از سال ۱۳۷۲ تاکنون و با راه‌اندازی موسسه تحقیقات دیم، علاوه بر ارقام متعدد حبوبات، علوفه و دانه‌های روغنی، ۳۰ رقم گندم نان و هفت رقم گندم دوروم برای شرایط مختلف اقلیمی کشور به دیم‌کاران معرفی شده و طی ماه‌های پیش‌رو نیز ارقام جدید این موسسه که حاصل تحقیق برای توسعه است، بار دیگر به کشاورزان معرفی خواهد شد.
این در حالی است که اهمیت این ارقام و توصیه‌های به‌زراعی در تامین امنیت غذایی کشور، رفته‌رفته و با کاهش منابع آبی بیشتر مشخص می‌شود و معرفی آنها با هدف ترویج روزافزون کشت دیم را اجتناب‌ناپذیر می‌کند؛ کشتی که به هیچ وجه دیمی نیست و نه تنها امکان تولید اقتصای ان در شرایط خشکسالی به اثبات رسیده، بلکه با تکیه بر دانش روز می‌توان به تولید پایدار در شرایط دیم نیز دست یافت.
رئیس موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور با بیان اینکه اکنون ارقام پرمحصول معرفی‌شده این موسسه در اراضی دیم ۱۶ استان کشور کشت می‌شود، ادامه می‌دهد: این موسسه تاکنون ۸۷ رقم پرمحصول در زمینه غلات و حبوبات معرفی کرده که بخش زیادی از آنها در استان‌های دیم‌خیز و در شرایط آب و هوایی متفات زیرکشت می‌رود.
به گفته «خشنود علیزاده» ۷۰ درصد از اراضی دیم کشور زیرکشت ارقام تحقیق و پژوهش‌شده موسسه قرار دارد و ارقام پرمحصول تولیدی این موسسه شامل انواع رقم گندم، جو، نخود، عدس، گلرنگ و کلزا در عرصه‌های دیم کشور به خوبی توسعه یافته است.
رئیس موسسه تحقیقات کشاورزی دیم: تاکنون ۳۰ رقم گندم برای اقلیم‌های سرد تا گرم کشور معرفی شده است
وی اضافه کرد: با توسعه پژوهش‌های به‌نژادی، تاکنون ۳۰ رقم گندم معرفی شده و این ارقام به همراه دستورالعمل‌های زراعی حاصل از پژوهش‌های به‌زراعی پاسخگوی زراعت دیم گندم در طیف وسیعی از شرایط اقلیمی سردسیر تا گرمسیر است.
معاون پژوهش، فناوری و انتقال یافته‌های موسسه تحقیقات کشاورزی دیم نیز به نمونه‌ای از اثربخشی معرفی ارقام از سوی موسسه اشاره و اضافه می‌کند: برای نمونه رقم گندم نان «آذر ۲» که برای مناطق سرد و معتدل سد معرفی شده، در هر هکتار از این دیم‌زارها ۲ هزار و ۳۶۰ کیلوگرم متوسط عملکرد دارد و برتری نسبی آن حداقل ۲۶۰ کیلوگرم در هر هکتار است.
«اسماعیل زادحسن» این را هم یادآوری کرد که سطح زیر کشت «آذر ۲» اکنون به یک میلیون هکتار در استان‌های سرد و معتدل سرد توسعه یافته و ارزش افزوده آن در هر سال ۲ هزار و ۶۰۰ میلیارد ریال است.
اما تحقیق برای توسعه در این موسسه بی‌وقفه ادامه دارد و «علیزاده» رئیس موسسه تحقیقات دیم کشور با کمی بازگشت به عقب، نقش یافته‌های جدید اینگونه آن را توصیف می‌کند که در سال زراعی ۹۷- ۱۳۹۶ تعداد هشت رقم گندم دیم در ۱۶ هزار هکتار و در قالب پروژه امنیت غذایی با کاربرد کامل توصیه‌های تحقیقاتی این موسسه در شهرستان‌های مراغه، هشترود، چارایماق، میانه، سراب، بستان آباد و هریس در استان آذربایجان‌شرقی کشت و نتایج آن نشان داد که در مجموع ارقام جدید نسبت به ارقام متداول منطقه یعنی «سرداری»، «هما» و «آذر۲» برتری چشمگیری دارد.
یه گفته وی بیشترین عملکرد دانه گندم به ارقام هشترود و صدرا به ترتیب با ۲ هزار و ۷۲۷ و ۲ هزار و ۶۶۱ کیلوگرم در هکتار رسید در حالی که در همین شرایط میانگین عملکرد متداول در استان برای «سرداری ۲» هزار و ۷۵، برای «هما» یکهزار و ۹۳۹ و برای «آذر۲» یکهزار و ۹۷۴ بود.
وی اضافه کرد: به‌کارگیری دستورالعمل فنی حاصل از یافته‌های تحقیقاتی این موسسه در زراعت گندم و جو دیم در استان کردستان و در قالب پروژه امنیت غذایی نیز نشان‌دهنده تاثیر زیاد آن در افزایش و پایداری تولید در شرایط تنش خشکی است؛ تا جایی که در منطقه «ذولبین» عمده رقم غالب کشاورزان منطقه رقم «هما» است و در سال‌های اخیر ارقام باران، صدرا، هشترود و واران برای کاشت به این مناطق معرفی شد که در خشکسالی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ تفاوت چشمگیری داشت.
رئیس موسسه تحقیقات دیم کشور اظهار داشت: در آزمایش‌های بخش مدیریت منابع این موسسه طی سال زراعی گذشته با مدیریت کود بر اساس تیمارهای مشخص، اختلاف عملکرد بیش از یک تن به ثبت رسید؛ آزمایشی که در آن کشاورزان از رقم هما و محققان موسسه از رقم «هشترود» استفاده کرده بودند.
بخش ستادی موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور در مراغه و معاونت آن در کرمانشاه قرار دارد؛ این موسسه دارای پنج ایستگاه اصلی در مناطق مختلف کشور است که نماینده آن اقلیم به شمار می‌رود.
ایستگاه تحقیقاتی «مراغه» نماینده اقلیم سرد، ایستگاه «قاملو» در کردستان نماینده اقلیم بسیار سرد، ایستگاه «سرارود» در کرمانشاه به عنوان نماینده اقلیم معتدل سرد، ایستگاه گچساران در کهکیلویه و بویراحمد نماینده اقلیم گرمسیری و ایستگاه «شیروان» در خراسان شمالی نماینده اقلیم معتدل سرد و خشک است
