منطقه یکانات شهرستان مرند از توابع آذربایجان شرقی، میزبان گله‌های مختلف دام سبک بوده و اغلب اهالی این منطقه به شغل دامداری و پرورش قوچ و میش مشغول هستند. روستای امیرآباد با جمعیت اندک هم در این منطقه خشک و بدون درخت واقع شده است.
با ورود به منطقه می‌توان صدای گوسفندان و حجمی از گله‌های قوچ و میش و بره را از این روستا شنید. در ورودی امیرآباد، حجم بالای گوسفندان از نوع “اصلاح شده ماکویی” در کنار جاده به چشم می‌خورد، چرا که یک دامداری با قدمت ۳۰ ساله و با ظرفیت ۶۰۰۰ راس در این روستا در حال فعالیت است.
در این روستا و سایر روستاهای اطراف، اغلب مردم به دامداری مشغول هستند، چرا که مسئله کم آبی، دغدغه اصلی آن‌ها برای تداوم حیات و بحث کشاورزی است.
بابک علیزاده یکی از ساکنان این روستاست و شغل دامداری را از پدر خود به ارث برده است. او به پرورش گوسفندان اصلاح نژاد شده ماکویی می‌پردازد و هر ساله با تولد بره‌های دوقلو، گوسفندان جدیدی را بر گله خود می‌افزاید.
این دامدار نمونه شمالغرب کشور می‌گوید: از سال ۶۸ با اخذ مجوز و قرارداد از سازمان امور دام، با نام واحد پرورش “قوچ و میش اصلاح شده نژاد ماکویی” با ۱۵۰ راس شروع به فعالیت دامداری کردیم و اکنون این تعداد به ۶۰۰۰ راس رسیده و ۳۰ درصد دام‌های این واحد ناشی از جریان دوقلوزایی است.
وی می‌افزاید: راندمان منطقه یکانات برای پرورش گوسفند نژاد ماکویی نسبت به سایر نژادها مطلوب بوده و سازگاری بیشتری دارد. ما در این منطقه هرساله به تولید شیر باکیفیت و دوقلوزایی بیشتر این نژاد دست می‌یابیم. معمولا هم از شیر تولید شده جهت سودآوری و درآمدزایی استفاده نمی‌کنیم و بره‌های گله، شیر گوسفندان ماده را می‌نوشند چرا که از این طریق بهره شیر تولیدی را در گوشت بره به دست می‌آوریم و به جای تولید ماهانه ۴.۵ کیلوگرم گوشت، می‌توانیم ماهانه ۱۲ کیلوگرم گوشت تولید کنیم.
وی با اشاره به تولید سالانه ۱۵۰ تن گوشت در این دامداری، در خصوص مشکلات دامداری خود می‌گوید: پیدا کردن چوپان برای گله کار بسیار سختی شده است، چرا که حقوق چوپانان بالا رفته و هر یک به میزان هفت میلیون تومان طلب می‌کنند که برای یک دامدار هزینه بالایی محسوب می‌شود؛ هم‌چنین مراتع اطراف این منطقه نیز کارایی چندانی برای چرا ندارد و گوسفندان را نمی‌توان برای چرا به مرتع فرستاد، از طرف دیگر هم مشکل تامین نهاده داریم.
علیزاده ادامه می‌دهد: تامین علوفه لازم برای دام از ابتدای سالجاری یک دردسر بزرگ برای دامداران شده است، زیرا اکنون سهمیه دولتی برای هر دام سبک، روزانه به میزان ۱۰۰ گرم علوفه است، درحالی که یک دام روزانه باید ۶۰۰ گرم نهاده مصرف کند و این مقدار مصوب شده هم نیاز بسیار کم واحد را تامین می‌کند.
وی با تاکید بر حمایت مسئولان از بخش دامداری، اظهار می‌کند: به خاطر شرایط کرونایی، وضعیت بازار گوشت قرمز چندان مناسب نیست و با اینکه دام کافی برای عرضه و فروش به کشتارگاه را داریم، اما چون رقم مصوب برای خرید دام زنده نسبت به هزینه‌ها به خصوص هزینه تامین نهاده از بازار آزاد، پایین است، دامداران حاضر به فروش نیستند و دام در دست ما مانده است.
وی می‌افزاید: از جهتی هم صادرات به سایر استان‌ها هم که ممنوع بوده، امکان فروش دام را برای دامدار با سختی مواجه می‌کند. در این راستا از مسئولان خواهشمندیم که پشتیبان تولیدکنندگان باشند و از این قشر به خصوص تولیدکنندگان بخش دام حمایت کند.
این تولیدکننده با اشاره به واکسیناسیون هر ساله این گله، می‌گوید: تعدادی از واکسن‌های دام سبک از جمله واکسن آبله و تب مالت از طریق دولت و سایر واکسن‌ها مثل واکسن تب برفکی، قانقاریا و شاربون علامتی به صورت آزاد تامین می‌شود. هزینه این اقدام نیز در سالجاری تا میزان ۱۰ برابر نسبت به سال گذشته افزایش یافته است.
