هرچند مشکلات ناشی از خشکسالی، جامعه عشایری را بیش از هر قشر دیگر تحت تاثیر قرار داده اما این مهمانان امیدوار به خدمات ارائه شده از سوی دولت، آهنگ کوچ را نواخته و وارد عرصه های مرتعی استان بوشهر شده اند.
عشایر به سبب زندگی در شرایط سخت و دشوار، سازگاری و تاب آوری بالایی در مواجهه با بحران‌ها و مشکلات روزگار دارند؛ آنها مصداق عینی اقتصاد مقاومتی هستند و در سخت ترین شرایط با دریافت کمترین خدمات و امکانات و مصرف کمترین سرانه اعتباری از خزانه دولت در مقایسه با جامعه روستایی و شهری به کار و تولید مشغول هستند.
جمعیت عشایری استان بوشهر براساس آخرین سرشماری سال ۱۳۹۸؛ در مجموع ۲۷ هزار نفر در قالب ۶ هزار و ۲۵۰ خانوار هستند که از این شمار ۱۷هزار و ۷۰۹ نفر در قالب چهار هزار و ۳۳۰ خانوار کوچ رو و ۹هزار و ۲۹۱ نفر در قالب یکهزار و ۹۲۰ خانوار اسکان یافته اند.
عشایر استان بوشهر از ایل قشقایی ۳۸ تیره دارد و از ۶ طایفه شش بلوکی، فارسیمدان، دره شوری، عمله، کشکولی و رحیمی تشیکل شده‌اندکه از ۱۵ آبان تا اوایل اردیبهشت برای ایجاد حاشیه‌ای امن، به غیر از شهرستان‌های عسلویه و کنگان در هشت شهرستان این استان حضور دارند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد جامع عشایری استان بوشهر در۶۴۰ هزار هکتار از مراتع، ۵۵۰ هزار هکتار از عرصه‌های منابع ملی و ۱۴ هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی پراکنده هستند؛ این مهمانان بدون ایجاد زحمت برای صاحبخانه در زمینه تولید محصولات دامی، زراعی، باغی، عسل، گیاهان دارویی و صنایع دستی فعالیت می‌کنند و علاوه بر تامین نیازهای خود نقشی مهم و تاثیرگذار درتامین مایحتاج مردم این استان دارند.
آنطور که عبدالحمید امینی زاده مدیر امور عشایر استان بوشهر می‌گوید: آنها با داشتن ۴۵۰ هزار راس دام سبک سالانه ۶ هزار تن گوشت قرمز، ۱۰ هزار تن شیر، ۱۴۰ تن الیاف دامی و ۲۰ هزار مترمربع تولید انواع صنایع دستی، ۸۰ هزار تن محصولات زراعی و باغی و قریب به ۵۲۰ تن عسل تولید می‌کنند به نحوی که ارزش این تولیدات در این استان به ۷۶۰ میلیارد تومان می‌رسد.
برای شنیدن مشکلات این مهمانان خسته از راه رسیده با پیران رزمجوی دوقزلو از عشایر استان بوشهر هم صحبت و از مشکلات جامعه آنان جویا شدیم.
خشکسالی قصه ای تکراری که زندگی عشایری را سخت‌تر کرده است
بُخل آسمان بر زمین در سالهای اخیر موجب ضعیف شدن پوشش علوفه‌ای مراتع و خشک شدن چشمه ها و قنات‌ها شده و مجموع شرایط پیش آمده حیات دام و معیشت جامعه عشایری را با مشکل روبرو کرده است.
زندگی عشایری وابسته به شرایط اقلیمی و طبیعی و میزان پوشش مراتع از نظر علوفه برای دام و منابع آبی است اما خشکسالی‌های سنواتی هر روز زندگی عشایر را سخت‌تر کرده و باعث شده امروز تعادلی بین جمعیت دام و مراتع وجود نداشته باشد.
خشکسالی و کمبود منابع آبی برای همه به عنوان یک مشکل چند ساله است اما شاید این کمبود برای دیگران با شدت کمتری احساس شود حال آنکه این پدیده که هر روز شدیدتر و منجر به خشکی مراتع، چشمه ها و قنات‌ها شده شرایط زیست را برای جامعه عشایری که زندگی آنها وابسته به طبیعت است بیشتر دیده و لمس می‌شود اینها بخشی از سخنان پیران رزمجوی دوقزلو است.
