طی روزهای گذشته از جمله موضوعاتی که خبرساز شد، قیمت روغن و کمبود این محصول در بازار بود که به گفته دبیر ستاد امنیت غذایی وزارت جهاد کشاورزی از جمله دلایل این موضوع، بالا رفتن قیمت جهانی روغن بود که طبیعتاً بر سهم و سقفی که برای کالای اساسی در نظر گرفته شده و همچنین قیمت این محصول نیز تاثیر می‌گذارد.
دلیل دیگری که در این میان وجود دارد کمبود مواد اولیه و دانه‌های روغنی است که علی رغم نیاز شدیدی که ما به تولید داخل داریم تا میزان واردات را کاهش دهیم از آن حداقل میزان تولید داخلی نیز حمایت نمی‌شود و کشاورز به جای کاشت این محصولات مورد نیاز به سمت کشت محصولاتی همچون صیفی‌جات، گوجه، هندوانه و… می‌رود که هم به منابع آب و خاک کشور ضربه وارد می‌شود و هم به دلیل میزان تولید بالا به ضایعات تبدیل می‌شوند اما به دلیل اینکه درآمد بالایی دارند، کشاورز به کشت آن‌ها تمایل بیشتری دارد.
به گفته مدیر اجرایی اتاق اصناف کشاورزی مواد اولیه برای کارخانجات و صنایع تولید نمی‌شود تا بتوانند تولیدات مناسبی داشته باشند و در چنین شرایطی ناچار هستیم که میزان تولید داخل را به حداقل برسانیم و نیاز کشور را از طریق واردات تامین کنیم. در چنین شرایطی نیز وقتی که مشکلات سیاسی ایجاد می‌شود و یا قیمت ارز افزایش می‌یابد و اینکه قیمت جهانی ۳۰ تا ۳۵ درصد افزایش یافته است ما برای واردات دچار مشکلات می‌شویم. به طور کلی تناقضات بسیار زیادی وجود دارد و تولید کنندگان ما دچار سردرگمی شدند و نمی‌توانند که مواد اولیه مورد نیاز خود را به خوبی تامین کنند.
بر اساس مطالب ارائه شده و نظراتی که مسئولین و کارشناسان در این موضوع داشتند، اینکه تولید داخل را افزایش و نیاز به واردات را کاهش دهیم تا در بلندمدت با هزینه کمتری بتوانیم دانه‌های روغنی و روغن مورد نیاز کشور را تامین کنیم اهمیت بالایی دارد و در این مطلب به موضوع میزان واردات و میزان تامین دانه‌های روغنی در داخل کشور و راهکارهای مناسب برای افزایش تولید داخلی پرداخته شده است.
افشین اسماعیلی فر- رئیس پژوهشکده کنسرسیوم و امنیت غذایی- با توجه به بالا بودن میزان واردات دانه‌های روغنی به کشور و لزوم افزایش تولید داخلی آن برای رسیدن به امنیت غذایی و خودکفایی، درباره اهمیت کشت دانه‌های روغنی در کشور اظهار کرد: تولید دانه‌های روغنی از دو جهت برای ما اهمیت دارد. اولین مورد این است که دانه‌های روغنی به‌ویژه سویا برای مصرف خوراک دام و به ویژه قسمت اعظم آن در جیره خوراک طیور مهم است. در مورد بعدی نیز، بعد از فراوری و استحصال روغن برای خوراک انسان‌ها کاربرد مهم و بالایی دارد. نکته مهم این است که محصول اصلی که از دانه‌های روغنی استخراج می‌شود، روغن خام است که باید تصفیه شود و در بازار به دست مصرف کننده برسد و سپس به عنوان روغن‌های خوراکی به مصرف‌کننده می‌رسد.
لزوم اجرای الگوی کشت کشور با توجه به منابع آبی کشور
وی با بیان اینکه بیش از ۹۰ درصد دانه‌های مورد نیاز ما از طریق واردات تامین می‌شود، گفت: به دلیل اهمیت بالایی که این محصول در امنیت غذایی دارد مهم است که در داخل کشور کشت و تولید شود و این مسئله، زمینه خودکفایی و امنیت غذایی را برای ما فراهم می‌کند. اما برای اینکه بتوانیم در بلندمدت به این هدف دست یابیم، باید برنامه‌های کلانی در این زمینه در کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت داشته باشیم و این برنامه‌ها نیز اجرایی شوند.
اسماعیلی فر ضمن تاکید بر اینکه در کشت دانه‌های روغنی بحث منابع آبی متغیر تاثیرگذار است، مطرح کرد: به دلیل اهمیت منابع آبی، در سال‌های اخیر محققین و متخصصین این حوزه پیشنهاد کرده‌اند برای اینکه بتوانید در این حوزه موفق باشید، حتما باید طرح الگوی کشت کشور را متناسب با امکانات، پتانسیل‌ها و به‌ویژه ذخایر آبی کشور اجرا کنید که ما بتوانیم منابع اصلی آبی خود را به محصولات استراتژیک به‌ویژه گندم و دانه‌های روغنی اختصاص دهیم.
