استان خراسان جنوبی دارای چند محصول راهبردی از جمله ۹۸ درصد زرشک بی‌دانه ایران است که هر سال بیش از ۳۸ هزار خانوار در زمینه کاشت، داشت و برداشت این محصول فعال هستند و از این محل ارتزاق می‌کنند.
محصولی که با وجود تضمین اشتغال روستاییان، هر سال به میزان کم (کمتر از سه درصد) به بیش از ۳۰ کشور دنیا از جمله روسیه، آلمان، استرالیا، اتریش، هلند، امارات متحده عربی و آمریکا صادر می‌شود.
سطح زیر کشت زرشک در خراسان جنوبی حدود ۱۸ هزار هکتار است که از این میزان ۵۱۲ هکتار به‌صورت دیم کشت شده و سالانه در مجموع ۲۲ هزار تن زرشک خشک در این استان تولید می‌شود.
با توجه به شیوع ویروس کرونا در ۲ سال اخیر و کاهش تقاضا، قیمت زرشک هم حدود ۴۰ درصد کاهش یافته و علاوه بر این هزار و ۲۰۰ تن از محصول سال گذشته کشاورزان در انبارها و سردخانه‌های خراسان جنوبی باقی مانده و هنوز به فروش نرفته است.
نماینده مردم قاینات و زیرکوه در مجلس شورای اسلامی نوزدهم شهریور امسال در سومین سفر استانی رییس جمهوری و حضور آیت الله رییسی در شورای اداری استان خراسان جنوبی به دغدغه زرشک‌کاران درباره انباشت محصول سال قبل همزمان با آغاز برداشت محصول سال جدید اشاره کرد و گفت: در حال نزدیک شدن به فصل برداشت زرشک هستیم در حالی که کشاورزان انگیزه لازم برای برداشت این محصول را ندارند.
سلمان اسحاقی افزود: خراسان جنوبی دارای بیشترین محصول زرشک در کشور است اما انبارهای استان مملو از زرشک بوده و اقتصاد کشاورزان این استان متضرر شده که درخواست داریم فکری به حال این محصول بردارید.
رییس جمهوری هم در پاسخ به دغدغه این نماینده مردم گفت: نماینده مردم قاینات و زیرکوه اذعان داشت که مردم دل چیدن زرشک را به دلیل نبود بازار فروش آن ندارند؛ چرا این زرشک که مورد نیاز مردم است به گونه‌ای باشد که کشاورز برای جمع‌آوری آن رغبت نداشته باشد.
آیت الله سید ابراهیم رییسی افزود: هزینه در زمینه فرآوری محصولات کشاورزی هزینه نیست بلکه سرمایه‌گذاری است و نتیجه آن هم درآمد بیشتر مردم و گسترش و توسعه کشاورزی است.
وی با اشاره به محصولات استراتژیک خراسان جنوبی از جمله زرشک، عناب و زعفران گفت: فرآوری این محصولات ارزش افزوده بالایی دارد و کارهایی در استان انجام شده اما ناقص است و این فرآیند باید تکمیل شود.
بعد از سفر رییس جمهوری به خراسان جنوبی و با پیگیری‌های صورت گرفته توسط مسوولان استان و مساعدت وزارت جهاد کشاورزی، مقرر شد ۲۰۰ میلیارد تومان تسهیلات کم‌بهره در اختیار تشکل‌ها، تعاونی‌ها، صاحبان واحدهای فرآوری، تجار و صادرکنندگانی قرار گیرد که در خرید محصول زرشک مشارکت دارند.
رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی نهم آبان در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: جلسه‌ای در وزارت جهاد کشاورزی و با حضور معاونان امور باغبانی و برنامه‌ریزی این وزارتخانه و رییس سازمان تعاون روستایی کشور برای تامین منابع مالی و خرید توافقی زرشک برگزار شد که نتایج خوبی به همراه داشت.
غلامرضا قوسی افزود: در این نشست مصوب شد ۲۰۰ میلیارد تومان تسهیلات کم‌بهره در اختیار تشکل‌ها، تعاونی‌ها، صاحبان واحدهای فرآوری، تجار و صادرکنندگانی که در خرید محصول زرشک همکاری می‌کنند، قرار گیرد.
وی گفت: مقدمات اولیه راه‌اندازی مرکز توسعه و ترویج محصولات استراتژیک خراسان جنوبی از جمله زرشک و عناب انجام شده است تا ردیف بودجه برای آن داده شود همچنین در کنار آن ساختار تشکیلاتی مصوب شد.
درباره خرید توافقی از زرشک‌کاران از محل تسهیلات وزارت جهاد کشاورزی، تعاون روستایی خراسان جنوبی بلافاصله برای خرید محصول ورود پیدا کرد و هزار و ۷۰ تُن زرشک از کشاورزان به‌صورت توافقی خریداری شد که با خبر خوش مدیرعامل سازمان مرکزی تعاون روستایی درخصوص خرید حمایتی زرشک توسط دولت این برنامه متوقف شد.