او که به نمایندگی از جامعه عشایری سخن می‌گفت معتقد است: ضعیف شدن عرصه‌های مرتعی به دلیل خشکسالی در مناطق ییلاقی و قشلاقی موجب شده تا دام‌های عشایر نتوانند به صورت طبیعی تعلیف شوند و باید این کار به صورت دستی انجام شود که این امر هزینه‌های زیادی برای پروار کردن دام به جامعه عشایری تحمیل می‌کند.
رزمجوی دوقزلو اضافه می‌کند: عشایر برای یافتن چراگاه‌ها همراه با دام خود مسیرهای سخت گذر و طولانی را می پیمایند اما کمبود علوفه در مراتع، گرانی علوفه دستی که از ۲هزار تومان به ۲۰ هزار تومان افزایش یافته و از طرفی کاهش قیمت تولیدات آنان را نگران کرده است.
او آبرسانی به جامعه عشایری از طریق تانکرهای سیار را مورد اشاره قرار می‌دهد و می‌گوید: ناوگان آبرسانی سیار به جامعه عشایری بسیار فرسوده است، متناسب با این جمعیت نیست و هر چند امکاناتی فراهم شده اما این کار با سختی انجام می‌شود.
جاده‌های عشایری نابسامان هستند
روی خوش ماجرا این است که با فرارسیدن فصل پائیز و آغاز آهنگ کوچ جلوه های زیبایی از حضور عشایر و برپا شدن سیاه چادرها در کوه و دشت نمایان می‌شود اما در پس این صحنه‌های جذاب حضور سختی‌های کوچ و کمبود امکانات و دست اندازهای مسیرهای، ایل راه‌ها و میان‌بندها کوچ نشین‌ها را رنج می‌دهد.
رزمجوی دوقزلو در باره جاده ها و ایل‌راه‌ها اینطور توضیح می‌دهد: سالانه اعتبار هنگفتی برای ترمیم جاده های عشایری هزینه و بصورت موقت مرمت و بازگشایی می‌شود اما به دلیل اینکه زیرساخت محکمی ایجاد نمی‌شود با کمترین بارش و سیلاب این جاده ها بسته و خانوارهای عشایری بویژه در زمان بارش بامشکلاتی روبرو می‌شوند.
تامین مولدهای خورشیدی راهی برای کنار گذاشتن سوخت فسیلی
همانگونه که عشایر به آب آشامیدنی سالم نیاز دارند برق نیز از دیگر اولویت های آنها است که با رساندن آن به سیاه چادرهای عشایر می توان ضمن پاسخگویی به این نیاز در آنها به حفظ محیط زیست هم کمک کرد.
مولدهای (پَنِل‌های) خورشیدی قابلیت فرآوری ۱۰۰ وات برق را دارند و می توانند روشنایی حداقل ۱۰ شعله لامپ کم مصرف، شارژ چراغ قوه و گوشی همراه را تأمین کنند افزون براین با تامین برق برای عشایر از قطع درختان و تخریب محیط زیست نیز پیش‌گیری می‌شود.
هر چند سالهای اخیر تهیه مولدهای خورشیدی برای تامین روشنایی در میان فهرست خدمات ارائه شده به جامعه عشایری دیده می‌شود، هنوز ناکافی است و آنطور که رزمجوی دوقزلو می‌گوید تاکنون برای حدود پنج هزار خانوار عشایری مستقر در استان بوشهر تنها ۵۰۰ تا ۶۰۰ دستگاه پنل خورشیدی توزیع شده است.
توزیع این شمار مولدهای خورشیدی در مقایسه با شمار خانوارهای عشایری کافی نیست و تامین توزیع شمار بیشتر پنل از مهمترین خواسته های جامعه عشایری است.
سهمیه آرد مصرفی خانوارهای عشایری کافی نیست
جامعه عشایری به دلیل نوع زندگی وابستگی بالایی به مصرف نان به عنوان منبع اصلی غذایی خود دارند بر این اساس میزان نیاز آنان به آرد و نان نسبت به جامعه شهری و روستایی که در سبد غذایی مصرفی خود از تنوع غذایی گسترده تری بهره می‌برند، بیشتر است.
آنطوری که رزمجوی دوقزلو می‌گوید: در سالهای گذشته، میزان سرانه ماهانه اختصاص آرد برای هر نفر از ۲۰ به ۱۲ کیلوگرم کاهش یافته و همین امر خانوارهای عشایری را به زحمت انداخته و آنان را با مشکلاتی روبرو کرده است.