وی ادامه داد: اما نکته بعدی استفاده از بذرهای فنی اصلاح شده با قدرت بسیار بالای فراوری و تولید محصولات در زمینه تولید دانه‌های روغنی است که اهمیت بسیار بالایی دارد. بهینه سازی مکانیزاسیون آن‌ها و از همه مهم‌تر در حال حاضر شرایط کنونی اقتصاد تولید این دانه‌های روغنی با توجه به هزینه‌هایی که دارد به لحاظ حساسیت و فنی بودن محصول باید بتوانیم که شرایطی برای تولیدکننده فراهم کنیم که کشت این محصولات صرفه اقتصادی داشته باشد.
تولید سالانه بیش از ۱۰۰ هزار تن دانه روغنی در کشور
رئیس پژوهشکده کنسرسیوم و امنیت غذایی افزود: بر اساس آخرین اطلاعات، سالانه بیش از ۱۰۰ هزار تن دانه روغنی در داخل کشور تولید می‌شود که عمدتا در تولید محصول کلزا متمرکز است و این نشان می‌دهد که در برابر پیش‌بینی‌های دولت، وزارت جهاد کشاورزی تلاش می‌کند که این تولید را تا بالاتر از ۳۰۰ هزار تن در سال برساند. نکته مهم این است که بیش از ۹۵ درصد روغن خام ما از طریق واردات تامین می‌شود و سه میلیون تن کلزا وارد می‌شود که حدود ۱۰۰ درصد آن وارد می‌شود.
وی ادامه داد: سه محصول استراتژیک و با اهمیت در سر سفره مردم اعم از آرد، روغن، شکر، گوشت قرمز، گوشت سفید، لبنیات و… هستند که به دانه‌های روغنی و به طور کلی روغن وابسته هستند بنابراین هرچقدر که بتوانیم هدف‌گذاری‌های خودمان را به سمت تولید دانه‌های روغنی ببریم اساسا به امنیت غذایی کشور و سبد مصرفی خانوار کمک می‌کنیم.
دانه‌های روغنی مناسب با کم‌آبی و خشکسالی در ایران چیست؟
اسماعیلی فر در پاسخ به اینکه با توجه به شرایط اقلیمی و کم‌آبی، کشت چه دانه‌هایی در کشور مناسب‌تر است که هم تحمل سرما و گرمای ناگهانی و طولامی مدت را داشته باشند و هم کم آب‌بر، اظهار کرد: مناسب‌ترین دانه‌هایی که در حال حاضر در دستور کار وزارت جهاد کشاورزی هستند، کلزا و گلرنگ است. با توجه به اینکه گلرنگ گونه بومی ایران است و میزان نیاز آبی کمتری دارد مناسب است که ما بتوانیم بر اصلاح این محصول و تولید آن سرمایه‌گذاری کنیم. «کاملینا» نیز از محصولات جدیدی است که نیاز آبی کمتری نسبت به محصولات جاری دارد که در دستورکار هستند. کاملینا بسیار کم آب‌بر است و تحمل خشکسالی و گرما را دارد نسبت به سرما نیز مقاوم است، دوره رشد کوتاهی دارد از طرفی ریزش دانه در دوره داشت و برداشت ندارد که حسن بزرگی محسوب می‌شود و این دانه‌ها را می‌توان در نقاط مختلف کشور با اقلیم‌های متفاوتی که دارند کشت کرد.
محقق نشدن برنامه‌های گذشته در زمینه خودکفایی در تولید دانه‌های روغنی از کجا سرچشمه می‌گیرد؟
وی درباره اینکه چرا از سالیان گذشته که آمار میزان تامین دانه‌های روغنی از طریق واردات کمتر از سال‌های جاری بود اقدامی انجام نشد تا به این خودکفایی برسیم؟ آیا از بی برنامگی بوده است؟ تاکید کرد: ما نمی‌توانیم شعار استقلال سیاسی جمهوری اسلامی را داشته باشیم و اما سفره ما وابسته با واردات باشد و باید تلاش کنیم که در این زمینه نیز مستقل و بی نیاز باشیم. ما می‌توانیم که با یک برنامه‌ریزی مناسب در بازه زمانی ۱۰ ساله ۷۰ تا ۷۵ درصد نیاز به واردات را قطع کنیم. اما این قضیه که روند واردات رو به رشد بود، از بی برنامگی نبود بلکه برنامه‌های قبلی با شکست مواجه شده است. محدودیت‌هایی وجود داشت که به طور مثال این برنامه با سیاست‌های کلان دیگر وزارت جهاد کشاورزی همخوانی نداشته است که به‌طور مثال با سرمایه‌گذاری بر موضوع دانه‌های روغنی، ممکن است کشت گندم کاهش پیدا کند.
رئیس پژوهشکده کنسرسیوم و امنیت غذایی در پایان تصریح کرد: این در حالیست که تناوب گندم و کلزا در دنیا ثابت شده است به این معنا که کشت هر کدام از این موارد می‌تواند اثر بهینه و افزایشی بر کشت و عملکرد محصول بعدی داشته باشد؛ لذا برخی از برنامه‌ها موجب تداخل کاری شده و در واقع نتوانستیم که در این حوزه موفق باشیم.
منبع : ایسنا
