جامعه عشایر کشور با جمعیت یک میلیون و ۱۱۵ هزار نفر و ۲۵۲ هزار خانوار سومین بخش جمعیتی بعد از جمعیت شهری و روستایی را تشکیل می‌دهند؛ البته در کلان موضوع عشایر نخستین جامعه بوده که پیش از جوامع روستایی و شهری شکل گرفته‌اند.
داریوش نعمت الهی، مدیرکل دفتر به سازی امور تولید سازمان امور عشایر ایران در گفت‌وگو با مهر به میزان تولیدات جامعه عشایری کشور اشاره کرد و گفت: عشایر، بهره بردار ۳۵.۵ میلیون هکتار از مراتع کشور بوده که ۴۲ درصد از مراتع کشور را شامل می‌شود.
وی افزود: آمار تعداد دام‌های عشایر ۲۸.۸ میلیون رأس بوده که سالانه حدود ۲۰۰ هزار تن از گوشت قرمز کشور را تأمین می‌کنند. این آمار برابر با ۲۵ درصد از گوشت قرمز تولیدی داخل است.
وی درباره اراضی کشاورزی جامعه عشایر عنوان کرد: ۷۹۰ هزار هکتار زمین‌های کشاورزی در اختیار این جمعیت بوده که در مجموع ۵ میلیون تن از محصولات کشاورزی و دامی کشور را تولید و به بازار عرضه می‌کنند؛ از این رو نقش بسزایی در تولید ناخالص ملی و اقتصاد کشور ایفا می‌کنند.
مدیرکل دفتر به سازی امور تولید سازمان امور عشایر ایران با تاکید بر اینکه عشایر حافظان و مرزداران کشور هستند، یادآور شد: شعاری در سازمان امور عشایر وجود دارد که عنوان می‌شود هر چادر عشایری یک کارگاه تولیدی و یک پاسگاه اجتماعی، فرهنگی و مرزی است. جامعه عشایر به عنوان جمعیتی کوچ کننده، ۵۹ درصد از عرصه‌های کشور، قلمرو آنها به شمار می‌رود.
دو راهبرد برای بهبود شرایط عشایر
این مسؤول دولتی در ادامه سخنان خود به اهداف سازمان امور عشایر کشور برای بهبود شرایط جمعیت عشایری کشور اشاره کرد و گفت: این سازمان دو راهبرد در حوزه عشایر دارد؛ نخست ساماندهی کوچ عشایر و دوم ساماندهی اسکان آنها. راهبرد نخست باعث تسهیل و رفاه عشایر و ادامه کوچ آنها شده و در حوزه ساماندهی اسکان هم در واقع عشایری که داوطلب یکجانشینی و اسکان هستند زیرساخت‌ها برای آنها آماده شده و می‌توانند از مکان‌های آماده شده برای اسکان بهره مند شوند.
تهدید یا فرصت؟
آیا یکجانشینی سبب از بین رفتن عشایر و ماهیت این طبقه از جامعه نمی‌شود؟ نعمت الهی در پاسخ به احتمال تهدید ماهیت عشایر و از بین رفتن آنها با اسکان گفت: موضوع اسکان برای عشایری است که خود داوطلب به یکجانشینی هستند. همچنین بر اساس ظرفیتی که در مراتع کشور وجود دارد ادامه این گونه دامداری و دامپروری، منابع طبیعی را به مخاطره می‌اندازد.
وی ادامه داد: سازمان امور عشایر برای جلوگیری از حاشیه نشینی عشایر در شهرها و روستاها این طرح را دنبال می‌کند.
وی تاکید کرد: بر اساس آمارهای رسمی، جامعه عشایر در ۳ دهه گذشته تقریباً بین یک میلیون و ۱۰۰ تا یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر بوده و تغییری نداشته است.
مدیرکل دفتر به سازی امور تولید سازمان امور عشایر ایران در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا قرار است جمعیت عشایر اسکان داده شوند، گفت: این گونه نیست بلکه سرریز جامعه عشایر اسکان داده می‌شود یعنی جمعیتی که اضافه می‌شود و برای آن ظرفیتی در این جمعیت وجود ندارد برای اسکان ساماندهی می‌شوند.
نعمت الهی در توضیح این موضوع افزود: مراتع کشور برای تعداد مشخصی دام بوده و در حال حاضر هم تعداد دامی که در مراتع کشور وجود دارد بر اساس آماری که سازمان منابع طبیعی کشور اعلام کرده مازاد ظرفیت این مراتع است. به گفته کارشناسان این بخش اگر دام مازاد وارد مراتع شود باعث آسیب به این اراضی و از بین رفتن مراتع می‌شود؛ علاوه بر اینکه زمینه از بین رفتن جمعیت دامداران را هم فراهم می‌آورد. این امر ضروری می‌کند تا به تعداد مشخص دام وارد مراتع شود تا این امانت برای نسل‌های آینده باقی بماند.