او نبود بازار مشخص برای فروش دام در مناطق عشایر نشین همانند استان‌های دیگر را از دیگر مشکلات جامعه عشایری استان بوشهر عنوان می‌کند و همین امر زمینه حضور دلالان را فراهم کرده است.
استان بوشهر به شاخه ای از آموزش و پرورش عشایر نیاز دارد
آموزش و تعلیم و تربیت لازمه زندگی اجتماعی انسان است و کودکان و نوجوانان جامعه عشایری نیز مثتثنی از این امر نیستند؛ به بیان پیران رزمجوی دوقزلو مدرسه عشایری استان بوشهر زیر مجموعه اداره آموزش و پرورش عشایر سیار استان فارس است و با توجه به اینکه همزمان با آغاز سال تحصیلی دانش آموزان عشایری در استان بوشهر هستند می طلبد شاخه ای از آموزش و پرورش عشایر در این استان وجود داشته باشد.
به دلیل نبود آموزش و پرورش عشایر در استان بوشهر معلمان برای پیگیری‌های اداری خود باید به استان فارس مراجعه کنند و همه این شرایط موجب بروز مشکلاتی برای دانش آموزان و معلمان شده است.
این درحالی است که غلامحسین مهران پور معاون آموزش ابتدایی اداره کل آموزش و پرورش استان بوشهر در گفت و گویی مطبوعاتی اعلام کرده بود با توجه به اینکه بخشی از دانش آموزان این استان عشایر هستند و تنها چند ماه در این استان استقرار دارند، برنامه آموزشی آنها در استان‌های دیگر پیگیری می‌شود اما تلاش می شود بزودی آموزش و پرورش عشایر این استان راه اندازی شود.
او این را هم یادآور می‌شود که بیشترین تعداد مدارس عشایری در شهرستان های دشتستان، تنگستان، و دشتی مستقر هستند.
اقدامات دولت برای کاهش رنج عشایر بوشهر
اما در این بین برای پیگیری این مشکلات و اقدامات انجام شده برای رفاه حال جامعه عشایری به سراغ عبدالحمید امینی زاده مدیر امور عشایر استان بوشهر رفتیم وآخرین اقدامات و چاره برای حل این مشکلات را از او جویا شدیم.
او با تائید مشکلات ناشی از خشکسالی؛ تعلیف دستی دام عشایر به دلیل حذف ارز ترجیحی، افزایش چند برابری قیمت نهاده های دامی، نبود کشش مناسب در بازار برای خرید دام مازاد عشایر و ضعف بنیه مالی برای خرید علوفه را از جمله مشکلات جامعه عشایر عنوان می‌کند.
به بیان امینی زاده سود و صرفه زندگی عشایری در این است که این جامعه بتواند از آب و علوفه موجود در دل مراتع به شکل مجانی و رایگان استفاده کند اما امروز این شرایط به دلیل خشکسالی از بین رفته و در همین ارتباط این اداراه کل در سال جاری تاکنون یکهزار و ۳۰۰ تن نهاده دامی خریداری کرده است و پیش بینی می‌شود یکهزار و ۷۰۰ تن دیگر علوفه نیز با سه میلیارد تومان اعتبار تامین شود.
او در باره اقدام دولت برای تامین و توزیع مولدهای خورشیدی در بین خانوارهای عشایری به خبرنگار ایرنا می‌گوید: از ۱۱ هزار دستگاه پنل خورشیدی برای تامین انرژی برق عشایر در سطح کشور پیش بینی شده که استان بوشهر با وجود اینکه ۱.۵ درصد جمعیت عشایری را دارا است اما توانستیم ۴۵۰ دستگاه از این مولدها معادل ۳.۵ درصد از این دستگاه‌ها را با ۴.۵ میلیارد تومان اعتبار برای تامین روشنایی سیاه چادرهای عشایری جذب کنیم.
امینی زاده ادامه می‌دهد: افزون براین امسال نیز ۳۶۴ دستگاه مولد خورشیدی با سه میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان اعتبار (یک میلیون تومان آورده عشایر و مابقی را دولت تامین می‌کند) برای کمک به جامعه عشایری خریداری شده که در اختیار آنها قرار می‌گیرد.
