کمبود بارش، گرد و غبار، خشکسالی و نوسانات دمایی، نشانه‌هایی از بحرانی است که طی سال های اخیر نسبت به آن هشدار داده شده و اکنون در حال وقوع است که اگر به سرعت به بازطراحی و اجرای صحیح الگوی کشت براساس شرایط اقلیمی نپردازیم، پیامدهای غیرقابل جبرانی برای کشاورزی و امنیت غذایی کشور خواهد داشت.
اخیرا صفدر نیازی معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به شرایط کم‌سابقه خشکسالی در کشور گفت: در ۵۲ سال گذشته، امسال بدترین سال از نظر خشکسالی بوده و بخش کشاورزی به شدت آسیب دیده است.
معاون وزیر جهاد با اشاره به کاهش بی‌سابقه متوسط بارش‌ها افزود: امسال میانگین بارندگی کشور به ۱۳۵ میلی‌متر رسیده که در مقایسه با میانگین ۲۰۰ میلی متر در هشت سال گذشته و متوسط ۲۳۴ میلیمتری بلندمدت، زنگ خطری جدی برای امنیت غذایی است.
با توجه به شرایط کم آبی و خشکسالی راهی جزء استفاده بهینه از منابع آبی کشور وجود ندارد که این امر تنها با استفاده از توسعه سامانه های نوین آبیاری و روش های صرفه جو محقق می شود تا با تجهیز اراضی و باغات به توسعه سامانه ها بهره وری منابع آبی و تولید در واحد سطح افزایش یابد.
راهی جزء استفاده بهینه از منابع آبی در شرایط خشکسالی نداریم
فریبرز عباسی مجری طرح سامانه های نوین آبیاری وزارت جهاد کشاورزی گفت: در شرایط کم آبی و خشکسالی چاره ای جزء روش های صرفه جو و استفاده بهینه از منابع آبی نداریم که براساس منابع مختلف داخلی و خارجی یکی از روش های صرفه جو برای تولید بیشتر و مصرف آب کمتر، استفاده از روش های تحت فشار است که در افزایش بهره وری و راندمان آبیاری موثر است.
به گفته وی، براساس منابع مختلف در کشور و حتی منابع خارجی، اجرای روش های نوین در افزایش بهره وری و عملکرد ۳۰ تا ۴۰ درصد موثر است و مدیریت و بهره برداری از این روش ها بسیار حائز اهمیت است که تا ۲ برابر امکان افزایش وجود دارد.
عباسی ادامه داد: براساس آمار طی ۳۵ سال گذشته تاکنون در سطح ۳ میلیون و ۲۰۰ هزارهکتار از اراضی سامانه های نوین آبیاری اجرا شده است و در علاوه بر اراضی تجهیز شده در سطح ۲.۵ میلیون هکتار اراضی پتانسیل تجهیز این سامانه ها وجود دارد. براین اساس در برنامه هفتم سالانه حدود ۳۵۰ هزارهکتار توسعه سامانه ها در برنامه آمده که با توجه به پتانسیل و ظرفیت های فعلی امکان تحقق این میزان در کشور وجود دارد.
مجری طرح توسعه سامانه های نوین آبیاری کمبود منابع مالی را مهم ترین مانع سد اجرای سامانه های نوین آبیاری اعلام کرد و افزود: با تامین منابع مالی، امکان توسعه سامانه ها سالانه در سطح ۳۵۰ تا ۴۰۰ هزار هکتار وجود دارد که براین اساس منابع باقی مانده ظرف ۶ سال به سامانه های نوین تجهیز می شوند.
به گفته وی، برنامه دولت حمایت از بهره برداران برای توسعه سامانه هاست که در برنامه های بالادستی آمده که ۸۵ درصد اعتبارات اجرای این سامانه ها را دولت در قالب یارانه بلاعوض باید در اختیار بهره برداران قرار دهد، براین اساس استقبال از این سامانه ها در کشور بیشتر شده به طوریکه بهره برداران استقبال زیادی بدلیل بهره وری آن داشتند.
عباسی با بیان اینکه ۵۰۰ هزارهکتار از اجرای سامانه های نوین ابیاری ۱۰۰ درصد با آورده کشاورزان انجام شده است، افزود: کشاورزان خرده مالک و معیشتی توان آورده ۱۵ درصدی ندارند، اما بهره برداران بزرگ مالک به سهولت از این روش ها استفاده کردند و با اعتبار خود بدون حمایت های دولتی، سامانه های نوین آبیاری در مزارع و باغات توسعه دادند.
گفتنی است براساس قانون حداقل سطح زراعی و باغی براساس نوع محصول و کشت در بیاید تا سامانه توسعه پیدا کند، چنانچه کشاورزی خواستار اجرای سامانه در سطح پایین تر بود، منعی ندارد، اما با کاهش سطح زیرکشت هزینه های اجرایی افزایش می یابد که براین اساس بحث آورده و خودیاری بیشتر می شود که خود کشاورز باید پرداخت کند.
اجرای هر هکتار آبیاری قطره ای ۲۰۰ میلیون تومان برای کشاورز هزینه دارد
علیقلی ایمانی مدیرعامل بنیاد ملی گندمکاران گفت: اکنون بحث الگوی کشت انقباضی مطرح است که براین اساس کشاورز به سبب کمبود منابع آب بصورت دستوری و بدون هیچ گونه مشوق و خدمات باید سطح زیرکشت خود را کاهش دهند.
به گفته وی، در حال حاضر بخشی از آبیاری تحت فشار از بین رفته یا مستهلک شده و متاسفانه حمایتی از کشاورزان نمی شود که با اجرای کشت دستوری جای این سوال مطرح است که کشاورز چگونه باید معیشت خود را بگذراند. این درحالی است که باید کشاورز حمایت شود.
ایمانی با بیان اینکه کشاورزان اولین قربانی کم آبی و خشکسالی هستند، افزود: کشاورزان از وضعیت آبی و اقلیمی آگاهی دارند، اما بدلیل آنکه کشاورزی ما اقتصادی نیست، امکان اجرای سامانه های نوین آبیاری وجود ندارد که در افزایش بهره وری اثر گذار باشد.
مدیرعامل بنیاد ملی گندمکاران ادامه داد: یکی از فاکتورهای مهم که در برابر متر مکعب آب مصرفی تولید و عملکرد در واحد سطح را افزایش دهد، تغذیه است که در شرایط کنونی کشاورز در کشت های بهاره نیاز مبرم به کشت اوره دارد که متاسفانه بدلیل کمبود نباید انتظار افزایش بهره وری و کاهش هزینه های تولید داشت، در شرایطی که باید چندبرابر قیمت از بازار آزاد خریداری کند
وی گفت: در صورت فراهم بودن امکانات آب و برق، اجرای هر هکتار سامانه های نوین آبیاری اعم از قطره ای یا زیرسطحی ۲۰۰ میلیون تومان هزینه در بردارد و بخشی در قالب یارانه کشاورز پرداخت می کند. گفتنی است افزایش بهره وری آب نیازمند عزم ملی و همگرایی در بین دستگاه هاست تا منابع آبی و امنیت غذایی کشور حفظ شود.
با توجه به موضوع تغییر اقلیم و خشکسالی سنوات اخیر، راهی جزء مدیریت بهینه مصرف آب و کاهش فشار بر منابع آب های زیرزمینی وجود ندارد که برای تحقق این امر ناگریز به اجرای سامانه های نوین آبیاری در کشور هستیم.
منبع:باشگاه خبرنگاران جوان