بر اساس گفته‌ی این تولیدکننده، انبار علوفه این دامداری در شانزدهم آذرماه سالجاری به صورت عمدی طعمه حریق شده و در این راستا ۶۰۰ تن علوفه در جریان آتش سوزی، نابود شده بودند. بخش امور دام جهاد کشاورزی استان، میزان ۱۴۰ تن علوفه را برای این تولیدکننده نمونه تامین کرده و او باقی علوفه خود را به اجبار از بازار آزاد تهیه می‌کند، در این راستا و به دلیل کمبود آذوقه نیز میزان ۸۰۰ راس تلفات داشته است.
مشکل دیگری که وی با آن دست و پنجه نرم می‌کند، عدم صدور پروانه دامداری است. چرا که بر اساس گفته کارشناسان جهاد کشاورزی، یک دامداری باید در فواصل معینی از روستا، منطقه حفاظت شده و … قرار داشته باشد، ولی این دامداری به دلیل نزدیکی بیش از حد به محل سکونتگاه روستایی و قرارگیری در منطقه‌ای خشک و کم آب و فقیر از پوشش گیاهی و مرتع مجوز لازم را کسب نکرده است. البته اکنون درخواست صدور این پروانه در حال رسیدگی و تکمیل است تا پس از انتقال واحد به فاصله‌ای مشخص از روستا، مجوز لازم کسب شود.
شیر و گوشت دام اصلاح شده، کیفیت بالایی دارد
عادل فرتاش کارشناس مسئول دام سبک استان نیز در خصوص ویژگی‌های اصلاح نژاد دام‌ها می‌گوید: اصلاح نژاد معمولا در گله‌هایی اتفاق می‌افتد که در محیط بسته و به شکل مزرعه‌ای ساکن شده باشند. گله‌های اصلاح نژاد شده از لحاظ صفات تولیدی و دوقلوزایی، تولید شیر و گوشت نسبت به نژادهای خالص، کیفیت بالایی داشته و قیمت بالاتری نیز برای خرید این محصولات می‌توان پرداخت.
وی با بیان اینکه اصلاح نژاد در گله‌های بومی حتی نزدیک به ۴۵ درصد افزایش راندمان داشته است، اظهار می‌کند: متاسفانه تاکنون توجه جدی در باب اصلاح نژاد بز نداشته‌ایم و اعتبارات تخصیصی دولت در این راستا نیز معمولا به صورت دوره‌ای قطع می‌شود که در نهایت پروسه اصلاح نژاد را با اختلال روبه رو کرده است.
وی تاکید می‌کند: اصلاح نژاد یک پروسه طولانی مدت است و نیاز به تخصیص اعتبار منظم، پیوسته و در حل معقول دارد، قطع کردن این پروسه باعث افت سطح اطلاعات در این حیطه نیز خواهد شد.
فرتاش می‌افزاید: در بخش ترکیب ژنتیکی گوسفند که از محل اعتبارات استانی تامین می‌شود، هر ساله سعی می‌کنیم تا این اعتبار به شهرستان‌های مستعد تخصیص یابد. البته با توجه به اینکه در این امر معمولا به جای تلقیح مصنوعی از روش لاپاراسکوپی برای اصلاح نژاد گوسفند استفاده می‌شود، ولی بخش دامپزشکی استان در این حیطه کم کار کرده است، مجبور به تامین نیرو از سایر استان‌ها هستیم که این امر خود هزینه بالایی را دارد.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به عدم رعایت برخی از دامداران در خصوص شرایط پس از لاپاراسکوپی، می‌گوید: تعدادی از دامداران، با وجود تذکر و تاکید بر عدم خروج دام از مزرعه، تا ۲۴ الی ۴۸ ساعت پس از انجام لاپاراسکوپی، به خاطر کمبود نهاده مجبور به فرستادن دام به مرتع می‌شوند که در نهایت درصد گیرایی و کارایی اصلاح نژاد کاهش خواهد یافت و کمتر از انتظارات خواهد بود.
وی متذکر می‌شود: وقتی دامداری شرایط را رعایت نکند و اقدامات اصلاحی به خوبی انجام نگیرد، این امر در نهایت باعث بدگمانی سایر دامداران خواهد شد، در حالی که صاحبان واحدهای پرورش گوسفندی که تمامی شرایط لازم را پس از انجام تلقیح مصنوعی و یا لاپاراسکوپی رعایت می‌کنند، معمولا به عنوان مروج این روش در منطقه شناخته می‌شوند.
وجود ۳۵۰ هزار راس دام سبک در مرند
علی صیادی مدیر جهاد کشاورزی مرند نیز در خصوص آخرین وضعیت دام سبک این شهرستان می‌گوید: مرند دارای ۳۵۰ هزار راس دام سبک است که ۹۰ هزار راس آن که معادل یک چهارم جمعیت دامی می‌شود، در منطقه یکانات مستقر بوده و تقریبا ۱۷ روستای این منطقه به نگه داری از دام‌های نژاد ماکویی مشغول هستند؛ دامداری آقای علیزاده نیز بزرگترین دامداری دام سبک شهرستان است.
