بنابر آمار سالانه ۱۰ تا ۱۰.۵ میلیون تن گندم مورد نیاز واحدهای خبازی است که با اجرای طرح هوشمندسازی آرد و نان از اردیبهشت سال ۱۴۰۱ و تجهیز واحدهای خبازی به کارتخوان‌های هوشمند، سیاست کاهش مصرف آرد و گندم، کاهش ضایعات و دورریز نان و جلوگیری از تخلفات و قاچاق آرد به آن سوی مرزها دنبال می‌شد که اکنون با گذشت بیش از ۲ سال از این طرح، بسیاری از فعالان حوزه آرد و نان اذعان می‌کنند که این طرح نتوانسته به اهداف خود برسد.
کارشناسان حوزه آرد و نان بر این باورند که با وجود ۳ نرخی بودن قیمت گندم چطور می‌توان انتظار داشت که فساد و رانتی در این حوزه رخ ندهد، لذا یکسان سازی نرخ آرد و نان و پرداخت یارانه به ابتدا یا انتهای زنجیره تنها راه حل جلوگیری از قاچاق آرد، فروش آرد در بازار آزاد و کاهش مصرف گندم و در نهایت پایداری در خودکفایی است.
در همین ارتباط حسین یزدجردی رئیس کانون انجمن‌های صنفی صنایع آرد ایران گفت: بنابر آمار سالانه ۱۰ میلیون تن گندم مورد نیاز واحدهای خبازی است که اجرای هوشمندسازی به سبب عدم هماهنگی و اشراف کامل وزارت اقتصاد، این طرح کارایی کامل نداشت و ایرادات و اشکالاتی در اجرا داشت که منجر به نارضایتی نانوایان شد.
به گفته یزدجردی، اجرای طرح هوشمندسازی واحدهای خبازی، بودجه جدیدی را به دولت بواسطه پرداخت ۴۰ درصد فروش روزانه واحدهای خبازی رقمی معادل ۱.۵ همت ماهانه تحمیل کرد و این طرح کاملا شکست خورده است.
رئیس کانون انجمن‌های صنفی صنایع آرد ایران گفت: اکنون مقادیری آرد بواسطه چندنرخی بودن هدر می‌رود و به عبارتی در این حوزه به سبب قیمت‌های متعدد رانت و فساد رخ می‌دهد و راه حل به این سادگی نیست و دولت باید راه حل مناسبی را پیدا کند به طوریکه در این زمینه تنها نظارت کند و تصدی گری نداشته باشد. قیمت گندم به خاطر حمایت از کشاورز نباید بالاتر از قیمت‌های جهانی باشد و حمایت از کشاورزان باید به طرق دیگری رخ دهد.
طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان با قرار دادن دستگاه‌های کارتخوان در اختیار نانوایی‌ها شروع شد و خوشبختانه تادحدودی توانست جلوی افزایش توزیع آرد خارج از شبکه و هدررفت آرد یارانه‌ای را بگیرد، اما آن طور که باید و شاید به اهداف خود نرسید.
هزینه ۷۰۰ میلیارد تومانی دولت برای اجرای هوشمندسازی نان
محمدجواد کرمی رئیس کارگروه آرد و نان با بیان اینکه طرح هوشمندسازی صنعت آرد و نان با شکست مواجه شد، گفت: هدف از هوشمندسازی واحدهای خبازی کاهش میزان مصرف گندم و آرد و صرفه جویی در این حوزه بود که طبق آمار نه تنها مصرف آرد و نان تغییری نکرد، بلکه دولت یارانه بیشتری پرداخت کرد که بدین ترتیب این طرح، مناسب نبود و راهکار‌های بهتری در این حوزه باید اتخاذ می‌شد.
به گفته او، با اجرای طرح هوشمندسازی واحدهای خبازی ۷۰۰میلیارد تومان هزینه نصب کارتخوان‌های واحدهای خبازی شد که متاسفانه دولت و مردم و نانوایان از اجرای این طرح راضی نیستند و حتی با اجرای این طرح آمار صحیحی از میزان فروش نان به واحدهای نانوایی نداریم.
کرمی ادامه داد: زمانیکه دولت هرکیلو گندم با نرخ ۱۷ هزار و ۵۰۰ تومان از کشاورزان خریداری می‌کند و سپس با نرخ ۶۰۰ و ۹۰۰ تومان در اختیار واحدهای نانوایی و با قیمت ۱۲ هزارتومان در اختیار صنف و صنعت قرار می‌دهد، بدیهی است که رانت ایجاد می‌شود و راهکار رفع این بحران یکسان سازی نرخ آرد و نان است. کمااینکه اواخر سال ۸۹ این اتفاق رقم خورد، بخش گندم و آرد و نان به یکباره در اختیار تولیدکنندگان نان و سایر صنوف قرار گرفت و پول یارانه به حساب مردم واریز کردند.
