«برای پایداری زعفران و ارتقای تولید در 10 سال آینده نیاز به 10 برابر شدن سرمایه‌گذاری در این بخش وجود دارد، از این‌رو از دکتر فضلی، مدیریت گروه صنعتی «گلرنگ» درخواست کردم تا با همکاری یکدیگر برای آینده زعفران فعالیت مشترکی داشته باشیم که خوشبختانه او با نگاه ملی و حساسیتی که نسبت به زعفران دارد پیشنهاد بنده را پذیرفتند.»
آنچه خواندید بخش‌هایی از صحبت‌های علی شریعتی‌مقدم، بنیانگذار و مدیرعامل «نوین زعفران» است که ماحصل آن را در ادامه می‌خوانید.
لطفاً کمی در رابطه با تغییر و تحولات اخیر شرکت «نوین زعفران» توضیح دهید.
در ابتدا باید اشاره‌ای به اقتصاد زعفران داشته باشم و بر این نکته، تأکید که زعفران به نوعی میراث کشاورزی منطقه قائنات و سابقه تولید این محصول به دوره هخامنشی برمی‌گردد، در آن دوره روزی یک کیلو زعفران در دربار هخامنشی مصرف می‌کردند و این محصول به‌عنوان بخشی از جیره روحیه بخشی به سپاهیان داده می‌شد.
زعفران از 800 سال پیش در منطقه «رهستان» یا «خراسان جنوبی» و «قائنات» رشد پیدا کرده و از حدود 35 سال پیش به «خراسان مرکزی» و شهرهایی مثل «تربت حیدریه» و «کاشمر» می‌آید. اولین‌بار در سال 1371 اولین شرکت تخصصی و ثبت شده برداشت زعفران با مدیریت اینجانب پایه‌گذاری شد و اولین شرکتی بود که روش نوین فرآوری زعفران را ابداع کرد. ما در سال 1372 اولین استاندارد ملی زعفران را اخذ کردیم و در سال 1373 اولین واحدی بودیم که «ایزو 9000 » را پایه‌گذاری کردیم و در سال 1376 در اقدامی تاریخی اولین «گواهینامه HACCP اچ ای سی‌سی‌پی» برای زعفران در جهان و اولین گواهینامه خاورمیانه را دریافت کردیم. ما در بسیاری از بازارهای دنیا برای اولین‌بار زعفران را مطرح کردیم، بازارهایی مثل ویتنام و ژاپن و… همین‌طور سعی در انجام فعالیت‌هایی داشته‌ایم که منجر به ارزش‌آفرینی برای زعفران ایران شد. ما سعی کردیم هم به شکل شخصی و هم به‌صورت مجموعه‌ای نگاهی ملی و از جنس توسعه برای زعفران داشته باشیم.
در سال‌های اخیر مسیر توسعه زعفران با رقابت‌های منفی و قاچاق و با کاهش قیمت در بازارهای بین‌المللی، رقابت منفی و موضوعاتی از جنس نگاه کوتاه‌مدت آسیب‌دیده است و آرزومندم در عمر محدودی که دارم به اهدافی که سال‌ها برای آنها تلاش کرده برسم. آنچه برای من از دو سال پیش بیشتر آزار دهنده شد این بود که فعالیت و اقدامات بسیار مطلوبی در این عرصه صورت گرفته اما با این مشکل روبه‌رو هستیم که دیگر تولید زعفران برای زعفران کار مقرون به صرفه نیست و هزینه‌ها را پوشش نمی‌دهد و به‌خصوص توان بازاریابی آن از عهده شرکت‌های قوی و بزرگ نمی‌آید و ارزش افزوده ایجاد نمی‌شود.
به‌همین دلیل و با مشکلاتی که دولت به نام رفع تعهد ارزی ایجاد کرد این فکر در من ایجاد شد که باید به‌دنبال راه چاره باشم و ضمن مذاکره با گروه‌های مختلف برای حل موانع راه حلی پیدا کنم، در اینجا دست دوستانم در صنعت غذا را می‌فشارم به این دلیل که در این سال‌ها کمک زیادی کردند. به‌طور نمونه چند سال پیش از آقای «سلیمانی، کاله» درخواست کردم که بر روی محصولات زعفرانی بیشتر کار کنند و خوشبختانه امروز محصولاتی نظیر دسر زعفرانی و جوجه کباب زعفرانی به بازار آمده و متقاضی زیادی دارد و همچنین مذاکراتی با دوستان عزیزم آقایان «پایداری، شرکت میهن» و «ژائله، شرکت شیرین عسل» و.. داشتم و از آنها در رابطه با ایجاد ارزش افزوده در زعفران کمک خواستم اگرچه این فعالیت‌ها بسیار مثمر ثمر بود، اما باز هم برای زعفران کافی نیست لذا در این مقطع از آقای «دکتر فضلی» مدیریت گروه صنعتی «گلرنگ» درخواست کردم تا با همکاری یکدیگر برای آینده زعفران فعالیت مشترکی داشته باشیم که خوشبختانه او با نگاه ملی و حساسیتی که نسبت به زعفران دارد، قبول همکاری کرد. به شخصه اعتقاد دارم اگر بتوان گروه‌های مختلف را ترغیب به سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی کرد می‌توان با همکاری و مشارکت سایر کشورها گام بزرگی در این بخش برداشت.
