رصد بازار کالاهای اساسی در هفته چهارم فروردین ۱۴۰۳ نشان داد موجودی برنج‌های خارجی روند کاهشی دارد. نرخ برنج ایرانی نیز افزایش یافته و برنج هاشمی از هر کیلوگرم ۸۸ هزار تومان در هفته نخست فروردین به ۱۲۰ هزار تومان در هفته پایانی این ماه رسید. همچنین هر کیلوگرم برنج طارم ۱۱۰، فجر ۱۰۰ و شمشیری ۹۰ هزار تومان شد.
دو سال قبل افزایش چشمگیر برنج ایرانی سبب شد تا با واردات برنج خارجی توازن قیمتی برقرار شود اما ۶۰ درصد محصولات داخلی در انبارها دپو شدند. مدیریت کالاهای اساسی از تولید تا بازار از حساسیت زیادی برخوردار است و پس از سال‌ها، برآیندها نشان می‌دهد همچنان در این بخش ضعف‌های بنیادین وجود دارد.
اما بازار برنج که در دو سال اخیر با حجم زیادی از برنج‌های خارجی مواجه بود و به دلیل جهش قیمت برنج ایرانی و کاهش قدرت خرید مردم موجب رکود بازار محصولات داخلی شده بود امسال کاهش بسیاری دارد.
کمتر فروشگاه زنجیره‌ای می‌روید که برنج هندی یا پاکستانی داشته باشد یا خبری از برنج‌های ارزان قیمت تایلندی و تایوانی در فروشگاه‌ها نیست.
سال گذشته که برنج شمشیری هر کیلو گرم بین ۵۵ تا ۶۰ هزار تومان عرضه می‌شد امسال به حدود ۹۰ هزار تومان رسید در حالی که برنج هاشمی به عنوان گران‌ترین برنج داخلی سال گذشته، به مبلغ ۸۸ هزار تومان هم خرید و فروش می‌شد.
سرانه مصرف برنج در کشور
مجیدرضا خاکی، سخنگوی انجمن واردکنندگان برنج درباره حجم واردات برنج گفت: سرانه مصرف برنج در کشور بر اساس منابع مختلف عددهای متفاوتی از ۳۵ تا ۴۲ کیلو گرم اعلام می‌شود.
وی افزود: بر اساس گزارش‌های مرکز آمار ایران این عدد ۳۵ کیلو گرم برای هر ایرانی است؛ اما آمار ۲۰۲۳ فائو این عدد را ۴۰ و وزارت صنعت، معدن و تجارت ۴۲ کیلو گرم اعلام می‌کنند.
خاکی ادامه داد: اگر جمعیت ایران ۹۰ میلیون نفر در نظر گرفته شود نیاز برنج کشور بین ۳ میلیون و ۱۵۰ هزار تن تا ۳ میلیون و ۸۰۰ هزار تن متغیر است. از سوی دیگر میانگین بلندمدت تولید برنج در کشور حدود ۲ میلیون تن بوده که بسته به شرایط اقلیمی و میزان بارش و با توجه به وضعیت منابع آبی و خاکی کشور، این عدد ممکن است در یک سال بیشتر و در سال دیگر کمتر باشد.
وی اضافه کرد: بنا بر این گزارش به طور میانگین یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن نیاز کشور برای تنظیم بازار به واردات برنج است.
آمار واردات برنج
خاکی درباره آمار واردات برنج در سال گذشته عنوان کرد: سال ۱۴۰۲ حدود یک میلیون تن برنج سفید وارد کشور شد. همچنین از ابتدا سال تا امروز این عدد ۴۵۰ هزار تن گزارش می‌شود. بر اساس گزارش گمرک در ۴ ماهه نخست سال نسبت به مشابه سال گذشته واردات برنج حدود ۲۰ درصد کاهش داشته است. در حالی که در پیک مصرف برنج خارجی قرار داریم.
وی یادآور شد: در ایام محرم و صفر بیشترین تقاضا برای برنج خارجی در کشور را داریم. بنابراین هر مقدار بار وارد کشور شده به طور مستقیم وارد شبکه‌های توزیع شده است.
فرصت کوتاه برای ثبت سفارش
سخنگوی انجمن واردکنندگان برنج با اشاره به آخرین ثبت سفارشی که امسال انجام شد، تصریح کرد: ۱۱ تیر آخرین نوبت ثبت سفارش برنج خارجی صورت گرفت زیرا بر اساس قانون واردات برنج از ابتدای مرداد تا پایان آبان ممنوع است. در نتیجه واردکنندگان فقط ۲۰ روز زمان برای واردات داشتند که در این فاصله کوتاه و با توجه به فصل ترافیکی واردات، بسیاری از محموله‌ها در موعد مقرر وارد نشده و اجازه ترخیص پیدا نکردند؛ به طوری که انبارهای گمرک زاهدان تکمیل شده و حتی امکان واردات انبه که میوه مصرفی روزانه است، اعلام شد از طریق سایر گمرکات انجام شود.
وی اظهار کرد: در حال حاضر بخش قابل توجهی از برنج‌های خارجی در گمرکات کشور دپو شده و تا آذر ماه اجازه ترخیص ندارند.
۶ دهک اول جامعه مشتری برنج خارجی هستند
خاکی با بیان اینکه واردات تعدیل کننده قیمت در بازار این محصول پرمصرف است، عنوان کرد: ۶ دهک پایین درآمدی کشور توان خرید برنج داخلی را ندارند اگر برنج خارجی با قیمت مناسب در بازار نباشد این ماده غذایی با ماکارونی و نان جایگزین می‌شود و این تفکر در برخی سیاست گذاران که اگر واردات نباشد برنج ایرانی به فروش می‌رسد، اشتباه است. در واقع قدرت معیشت جامعه این اجازه را نمی‌دهد.
وی با بیان اینکه افزایش قیمت برنج ایرانی به جیب کشاورز نمی‌رود، یادآور شد: سود این بازار برای سوداگران بوده و ضرورت دارد تصمیم گیران بیشتر روی این جزئیات توجه داشته باشند. به عنوان مثال، امسال در مقطعی از سوی سازمان برنامه و بودجه پیشنهاد حذف ارز ترجیحی برای واردات برنج اعلام شد. در ادامه عرضه برنج ایرانی و خارجی به بازار متوقف شد. این یک اصل اقتصادی است وقتی عرضه به میزان تقاضا نباشد تعادل در بازار برقرار نخواهد بود.
خاکی گفت: بنا بر مصوبه کارگروه تنظیم بازار اگر برنج وارداتی تا ۳۱ تیر وارد گمرکات کشور شده باشند اجازه ترخیص دارند اما این مساله هنوز به گمرکات ابلاغ نشده و حجم قابل توجهی از برنج‌های وارداتی دپو و ترخیص نشده‌اند.