رئیس کارگروه آرد و نان با بیان اینکه اجرای هوشمندسازی نان تاثیری در کاهش مصرف آرد و گندم نداشته است، افزود: با گذشت ۲سال از اجرای هوشمندسازی، این طرح نتیجه‌ای در بر نداشته است و تنها تعداد معدودی در اجرای پروژه درآمد داشتند. درحالیکه با یکسان سازی آرد و نان، مصرف آرد واحدهای خبازی حداقل ۳ میلیون تن کاهش می‌یابد.
او با بیان اینکه در شرایط کنونی سالانه ۱۰.۵ میلیون تن گندم مورد نیاز واحدهای خبازی است، گفت: بنابر آمار در حال حاضر دولت ۲۴۰ همت یارانه به نانوایان پرداخت می‌کند، درحالیکه این میزان یارانه پرداختی عایدی در بر نداشته است، از این رو با یکسان سازی و پرداخت یارانه به خانوار، نگرانی دولت در حوزه تورم کاهش می‌یابد و از طرفی بواسطه کاهش میزان مصرف و جلوگیری از رانت و فساد، اجرای یکسان سازی به واسطه ارتقای کیفیت و صرفه جویی در حوزه آرد به نفع دولت، مردم و نانوایان خواهد بود.
میزان مصرف گندم با یکسان سازی نرخ نان ۱.۵ میلیون تن کاهش می یابد
عطااله هاشمی رئیس بنیاد ملی گندمکاران گفت: هوشمندسازی نان می توانست مُسکنی برای کاهش مصرف آرد واحدهای خبازی باشد که متاسفانه نتیجه ای در کاهش مصرف آرد، کاهش ضایعات و جلوگیری از تخلفات نداشت و تنها با اجرای آن سرمایه‌هایی خرج شد که نتیجه ای در بر نداشت.
به گفته او، با توجه به آنکه اجرای طرح هوشمندسازی واحدهای خبازی نتیجه ای در بر نداشته است، از این رو سیاست یکسان سازی باید اجرا شود طوریکه یارانه به ابتدای زنجیره پرداخت شود تا با کاهش هزینه های کشاورز، محصول با قیمت پایین در اختیار مصرف کننده قرار بگیرد یا حلقه آخر مصرف کننده پرداخت شود، در غیراین صورت حلقه‌های واسط هیچ کارایی نخواهند داشت.
هاشمی با اشاره به ضایعات و تخلفات حوزه آرد و نان افزود: هوشمندسازی واحدهای خبازی در کاهش مصرف آرد نقشی نداشته و نتوانسته جلوی مصرف را بگیرد، به طوریکه نیاز خبازی ها روی کاغذ ۱۰.۵ میلیون تن است، درحالیکه اگر گندم و آرد به قیمت واقعی عرضه و از دهک‌های کم درآمد بصورت مستقیم حمایت شود، امکان تامین نیاز واحدهای خبازی با ۹ تا ۹.۵ میلیون تن گندم وجود دارد.
رئیس بنیاد ملی گندمکاران با بیان اینکه کاهش مصرف آرد در حوزه واحدهای خبازی در پایداری خودکفایی گندم تاثیر بسزایی دارد، گفت: با اجرای طرح هوشمندسازی واحدهای خبازی حداقل ۱.۵ میلیون تن گندم در حوزه واحدهای خبازی صرفه جویی می شود که براین اساس با یکسان سازی و پرداخت یارانه به انتهای زنجیره ۲۷ تا ۲۸ همت صرفه جویی می شود که تاکنون توان و اراده‌ای در دولت‌ها نبوده است، حال انتظار می‌رود دولت چهاردهم در این خصوص جرات و جسارت به خرج بدهند چراکه این موضوع در بلندمدت به نفع کشور است.
با توجه به چندنرخی بودن قیمت آرد و گندم، شاهد هدر رفت گندم تولیدی به سمت واحدهای دامداری و مرغداری، نشت در بازار آزاد و قاچاق به آن سوی مرزها هستیم که دولت با اجرای طرح هوشمندسازی بدنبال کاهش مصرف آرد و پایان بخشیدن به تخلفات این حوزه بود که متاسفانه آن طور که باید و شاید این امر محقق نشد. حال بسیاری از فعالان این حوزه یکسان سازی را نسخه شفابخش این امر می دانند.