اسماعیل قادری‌فر ۲۵ آبان امسال به خراسان جنوبی آمد و از انبارها، سردخانه‌ها و مزارع برداشت محصول زرشک در شهرستان‌های زیرکوه و قاینات بازدید میدانی کرد.
وی در مرکز استان به خبرنگاران گفت: با توجه به سفر رییس جمهوری به خراسان جنوبی و تاکیدات آیت الله رییسی در پی مطالبه مردم و نماینده آنان در مجلس شورای اسلامی، پرداختن به تولیدات زرشک و زعفران به عنوان ۲ محصول راهبردی و ملی تولیدی کشاورزان خراسان جنوبی لازم بود که ورود پیدا کنیم.
مدیرعامل سازمان مرکزی تعاون روستایی افزود: خرید تضمینی و توافقی زرشک از هفته آینده با فعال شدن شبکه تعاون روستایی استان خراسان جنوبی با مرکزیت شهرستان قاینات آغاز می‌شود و به کشاورزان خراسان جنوبی این نوید را می‌دهیم که حاصل دسترنج آنان امسال با بهترین قیمت و در زمان مناسب خریداری خواهد شد.
وی بیان کرد: خرید توافقی و تضمینی در چارچوب دستورالعمل‌های قانونی که طی ۱۰ روز آینده تدوین و ابلاغ خواهد شد، براساس تنوع، کیفیت و نوع محصول تحویل شبکه تعاون روستایی می‌شود و بعد از یک ماه هزینه آن به کشاورزان پرداخت خواهد شد.
قادری‌فر گفت: در یک برنامه میان‌مدت و در گام بعدی باید زیرساخت‌های لازم برای فرآوری زرشک در خراسان جنوبی ایجاد شود و وجود بارگاه‌ها و سردخانه‌های پیشرفته در کنار باغات ضروری است تا بتوانیم محصول را به‌درستی برداشت، خشک، انبار و بسته‌بندی مناسب کنیم.
وی افزود: با استفاده از ظرفیت‌های علمی، دانشگاهی و پارک علم و فناوری، مرکز نوآوری زنجیره زرشک را طی ۲ ماه آینده در شهرستان قاینات راه‌اندازی خواهیم کرد.
معاون وزیر جهاد کشاورزی گفت: برای ایجاد بارگاه‌ها و سردخانه‌های پیشرفته در مناطقی که باغات زرشک وجود دارد با محوریت و مشارکت مردم در قالب تشکیل تعاونی روستایی و تعاونی تولید با اعطای تسهیلات کم‌بهره حمایت خواهیم کرد تا بتوانیم راه و مشوق لازم برای شبکه تعاون روستایی و بخش کشاورزی را فراهم کنیم.
این تصمیمات و اعلام برنامه‌های اجرایی در خراسان جنوبی با تغییر مدیریت عالی استان همزمان شد اما استاندار جدید خراسان جنوبی هفته گذشته (هشتم آذر ماه) در مراسم معارفه خود که با حضور وزیر کشور در بیرجند برگزار شد، خبر خوشی به کشاورزان استان داد و از برنامه فروش محصول زرشک آنان طی دو یا سه هفته آینده گفت.
جواد قناعت با اشاره به اینکه خراسان جنوبی تولیدکننده نخست زرشک در کشور است افزود: مردم دغدغه فروش محصول را دارند که باید به این سمت کمک کنیم تا زرشک با قیمت واقعی به فروش برسد و با پیگیری‌های صورت گرفته این قول را به مردم می‌دهم که طی دو یا سه هفته آینده زرشک باقیمانده روی دست مردم را با قیمت خوب و مناسب به فروش برسانیم.
استاندار خراسان جنوبی ۸ روز بعد به همراه نماینده مردم قاینات و زیرکوه در مجلس شورای اسلامی با مدیرعامل سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران در تهران نشست داشت که نتیجه این نشست خبر آغاز خرید حمایتی زرشک از هفته آینده است.
قناعت درباره نتایج مذاکرات خود با مدیرعامل سازمان تعاون روستایی گفت: براساس توافق صورت گرفته، مقرر شد بعد از تصویب نهایی دستورالعمل خرید حمایتی زرشک، عملیات اجرایی خرید حمایتی از ۲۵ آذر ماه توسط شبکه تعاون روستایی استان آغاز شود.
وی از آغاز اجرای طرح‌های حمایتی سازمان تعاون روستایی کشور درخصوص زرشک‌کاران استان خبر داد و گفت: قیمت نهایی زرشک در این طرح متعاقبا اعلام خواهد شد.
استاندار خراسان جنوبی به تسهیلات و اعتبارات اختصاص یافته به این طرح اشاره کرد و گفت: اعتبار در نظر گرفته شده برای این طرح ۲۵۰ میلیارد تومان است.
وی ادامه داد: همچنین از شنبه آینده اعطای تسهیلات ارزان‌قیمت برای راه‌اندازی بارگاه‌ها، سردخانه و انبار نگهداری زرشک استان توسط سازمان تعاون روستایی آغاز می‌شود.
