یکی از مهمترین سیاست‌های دولت سیزدهم برای مدیریت یکپارچه تولید در عرصه کشاورزی با افق هدفمند کردن تولید و مدیریت منابع آب، بحث تغییر الگوی کشت است.
طرح الگوی کشت؛ از تدوین تا اجرا
تعیین الگوی بهینه کشت از دهه پنجاه تاکنون در قوانین بسیاری مورد تأکید قرارگرفته اما به دلایل متعدد از جمله مسائل اقتصادی، اجتماعی و سیاست‌گذاری متناقض در زمانهای مختلف به طور کامل اجرایی نشده است.
عدم پیش‌بینی ضمانت اجرایی در راهکارها و قوانین و مقررات مصوب هم از دیگر عوامل اجرایی نشدن این طرح در سال‌های گذشته به شمار می‌رود.
در نهایت این طرح پس از سالها پژوهش در سال ۱۴۰۱ توسط دولت سیزدهم رونمایی و برای سال زراعی جاری به کشاورزان کشور ابلاغ شد؛ طرحی که به گفته کارشناسان اگر به خوبی اجرا شود می‌تواند در دوران خشکسالی کمک شایانی به تولید انبوه محصولات کشاورزی کند.
در برنامه کلی وزارت جهاد کشاورزی آمده است الگوی صحیح کشت، برنامه‌ای برای مدیریت مکانی کشت گیاهان زراعی است که طرح این الگو با توجه به شرایط اکوفیزیولوژیکی و مسایل اقتصادی و اجتماعی تدوین می‌شود.
پیگیری برای اجرای الگوی کشت در فارس
در استان فارس نیز به دلیل تغییر اقلیم و استمرار خشکسالی‌ها در شرایط کنونی اجرای الگوی کشت برای استمرار کشاورزی از اهمیت بسیاری برخوردار است.
پیگیری برای اجرای الگوی کشت در فارس در حالیست که بسیاری از کشاورزان در شهرستانهای این استان هنوز هم بدون در نظر گرفتن موقعیت اقلیمی و شرایط آب و هوایی در منطقه خود اقدام به کشت محصولاتی می‌کنند که این کار در نهایت منجر به از بین رفتن منابع آبی و خاکی می‌شود.
دستور استاندار فارس برای جدیت در تغییر الگوی کشت در فارس
استاندار فارس که تأکید بسیاری بر ضرورت جلوگیری از هدررفت منابع آب های تجدید ناپذیر و آب‌های زیرزمینی به ویژه در حوزه کشاورزی دارد معتقد است که باید بحث تغییر الگوی کشت در استان با جدیت بیشتری از سوی متولیان امر دنبال شود.
انتقادات از اجرای این طرح در استان فارس
با وجود اینکه سازمان جهاد کشاورزی اخیراً از اجرای ۷۰درصدی الگوی کشت در این استان خبر داده اما اجرای این طرح بزرگ هم‌اکنون با انتقاداتی نیز روبه رو است.
برخی بر این باور هستند که اجرای طرح تغییر الگوی موفقیت قابل توجهی در پی نداشته است؛ در همین رابطه نماینده مردم شهرستانهای مرودشت، پاسارگاد و ارسنجان در مجلس شورای اسلامی یکی از مهمترین معضلات حوزه کشاورزی استان فارس را اجرایی نشدن تغییر الگوی کشت می‌داند و معتقد است متولیان امر به هیچ عنوان راهکارهای اساسی برای این مهم را به کشاورزان اعلام نمی‌کنند.
به گفته این نماینده مجلس اگر جایی هم تغییر الگوی کشت اعلام شود متأسفانه کشاورزان تغییر الگوی کشت را اعمال نمی‌کنند و همین عدم رعایت الگوی کشت باعث شده که در سال‌های اخیر محصولات مختلف کشاورزان صیفی کار با بازار کساد و ضررهای سنگینی روبرو شود.
فعالان اجتماعی و زیست محیطی نیز معتقدند تا به حال همه تصمیمات در این زمینه، در حد شعار و مصوبه‌های بی‌سرانجام بوده و بخش‌های آب و کشاورزی و محیط زیست قربانی وعده‌های بی عمل شده است؛ این در حالیست که اگر مسئولان به مسئله کشت‌های آب بر و صنایع ورود نکنند، مطمئنا در آینده نزدیک فاجعه به بار خواهد آمد.
پاسخ مسئولان جهاد کشاورزی
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی فارس در واکنش به انتقادات در خصوص اجرای نامناسب الگوی کشت در استان فارس گفت: در الگوی کشت تولید متناسب با نیاز جامعه پیش‌بینی و با توجه به ابزارهای مختلف از جمله کنترل سطح زیر کشت، صنایع فرآوری و تبدیلی، صادرات و دیگر ابزارها وضعیت بازار تنظیم می‌شود.
حمید دبیری ادامه داد: الگوی کشت برنامه‌ریزی جهت یک نظام کشاورزی پایدار با در نظرگرفتن تأمین معیشت کشاورزان، تولید محصولات اساسی و حفظ منابع آب و خاک است.
این مقام مسئول با بیان اینکه کشاورزی از ریسک بالایی برخوردار است و تغییرات اقلیمی بر تولید تأثیر مستقیم دارند، گفت: در سال زراعی جاری وزارت کشاورزی حدود ۲۰هزار هکتار کشت گوجه فرنگی با پیش‌بینی تولید یک میلیون و ۲۰۰هزارتُن محصول برای استان فارس در نظرگرفته است.
به گفته وی، از مقادیر مذکور ۱۲هزار و ۸۰۰ هکتار برای کشت تابستانه گوجه فرنگی در نظر بوده است تا بتوان ۳۰۰ هزار تن جهت مصارف تازه خوری درون استان، حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزارتن برای استفاده در صنایع تبدیلی و ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تن برای سایر استان‌ها و صادرات تأمین کرد.
دبیری با بیان اینکه سازمان جهاد کشاورزی فارس قبل از شروع کشت تابستانه سطوح ابلاغی را متناسب با ظرفیت هر شهرستان و مراکز جهاد کشاورزی به تمامی شهرستان ها و کشاورزان اعلام و بر روند کشت نظارت کرده، افزود: بر اساس یک رویه قابل پیش‌بینی ۱۳هزار و ۶۰۰هکتار از اراضی این استان به کشت گوجه فرنگی توسط کشاورزان اختصاص یافت.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی تأکید کرد: این میزان از افزایش حدود ۸۰۰هکتاری سطح زیر کشت تابستانه گوجه‌فرنگی توسط کشاورزان علی‌رغم اطلاع رسانی‌های قبلی مبنی بر لزوم رعایت سطوح زیر کشت ابلاغی انجام شده و سازمان جهاد کشاورزی فاقد ابزارهای لازم و کافی برای جلوگیری از کشت است و اقدمات ما جنبه ارشادی دارد.