مدیر امور عشایر استان بوشهر در باره آبرسانی به جامعه هدف اینطور توضیح می‌دهد: در زمان حاضر ۹ دستگاه تانکر آبرسانی برای انجام آبرسانی سیار و ۵۰۰ مورد مخزن پلی اتیلن هزار لیتری در اختیار این اداره است که همزمان با ورود عشایر تعمیر و آماده سازی شده است.
به بیان امینی زاده با توجه به نیاز ۲ دستگاه تانکر آبرسانی جدید نیز با ۶ میلیارد و ۸۴۰ میلیون تومان نیز خریداری و تا دی ماه به ناوگان آبرسانی سیار جامعه عشایری استان بوشهر اضافه می‌شود.
او با تائید کمبود تانکرهای آبرسانی سیار و وجود برخی مشکلات در باره این ناوگان می‌گوید: بررسی ها نشان می‌دهد برای برطرف کردن مشکل آبرسانی به جامعه عشایری استان به سه دستگاه تانکر آبرسانی دیگر نیاز است اما در زمان حاضر برای رفع این مشکل از ظرفیت بخش خصوصی استفاده می‌شود.
آنطور که امینی زاده توضیح می‌دهد: سازمان امور عشایر اعتباری به عنوان اعتبار آب دارد که در صورت تامین و تخصیص این اعتبار امکان خرید ۲ تا سه دستگاه تانکر جدید و اضافه شدن آن به ناوگان آبرسانی سیار عشایری این استان وجود دارد.
او درباره ناهمواری ایل‌راه‌های استان بوشهر هم می‌گوید: به دلیل سیل سال گذشته بخش عمده از حدود یکهزار کیلومتر راه عشایری این استان مسدود شد که با ۲میلیارد و ۸۴۱ میلیون تومان اعتبار کار مرمت، نگهداری، بازگشایی و احداث راه‌های جدید و ابنیه های فنی شامل آبنما و دیوار حائل انجام شده است و برای بهبود وضعیت این راه‌ها باید کارهای اساسی تری انجام شود.
امینی زاده درباره سهمیه آرد عشایر هم اینطور توضیح می‌دهد: سهمیه ماهانه هر خانوار عشایری استان بوشهر ۲۱۲ تن است و با توجه به نیاز خانوارها این سهمیه کافی نیست و با وجود پیگیری‌های انجام شده اما تاکنون اقدامی در این زمینه صورت نگرفته است.
او ادامه می‌دهد: امسال از محل اعتبارات ملی ۳۰ میلیارد تومان، از محل اعتبارات استانی ۱۱ میلیارد تومان و از محل اعتبارات ارزش افزوده ۳۰ میلیارد تومان برای اجرای ۱۳۴ پروژه متوسط و کوچک مصوب شده است.
امینی زاده این خبر خوش را هم برای عشایر داشت که با توجه به خشکسالی و بحران‌های جدی در تامین نهاده های دامی امسال مبلغ پنج میلیارد تومان تسهیلات بانکی از محل بند ب ماده ۵۲ اعتبارات صندوق توسعه ملی تامین شده و افزون براین تسهیلات مناسبی نیز با سود چهار درصد در اختیار استانداران قرار گرفته که با مکاتبات انجام شده قرار شده برای یکهزار خانوار عشایری هر خانوار ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان تسهیلات در راستای تقویت، تثبیت و صیانت از اشتغال، پرواربندی دام سبک، اجرای زنجیره تولید گوشت قرمز، صنایع دستی، گردشگری، زنبورداری و کاشت و جمع آوری گیاهان دارویی پیش بینی شده است.
آنطور که از سخنان عشایر و مسئولان امر بر می‌آید، تلاش‌هایی برای فراهم کردن زیرساخت‌های زندگی عشایری در استان بوشهر فراهم شده و امید می‌رود با تداوم بارش‌ها و سرسبز شدن مراتع زمینه زیست برای این گروه از جامعه فراهم شود چرا که عشایر از جوامع مهم و تاثیر گذار کشور در عرصه های مختلف است که با استفاده از استراتژی کوچ بخشی مهم از گوشت قرمز مورد نیاز را تامین می‌کند.
جامعه عشایری مهمترین بهره‌برداران از منابع طبیعی و بهترین حافظان جنگل و مرتع هستند که با کمترین خسارت و آسیب به طبیعت و محیط زیست بیشترین اثر بخشی و بهره‌وری را برای کشور دارند.