قناعت با تاکید بر اهمیت برندسازی محصولات استراتژیک خراسان جنوبی از جمله زرشک گفت: در گام بعدی موضوع برندسازی را با همکاری سازمان تعاون روستایی دنبال خواهیم کرد و به این ترتیب با برنامه‌ریزی مدون، برند ملی زرشک خراسان جنوبی ثبت می‌شود.
مدیرعامل سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران هم در حاشیه نشست با استاندار از برنامه برندسازی محصول زرشک خراسان جنوبی خبر داد.
قادری‌فر گفت: این موضوع در قالب یک برنامه مدون اجرایی خواهد شد تا بتوانیم برند ملی زرشک خراسان جنوبی را به ثبت برسانیم.
نماینده مردم قاینات و زیرکوه در مجلس شورای اسلامی نیز که در ماه‌های اخیر همراه و همگام با مسوولان اجرایی مسائل و مشکلات زرشک‌کاران را پیگیری کرده است، گفت: هفته آینده با ۲۵۰ میلیارد تومان تخصیص اعتبار و برای اولین بار خرید حمایتی زرشک در استان انجام خواهد شد.
سلمان اسحاقی افزود: شورای قیمت‌گذاری محصولات کشاورزی قرار است درخصوص قیمت زرشک تصمیمات لازم را اتخاذ کند و امید است در هفته آینده با هماهنگی‌های انجام شده در چهار مرکز تعاون روستایی استان خرید زرشک انجام شود.
وی گفت: از روز شنبه هفته پیش‌رو وزارت جهاد کشاورزی و سازمان تعاون روستایی مکلف شدند نسبت به تجهیز انبار و محل‌های نگهداری خرید زرشک اقدام کنند.
نماینده مردم قاینات و زیرکوه در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه خرید حمایتی از ۲۵ آذر تا ۲۹ اسفند ادامه دارد گفت: مقرر شد شورای قیمت‌گذاری محصولات کشاورزی بر مبنای قیمت بازار، قیمت خرید زرشک را اعلام کند.
وی اظهار داشت: هدف از این اقدام، کوتاه شدن دست دلالان است تا زرشک‌کاران حمایت شوند و زرشک از افرادی خریداری می‌شود که اثبات شود دلال نیستند و مورد تایید جهاد کشاورزی یا تعاون روستایی شهرستان خود باشند.
اسحاقی گفت: در حال حاضر هزار و ۲۰۰ تن زرشک از پارسال در انبارهای استان باقی مانده که جدای از زرشک امسال است و برای آن هم تعاون روستایی اعلام آمادگی کرده است.
وی با تاکید بر خرید حمایتی زرشک به‌صورت مستمر افزود: خرید حمایتی فقط یک راهکار است و باید به اقتصاد و فرآوری زرشک ورود جدی شود.
مدیر تعاون روستایی خراسان جنوبی هم درباره خرید حمایتی زرشک به خبرنگار ایرنا گفت: از ۲۵ آذر ماه خرید حمایتی زرشک در خراسان جنوبی آغاز خواهد شد و پنج مرکز خرید در شهرستان‌های قاینات، زیرکوه، بیرجند، درمیان و سربیشه در نظر گرفته شده است.
وحید ضیائیان احمدی افزود: هنوز قیمت خرید زرشک به تعاون روستایی خراسان جنوبی اعلام نشده اما قیمت زرشک پفکی، معمولی و زیرتالاری متفاوت است.
وی بیان کرد: با هماهنگی جهاد کشاورزی، کشاورزان به تعاون روستایی استان معرفی خواهند شد تا خرید زرشک فقط کشاورزان انجام شود و با این هماهنگی محصولی از دلالان خریداری نشود.
مدیر تعاون روستایی خراسان جنوبی با بیان اینکه در سال جاری قیمت زرشک نسبت به سال گذشته افزایش داشته است گفت: قیمت زرشک پفکی با کیفیت از ۵۰ هزار تومان در سال گذشته به ۸۰ هزار تومان در سال جاری افزایش یافته است و اکنون زرشک خرمنی در بازار ۵۵ هزار تومان به فروش می‌رسد.
وی افزود: در مجموع باز شدن بازار مشهد به عنوان مرکز اصلی فروش محصول زرشک و زعفران استان در افزایش قیمت این محصولات تاثیرگذار بوده است و به دلیل کاهش برداشت زرشک بر اثر خشکسالی و کاهش عرضه تا پایان سال جاری شاهد افزایش قیمت این محصول نیز خواهیم بود.
ضیائیان احمدی گفت: تاکنون هزار و ۷۰ تُن زرشک از کشاورزان خراسان جنوبی را به‌صورت توافقی خریداری کردیم و در حال حاضر به دلیل ورود دولت در خرید تضمینی زرشک، برنامه خرید توافقی متوقف شده است.
زرشک، زعفران و عناب از محصولات راهبردی خراسان جنوبی است و این استان بیشترین سطح زیرکشت و تولید زرشک را در کشور دارد همچنین از روستای افین شهرستان زیرکوه به عنوان پایتخت زرشک بی‌دانه جهان نام برده می‌شود.