طرح زنجیره تولید گوشت قرمز
یکی از خطرهایی که در حوزه تأمین پروتئین مورد نیاز کشور وجود دارد دلسردی دامداران و تغییر شغل در بخش دامپروری و حرکت به سوی کشاورزی است. نعمت الهی در این‌باره گفت: بر اساس برنامه کلان کشوری در وزارت جهاد کشاورزی و برنامه‌هایی که سازمان امور عشایر پیگیری می‌کند به دلیل اینکه بخشی از دام کشور در اختیار بهره برداران جامعه عشایری است در چند سال اخیر به دلیل خشکسالی، پوشش گیاهی کم شد و به همان نسبت دچار کاهش علوفه شدیم. این امر هزینه‌ها را افزایش داد. البته بخشی از هزینه‌ها به حذف ارز ترجیحی بر می‌گردد.
وی اعلام کرد: سازمان امور عشایر کشور طرحی را تحت عنوان زنجیره تولید گوشت قرمز با رویکرد جدید دارد که این طرح بحث‌های آموزش، به گزینی، مدیریت تولید مثل و همچنین موضوع پرواربندی را در دل خود دارد که مدیریت می‌شود. این مدیریت از سوی تشکل‌های عشایری با تأمین خوراک مناسب توسط کارگاه‌ها و کارخانه‌های خوراک دامی که اتحادیه‌ها و شرکت‌های تعاونی در اختیار دارند خواهد بود. این امر با هدف پرواربندی با قیمت مناسب و ضریب تبدیل بهتر در حال پیگیری است.
مدیرکل دفتر به سازی امور تولید سازمان امور عشایر ایران با بیان اینکه طرح در سال‌های گذشته هم پیگیری می‌شد، اظهار کرد: از امسال هم با طرح به گزینی و مدیریت تولید مثل در حال ادامه آن هستیم تا بتوانیم راندمان و بهره‌وری را در جامعه عشایر ارتقا دهیم.
تولید قراردادی و تنظیم بازار
نعمت الهی درباره برنامه سازمان امور عشایر برای کاهش قیمت گوشت قرمز در بازار، گفت: موضوع تولید قراردادی در حال پیگیری است امیدواریم به وسیله خوراک دامی که به شکل مدت دار از سوی شرکت پشتیبانی امور دام در اختیار اتحادیه و شرکت‌های تعاونی عشایری قرار داده می‌شود تا تحویل عشایر شود هر چه زودتر به مرحله اجرا برسد.
وی گفت: به این ترتیب پرواربندی تسهیل شده و بعد از ۴ ماه که دامداران دام خود را به بازار عرضه کردند هزینه نهاده‌های دامی پرداخت می‌شود.
مدیرکل دفتر به سازی امور تولید سازمان امور عشایر ایران درباره زمان اجرا این طرح گفت: کارها در حال انجام است زمان نمی‌توان اعلام کرد. قراردادها و شیوه نامه‌ها تنظیم و ارسال شده است تشکل‌ها پیگیر هستند تا با عشایر قراردادها را ببندند و در ادامه با شرکت پشتیبانی امور دام موضوع انجام خواهد شد.
وی درباره قیمت گوشت قرمز با طرح تولید قراردادی گفت: قیمت گذاری با ستاد تنظیم بازار و معاونت بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی است. نرخ نهاده‌های دامی مشخص است اتفاقی که رخ می‌دهد این است که تأمین آن مدت دار خواهد بود که بر اساس نقدینگی و خوراک دامی که در اختیار عشایر قرار می‌گیرد عشایر دام خود را دیگر نارس و با وزن کمتر به کشتارگاه منتقل نمی‌کنند. به این ترتیب با تولید بیشتر کمبودی در بازار وجود نخواهد داشت.
تولید گیاهان دارویی در دستور کار است
نعمت الهی درباره ظرفیت عشایر در تولید داروهای گیاهی هم گفت: عشایر با توجه به ظرفیتی که در مراتع وجود دارد و کاشت در اراضی کشاورزی می‌توانند کسب درآمد کنند. طرح تولید گیاهان دارویی از سال گذشته در دستور کار قرار گرفته به این ترتیب تسهیلات لازم در اختیار عشایر قرار داده خواهد شد تا زیر نظر سازمان منابع طبیعی جمع‌آوری گیاهان دارویی را در مراتع پیگیری کنند.
مدیرکل دفتر به سازی امور تولید سازمان امور عشایر ایران با بیان اینکه طرح تولید گیاهان دارویی تأثیر بسیاری در اقتصاد جمعیت عشایر و اقتصاد کلان کشور خواهد داشت به شرط اینکه طرح ادامه دار بوده و بتوانیم آن را توسعه دهیم.
