رژیم غذایی صحیح یکی از ارکان اساسی در مدیریت دیابت است. اما در سال‌های اخیر، برخی از بیماران دیابتی و حتی پزشکان به اشتباه حذف کامل کربوهیدرات‌ها را از برنامه غذایی بیماران توصیه کرده‌اند. این کار نه تنها غلط است بلکه می‌تواند خطرات جدی از جمله هیپوگلیسمی شدید را به دنبال داشته باشد. دکتر احمد اسماعیل‌زاده، مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، در گفتگو با ایرنا به تفصیل درباره اشتباهات رایج در تغذیه دیابتی‌ها و اهمیت مصرف صحیح کربوهیدرات‌ها صحبت کرده است.
دیابت، بیماری مزمنی است که مدیریت دقیق تغذیه در آن نقش بسزایی دارد. بسیاری از بیماران دیابتی به اشتباه به دنبال حذف کربوهیدرات‌ها از رژیم خود هستند، به امید اینکه با این کار قند خون خود را کاهش دهند. اما دکتر اسماعیل‌زاده هشدار می‌دهد که این تصمیم نه تنها مفید نیست، بلکه می‌تواند به افزایش خطر هیپوگلیسمی (کاهش خطرناک قند خون) و مشکلات جدی‌تر سلامتی منجر شود.
وی می‌گوید: “حذف کربوهیدرات‌ها به طور کامل می‌تواند باعث کاهش شدید قند خون در بیمار شود. این وضعیت نه تنها به بروز علائم خطرناکی مانند ضعف شدید، سردرگمی، تعریق زیاد، و حتی غش منجر می‌شود، بلکه در درازمدت به عملکرد سایر اندام‌ها آسیب می‌زند.”
دکتر اسماعیل‌زاده بر این نکته تأکید می‌کند که کربوهیدرات‌ها جزو مواد مغذی ضروری در رژیم غذایی بیماران دیابتی هستند و نباید به کلی از برنامه غذایی آنها حذف شوند. بلکه مقدار و نوع کربوهیدرات مصرفی باید به دقت محاسبه و تنظیم شود تا به کنترل قند خون کمک کند.
وی توضیح می‌دهد: “در بیماران دیابتی که انسولین یا داروهای خوراکی مصرف می‌کنند، مقدار دقیق کربوهیدرات‌ها باید با توجه به میزان انسولین دریافتی و وضعیت کلی بیمار تنظیم شود. برای مثال، بیمارانی که روزانه مقادیر بالای انسولین تزریق می‌کنند، نیاز به مصرف کربوهیدرات‌هایی دارند که باعث افزایش تدریجی قند خون شوند.”
کربوهیدرات‌های پیچیده که در مواد غذایی مانند غلات کامل، سبزیجات و حبوبات یافت می‌شوند، به تدریج وارد جریان خون شده و از نوسانات شدید قند خون جلوگیری می‌کنند. در مقابل، کربوهیدرات‌های ساده مانند شیرینی‌ها، نوشابه‌ها و کیک‌ها می‌توانند باعث افزایش سریع قند خون شوند و در نتیجه مشکلاتی مانند هیپرگلیسمی (قند خون بالا) را ایجاد کنند.
دکتر اسماعیل‌زاده همچنین به بیمارانی که برای کنترل دیابت خود از انسولین استفاده می‌کنند، توصیه می‌کند که مقدار دقیق کربوهیدرات مصرفی خود را با مشاور تغذیه هماهنگ کنند تا از بروز مشکلاتی مانند هیپوگلیسمی و نوسانات غیرمجاز قند خون جلوگیری شود.
اهمیت میان وعده‌ها: جلوگیری از افت قند خون
یک نکته حیاتی در رژیم غذایی بیماران دیابتی که ممکن است برخی از افراد نادیده بگیرند، مصرف میان وعده‌ها است. دکتر اسماعیل‌زاده تأکید می‌کند که بیمارانی که دارو یا انسولین مصرف می‌کنند باید میان وعده‌ها را به طور منظم مصرف کنند تا از افت ناگهانی قند خون جلوگیری شود.
وی می‌گوید: “هر 1 تا 1.5 ساعت باید میان وعده مصرف شود تا سطح قند خون ثابت بماند. این میان وعده‌ها می‌توانند شامل میوه‌های کم قند یا آجیل‌ها باشند که علاوه بر تأمین انرژی، باعث تنظیم تدریجی قند خون نیز می‌شوند.”
دکتر اسماعیل‌زاده در ادامه بر اهمیت فعالیت بدنی تأکید کرد. وی گفت: “انجام ورزش‌های سبک مانند پیاده‌روی سریع می‌تواند به کاهش مقاومت به انسولین و بهبود حساسیت بدن نسبت به انسولین کمک کند. ۲۰ تا ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی روزانه، به ویژه برای بیماران دیابتی که دارای اضافه وزن هستند، به شدت توصیه می‌شود.”
علاوه بر این، مصرف مواد غذایی حاوی پروتئین‌های سالم مانند ماهی، مرغ و آجیل نیز می‌تواند به ایجاد احساس سیری و کنترل قند خون در بیماران دیابتی کمک کند.
دکتر اسماعیل‌زاده همچنین به مصرف سبزیجات در رژیم غذایی بیماران دیابتی اشاره کرد و گفت: “سبزیجاتی مانند کدو، کلم بروکلی، و خیار برای کنترل قند خون مفید هستند. همچنین، میوه‌ها نیز باید به دقت انتخاب شوند. میوه‌هایی با قند پایین‌تر مانند سیب، گلابی و گریپ‌فروت می‌توانند در برنامه غذایی بیماران دیابتی جای داشته باشند، در حالی که میوه‌هایی مانند هندوانه و موز که قند بالاتری دارند، باید با احتیاط مصرف شوند.”
در نهایت، دکتر اسماعیل‌زاده تأکید می‌کند که کنترل دیابت یک فرایند تیمی است و باید همکاری بین پزشک، داروساز، و متخصص تغذیه صورت گیرد تا بیمار بهترین نتیجه را در کنترل قند خون خود به دست آورد. مشاوره تغذیه‌ای به بیماران دیابتی کمک می‌کند تا با تنظیم دقیق رژیم غذایی خود، کیفیت زندگی بهتری داشته باشند و از عوارض دیابت پیشگیری کنند.
توصیه نهایی: به جای حذف کربوهیدرات‌ها، تمرکز بر مقدار و نوع کربوهیدرات مصرفی، مصرف میان وعده‌های منظم، و فعالیت بدنی می‌تواند به کنترل قند خون و بهبود وضعیت بیماران دیابتی کمک کند.
