بخشی از سرسبزی و چشم نوازی برخی مزارع اطراف شیراز خصوصا شرق و شمال شرق این کلانشهر نه از بابت توسعه آبیاری‌های نوین بلکه قرارگیری این مزارع در مجاورت کانال روباز فاضلاب و آبیاری با آن است.
نزدیک به دو دهه از موضوع آبیاری مزارع اطراف شیراز خصوصا شرق و شمال شرق این شهر با استفاده از فاضلاب می‌گذرد اما تاکنون این مشکل که می تواند جان بسیاری از شهروندان را به خطر بیاندازد حل نشده است.محصول این زراعت‌ها به سفره کدامین شهروند خواهد رسید؟
… از کجا معلوم که سبزیجات و بلال‌های آبدار محصول آبیاری فاضلابی نباشد؟
کشاورزی از دیرباز پیشه اغلب اهالی فارس بوده اما در سالهای اخیر به دلیل کم بارشی و خشکسالی کشت و زرع بسیاری از کشاورزان این استان کساد شده چون به گفته اغلب این کشاورزان، آبی برای زراعت نیست.
در این شرایط اما مزارع سرسبز بسیاری در اطراف کلانشهر شیراز وجود دارد که راز آن در گذرگاه روباز فاضلاب شرق شیراز نهفته است.
آبراهه‌های منشعب شده از این کانال فاضلاب در طول مسیر قابل مشاهده است که امتداد آن به مزارع ذرت، سبزی و صیفی می رسد.
محصول این زراعت‌ها به سفره کدامین شهروند خواهد رسید؟ وانت بارهایی که در خیابان‌ها و ورودی های شیراز مدعی عرضه محصول درجه یک و باکیفیت هستند،از کجا معلوم که این سبزیجات و بلال‌های آبدار از نوع فاضلابی نباشد؟
مسئولان سازمان جهاد کشاورزی استان فارس بر این باور هستند که باید کارگروهی متشکل از ادارات و دستگاه‌های مرتبط از جمله جهاد کشاورزی، محیط زیست، آب و فاضلاب، شهرداری شیراز، دانشگاه علوم پزشکی و دادستانی تشکیل و یکبار برای همیشه این مساله به صورت ریشه‌ای حل شود.
کارشناس بهداشت محیط و بازرس منطقه شرق شیراز گفت: بسیاری از مزارع شرق و شمال شرق شیراز زیر کشت‌ها با آبیاری از فاضلاب است که از شرق دهکده سلامی و وزیرآباد شروع می‌شود و تا روستای خلجوی و دریاچه نمک ادامه دارد.
علیرضا فاتح افزود: بیش از هزار هکتار از مزارع گندم، جو، ذرت و یونجه در اطراف شیراز با فاضلاب آبیاری می شود.
وی با استفاده از نقشه‌های هوایی مزارعی که با فاضلاب در اطراف شیراز آبیاری می‌شود را به خبرنگار ایرنا نشان داد.
فاتح در ادامه گفت: سال ۱۴۰۰ پیشنهاد شد که خط کانال فاضلاب منحرف شود که این کار انجام شد اما کشاورزان مجددا مسیر فاضلاب را به کانال اصلی برگرداندند و خط کانال جدید نیز تخریب شد.
آب تمیز کانال زهکشی به جای کوار به کشاورزان شیرازی داده شود
وی با بیان اینکه در زیر سطح شهر شیراز جاهایی که آب زیر زمینی بالا بوده کانال های زهکشی شبیه قنات ایجاد شده است، گفت: یکی از این کانال ها به تصفیه خانه می رسد و میزان انتقال آب آن ۵۰۰ لیتر در ثانیه است اما گویا این آب را به کارخانه ذوب آهن پاسارگاد کوار فروخته‌اند، در صورتی که این آب باید به مصرف کشاورزی اهالی برسد.
این کارشناس بهداشت محیط ادامه داد: تصاویر نقشه‌های هوایی سال ۲۰۰۳ از منطقه شرق شیراز نشان از بایر بودن اغلب زمین‌های زراعی این منطقه دارد که در ادامه کشاورزان با زهکشی و شوری زدایی اقدام به کاشت محصولات با استفاده از آبیاری با فاضلاب کرده‌اند.
وی اضافه کرد: بسیاری از این زمین ها در مجاورت دریاچه نمک قرار دارند که جز منابع ملی و حریم دریاچه است و مشخص نیست که این افراد چگونه اقدام به تصاحب این اراضی کرده و در آن کشاورزی می کنند.
فاتح بیان کرد: با مقایسه تصاویر سال ۲۰۲۲ با ۲۰۰۳ به وضوح تفاوت و تسخیر اراضی منطقه مشخص و قابل مشاهده است.
راهکار چیست؟
وی اظهار داشت: عجیب است که تا یک کیلومتری دریاچه نمک فاضلاب را به جای هدایت به سمت دریاچه به طور موقت به طول هفت کیلومتر به سمت شمال شرق امتداد داده شده و این یعنی عملا فاضلاب در اختیار کشاورزان قرار داده می شود تا آب پاک زهکش به راحتی به کوار منتقل شود.
