیه استقبالی از اجرای سامانه های نوین آبیاری نمی کنند و کماکان به آبیاری سنتی ادامه می دهند، براین اساس ۱۵ درصد آورده کشاورزان بصورت تسهیلات بانکی با بهره ۴ درصد باید در اختیار کشاورزان قرار گیرد تا کشاورزان از محل افزایش ۳۰ درصدی تولید بتوانند آن را پوشش دهند.
پیشه ور با تاکید بر پرداخت ۱۰۰ درصد هزینه اجرای سامانه های نوین آبیاری در ۵ محصول استراتژیک گفت: در برنامه هفتم بر خودکفایی ۹۰ درصدی ۵ محصول اساسی تاکید شده است که پیشنهاد ما این است که ۱۰۰ درصد هزینه سیستم های آبیاری نوین را به این محصولات تخصیص دهند تا با رشد ۳۰ درصد افزایش تولید به خودکفایی برسیم و از طرفی این امر در کاهش واردات اثر معناداری دارد.به عنوان مثال در برنج ۷۰۰ هزارتن تا یک میلیون تن نیاز به واردات داریم که با تخصیص منابع سامانه های نوین بدون افزایش سطح زیرکشت به خودکفایی می رسیم.
این مقام مسئول گفت: با توجه به بوروکراسی های اداری، بسیاری از کشاورزان از اجرای سامانه های نوین آبیاری استقبال نمی کنند، اما بدلیل اثرگذاری اجرای این سامانه ها در مدیریت آب بصورت ۱۰۰ درصدی باید انجام شود، در غیراین صورت به سبب بحران آب کشت محصولات دچار چالش می شود.
فراهم شدن زیرساخت ها شرط اجرای سامانه های نوین آبیاری در مزارع
علیقلی ایمانی مدیرعامل بنیاد ملی گندمکاران گفت: مصرف ۸۰ تا ۸۵ درصد آب در بخش کشاورزی معیار دقیق و علمی نیست چراکه مسئولان ضایعات و هدررفت آب در بخش صنعت و شرب را نمی بینند و تنها بدلیل داشتن کنتور، حجم آب مصرفی را از کل آب کم می کنند و مابقی را به حساب بخش کشاورزی و کشاورزان می زنند.
به گفته او، طبق بررسی های صورت گرفته ۳۰ درصد آب از محل تولید تا مصرف در بخش شرب هدر می رود که عدد بالایی است، از این رو مصرف ۸۰ تا ۸۵ درصدی آب در بخش کشاورزی قابل قبول نیست، کمااینکه معاونت آب و خاک وزارت جهاد هم این عدد را قبول ندارد.
ایمانی شرط اجرای سامانه های نوین آبیاری در مزارع را فراهم کردن زیرساخت های لازم اعلام کرد و افزود: گرچه کشاورزان به سبب افزایش ۱۵ درصدی راندمان خواهان اجرای سامانه های نوین اعم از آبیاری بارانی و قطره ای در مزارع هستند، اما پس از مراجعه با محدودیت منابع روبرو می شوند و همواره سطوحی هم که سامانه های نوین اجرا شده نشان می دهد که سرعت اجرا پایین است.
مدیرعامل بنیاد ملی گندمکاران ادامه داد: برای استفاده بهینه از منابع آب و افزایش عملکرد در واحد سطح باید سامانه های نوین را اجرا کنیم، اما شرط اجرای آن تزریق منابع لازم به کشاورزان است تا ضمن کاهش مصرف آب، تولید ماده خشک در واحد سطح افزایش یابد.
او با اشاره به دلایل کندی یا بی رغبتی کشاورزان به اجرای سامانه های نوین آبیاری گفت: اگر هر هکتار اجرای سامانه های نوین به عنوان مثال ۱۰۰ میلیون تومان هزینه داشته باشد، دولت در برآورد هزینه ها ممکن است هرهکتار را ۶۰ میلیون تومان در نظر بگیرد و ۸۵ درصد این عدد را پرداخت می کند که در نهایت به سبب عدم واقعیت رقم پرداختی دولت با هزینه ها، در عمل سامانه های نوین ابیاری در مزارع و باغات اجرا نمی شود.
آمارها حاکی از آن است که ۸۰ تا ۹۰ درصد آب در بخش کشاورزی مصرف می شود که در پی تغییر اقلیم و کاهش بارندگی ها، اجرای سامانه های نوین آبیاری تا حدی می تواند بر کاهش مصرف و ارتقای راندمان و بهره وری اثر گذار باشد که دولت برای تحقق این امر طبق قانون باید ۸۵ درصد هزینه اجرای این سامانه ها را بصورت بلاعوض در اختیار بهره برداران قرار دهد تا به خاطر بحران کمبود آب، امنیت غذایی در معرض خطر قرار نگیرد.