وی در خصوص برنامه‌های جهاد کشاورزی مرند در خصوص دام سبک، اظهار می‌کند: برنامه داریم تا دام‌های سبک را از فضای باز به فضای بسته انتقال دهیم تا با تهیه جیره غذایی به جای چرا از مرتع، با انجام اقدامات اصلاحی به چندقلوزایی نژاد گوسفندان دست یابیم، گام دیگر نیز پرورش نژادهای جدیدی چون رومانف و یا قزل در شهرستان خواهد بود.
وی با تاکید بر رعایت تعادل مرتع و دام در این منطقه‌ی فقیر از نظر پوشش گیاهی، ادامه می‌دهد: مشکل عمده مرند در حوزه دام سبک، تامین نهاده‌های دامی است. این منطقه که قطب پرورش گوسفند مرند نیز محسوب می‌شود، منطقه‌ای کم آب است که البته اخیرا مقرر شده تا با اجرای طرح انتقال آب ارس، حدود ۷۰۰ هکتار اراضی زراعی آبی به زیر کشت رود، قسمت عمده‌ای از نهاده‌های دامی از جمله یونجه نیز در این راستا تامین خواهد شد.
تامین نهاده دامی دامداران از جیره‌های غذایی جدید با صرفه اقتصادی بالا
صیادی می‌افزاید: اما در وضعیت کنونی به دامداران شهرستان توصیه می‌کنیم تا از جیره‌های غذایی جدیدی که با نظارت جهاد کشاورزی در کارخانه‌های خوراک دام شهرستان تولید می‌شود، حتما استفاده کنند چرا که از این طریق درصد دوقلوزایی و چندقلوزایی بالا رفته و درآمد تولیدکننده نیز افزایش می‌یابد؛ هم‌چنین این حجم پایین جیره موجب می‌شود تا مشکل نیاز به انبار و ذخیره علوفه برطرف شود.
وی در خصوص آخرین وضعیت شهرک دامپروری این شهرستان، می‌گوید: این شهرک با مساحت ۱۵۸ هکتار که در بخش یامچی احداث شده، می‌تواند پتانسیل مهمی به جهت انتقال دام‌های از فضای باز مرتع به فضای بسته باشد که اکنون تمامی اقدامات زیربنایی آن تکمیل شده و منتظر واگذاری به سرمایه گذار هستیم.
وجود بیش از سه میلیون راس دام سبک در استان
محمدحسین اقدم مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی نیز، در خصوص آخرین وضعیت دام سبک استان، اظهار می‌کند: حدود سه میلیون و ۵۰۰ راس دام سبک از چهار نژاد افشار، قزل، ماکویی و مغانی در استان وجود دارند. نژاد قالب گوسفند شامل نژاد قزل می‌شود که در تبریز و شهرستان‌های اطراف پرورش می‌یابد.
وی با اشاره به تولید ۵۸۰ هزار تن شیر و ۵۴ هزار تن گوشت در استان، می‌گوید: سازمان در راستای اصلاح نژاد دام سبک، در قالب تغییر ژنتیکی گوسفند و اصلاح نژاد بزهای شیری بومی برنامه دارد، هدف از اصلاح نژاد بزها، صرفا افزایش میزان تولید شیر است؛ حوزه تغیر ژنتیک گوسفندان نیز در کنار افزایش تولید شیر به دنبال افزایش میزان تولد دام در هر زایمان است.
وی می‌افزاید: وظیفه و برنامه دیگر سازمان جهاد کشاورزی استان، تامین نهاده در حد توان برای دام‌ها، به شرط هویت گذاری و پلاک کوبی است. بر اساس مصوبه هیئت وزیران و ستاد مرکزی مبارزه با کالای قاچاق و ارز از اواخر سال ۹۷، مصوب شده که تمامی حیوانات بایستی هویت گذاری شوند تا آمار جمعیت دامی نزدیک به واقعیت به دست آید و بر اساس آن، برنامه ریزی‌ها برای میزان تامین نهاده انجام بگیرد.
اقدم با اشاره به عدم کمبود تولید گوشت و شیر استان و افزایش قیمت نهاده‌ها، اظهار می‌کند: سعی می‌کنیم تا نهاده‌ها را با تخصیص ارز یارانه‌ای تامین کنیم تا در نهایت، مصرف کنندگان با افزایش قیمت محصولات در بازار مواجه نشوند. با وجود قرارگیری در شرایط تحریم، توانستیم حداقل ۵۰ درصد نهاده موردنیاز واحدها را تامین کنیم، برای باقی نهاده‌ها نیز می‌توان از نهاده‌های جایگزین برای دام استفاده کرد تا مشکلی از بابت تولید به وجود نیاید.
وی ادامه می‌دهد: در آخرین آمار ارائه شده، حدود چهار میلیون و ۱۰۰ راس دام سبک و سنگین در استان وجود دارد که ۶۰ درصد آن‌ها تاکنون پلاک کوبی شده و سعی داریم تا پایان سال، آن را تمام کنیم. البته پلاک کوبی تمام نخواهد شد و هر ساله این پروژه ادامه خواهد داشت.
سرویس خبری : دام ، طیور و آبزیان