این کارشناس بهداشت محیط عنوان کرد: انتقال موقت فاضلاب به سمت دریاچه نمک و حفر کانال و لوله گذاری راه حلی کوتاه مدت است تا کشاورزان نتوانند آب فاضلاب را برای کشاورزی منحرف کنند.
وی در بخش دیگر سخنان خود بیان کرد: در این شرایط کانال فاضلاب شهرک صنعتی که بصورت ناقص تصفیه می شود و سرشار از فلزات سنگین است و همچنین فاضلاب رودخانه میانرود و شهرک والفجر نیز پس از مخلوط شدن با فاضلاب پایگاه هوایی و فاضلاب شهرک صنعتی به دریاچه نمک سرازیر می‌شود.
فاتح با بیان اینکه به عنوان کارشناس بهداشت محیط در منطقه بیش از یکسال است که درگیر این مشکل است و همواره هشدارهای لازم را داده،گفت: بیش از ۲۰ سال است که آبیاری با فاضلاب در این منطقه رواج دارد و سکوت ادارات مربوطه به علت تصرف زمین ها و خطرات این روش کشت و به خطر افتادن امنیت غذایی و سلامت شهروندان جای بسی تعجب دارد.
یک کارشناس بهداشتی نیز در این باره گفت: بیش از ۲۱ نوع بیماری از طریق سبزی و محصول آلوده‌ای که از طریق فاضلاب آبیاری شده است، می‌تواند انتشار یابد.
فاطمه زمانی افزود: بررسی‌ها نشان می‌دهد که یکی از راه‌های انتقال بیماری‌ها، از طریق مصرف مواد غذایی و محصولات کشاورزی است که با استفاده از آب‌های آلوده و فاضلاب، تهیه شده‌اند، به طوری که شایع‌ترین بیماری ناشی از مصرف سبزیجات و صیفی‌جات آبیاری شده با فاضلاب، اسهال و استفراغ و تب روده است.
وی ادامه داد: فاضلاب علاوه بر تهدید سلامت انسان باعث تغییر کیفیت خاک و تاثیر منفی در خاک و آب‌های زیرزمینی نیز می‌شود.
زمانی اضافه کرد: کلید حل این مشکل تسریع در روند احداث تصفیه‌خانه فاضلاب شهری است.
وی با تاکید بر اینکه آلودگی‌های شیمیایی که از طریق این فاضلاب‌ها وارد زمین می‌شود باعث به مخاطره افتادن سلامت افراد خواهد شد، گفت: این امر باعث شیوع انواع بیماری‌های عفونی، انگلی و میکروبی به‌ویژه در بین کشاورزان که به طور مستقیم با خاک در ارتباط هستند می‌شود.
این کارشناس مسائل بهداشتی با اشاره به اینکه ۲۱ نوع بیماری از طریق سبزی آلوده‌ای که با فاضلاب آبیاری شده است می‌تواند انتشار یابد، افزود: انواع ویروس‌ها و انگل‌ها و کرم‌ها در این فاضلاب وجود دارد که سبب اختلال در سیستم و کارکرد طبیعی بدن می‌شود.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان فارس در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: بررسی دوباره موضوع آبیاری مزارع با فاضلاب در روزهای اخیر در دستور کار این سازمان قرار گرفته است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان فارس: کارگروهی متشکل از جهاد کشاورزی، محیط زیست، آب و فاضلاب، شهرداری، دانشگاه علوم پزشکی و دادستانی تشکیل و این مساله به صورت ریشه‌ای حل شود.مجتبی دهقان پور به اقدام‌های سالیان گذشته اشاره کرد و اظهار داشت: گروه محیط زیست سازمان جهاد کشاورزی استان تشکیل و در گذشته نیز با این پدیده و آبیاری مزارع در اطراف شیراز با فاضلاب برخورد و حتی با بلدوزر مزارع زیر و رو شده اما مجددا کشاورزان به این کار اقدام کرده اند.
وی ادامه داد: لازم است کارگروهی متشکل از ادارات و دستگاه‌های مرتبط از جمله جهاد کشاورزی،محیط زیست،آب و فاضلاب،شهرداری،علوم پزشکی و دادستانی تشکیل و یکبار برای همیشه این مساله بصورت ریشه ای حل شود.
دهقان پور اظهار داشت: آمار دقیقی در این خصوص در دست نیست اما طی یک هفته آینده این موضوع بررسی و نتایج آن اعلام خواهد شد.
وی اظهار داشت: حل مسائل و مشکلات اینچنینی نیازمند هم افزایی بین دستگاهی و تخصیص اعتبار است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان فارس گفت: استفاده از پهپاد و علف کش‌ها نیز راه حلی است که نیازمند اعتبار و تجهیزات است.
مسئولان سازمان جهاد کشاورزی فارس وعده دادند که بزودی طی هفته‌های آینده این مشکل با اقدامات لازم رفع خواهد شد.