«نوین زعفران» در جهت تقویت ارزش زنجیره زعفران با دعوت از سایر کشورها و با افزایش میزان سرمایه توانستیم خرید حمایتی خوبی در ابتدای فصل شاهد باشم، در همین راستا به زعم آقای احتشام/ شورای ملی زعفران، وزارت جهاد‌کشاورزی و نماینده‌های مجلس در منطقه ترمیم 20 درصدی بر روی قیمت خرید از کشاورزان لحاظ شد که خوشبختانه این امر سبب حمایت اصولی در تولید و کشت زعفران می‌شود و امید است ادامه‌دار باشد.
چندی پیش بر روی مصارف دارویی زعفران و مصارف جدید این محصول در جلسه با هیأت مدیره صحبت شد تا بتوانیم در بحث صادرات بیشتر از این محصول استفاده کنیم. زعفران به‌عنوان هسته مهم صادراتی در شرکت‌های بزرگ مثل گروه صنعتی «گلرنگ» می‌تواند به فروش بیشتر محصولات دیگر کمک کرده و در توسعه بازار محصولات کشاورزی و صادرات نقش بسزایی داشته باشد. کما این‌که این فعالیت در پسته هم شروع شده و من با اشتیاق و آینده‌نگری به این موضوع نگاه می‌کنم و امیدوارم قدم بزرگی که با هدف و برنامه‌ریزی در جهت عزت و ارتقای جایگاه زعفران ایران برداشته شد، در سال آینده به نتیجه برسد. معتقد هستم در سطحی که کار می‌کردیم این مشکلات قابل حل نبود و باقی می‌ماند، مشکلاتی که از جنس رقابت منفی و بازار شکنی بود. شرکت‌های خوبی در حال فعالیت در این زمینه بودند اما فعالیت‌های آنها خیلی مفید به فایده نبوده و پایدار نیست. برای پایداری زعفران و رشد تولید در 10سال آینده نیاز به 10 برابر شدن سرمایه‌گذاری در این محصول وجود دارد و باید همت بیشتری کرد. نوین زعفران با زحمات همکاران به این موفقیت‌ها رسیده و آنها بودند که به بزرگ شدن این شرکت کمک کرده‌اند، ما شرکت‌های تخصصی بزرگی داریم که به ما پیوسته‌اند و اهداف مکملی را دنبال می‌کنیم که از جنس ارتقاء بازار اقتصادی زعفران است.
درخصوص همکاری متقابل با گروه صنعتی گلرنگ توضیح بیشتری می‌دهید ؟
باید بگویم که به‌زودی فعالیت «نوین زعفران» 4 برابر افزایش پیدا خواهد کرد، ما بر روی محصولات دارویی و محصولات جانبی از زعفران فعالیت خواهیم کرد و در نظر داریم کارخانه‌های دیگری که بر روی زعفران فعالیت می‌کنند را هم مشارکت داده و در واقع هلدینگ زعفران را تشکیل بدهیم، در زمینه بحث‌های علمی به طور حتم همایشی بین‌المللی در آبان‌ماه سال‌جاری برگزار خواهد شد. از نظر عملیاتی، گسترده‌تر شدن اقتصاد زعفران، توسعه تولید زعفران به‌صورت ارگانیک، کشاورزی قراردادی، طرح توسعه ارزش‌های روستایی که هدف اصلی آن حمایت از کشاورزان است و قیمت تضمینی در کشاورزی قراردادی برای سال فعلی تعیین شد که اقدامات شایان توجهی است. تمرکز ما هم بیشتر بر پیش‌بینی تولید خطوط جدید برای محصولات جدید با ارزش افزوده خواهد بود، محصولات غذایی جدید در یکی دو سال آینده وارد بازار می‌شود و همچنین تولید محصولات دارویی بر پایه زعفران هم در فاز بعدی تولید به بازار مصرف ارایه خواهد شد.
بازار زعفران، بازار خاصی است با وجود افزایش قیمت بالایی که در سایر محصولات کشاورزی در یکی دو سال اخیر ایجاد شد در خصوص این محصول شاهد تغییر قیمت زیادی نبوده‌ایم و در بازار صادراتی هم شاهد جهش خاصی نیستیم علت این موضوع چیست؟
در سال 1398 حدود 276 تن زعفران به ارزش 292 میلیون دلار صادر شده است که البته این عدد واقعی نیست و به مراتب کمتر است و در سال گذشته، 325 تن زعفران به ارزش 191 میلیون دلار صادر شده است که از نظر ارزش 35 درصد کاهش و از نظر وزنی 18 درصد افزایش داشته است. این آمار نشان دهنده چالش‌هایی است که با آنها مواجه هستیم و نشان می‌دهد وقتی بازار صادراتی ما افزایش پیدا می‌کند، قیمت به نفع تولید کننده افزایش پیدا نکرده است. بازارهای اصلی که در 12 ماهه 1398 صادرات داشته ابتدا امارت متحده عربی با 71 تن، هنگ‌کنگ با 70 تن و اسپانیا 56 تن است. اسپانیا، هنگ‌کنگ و امارات هم جزو بازارهایی هستند که زعفران بیشتر به شکل ماده خام صادر می‌شود. در سال 1399 هنگ‌کنگ 50 تن، اسپانیا 34 تن و امارات 34 تن ارزش صادراتی داشتند و علت اصلی این موضوع ندانستن ارزش زعفران است.
چرا در بحث فروش زعفران همچنان تعلل داریم با وجودی‌که کشورهایی نظیر کُره از گیاه جینسینگ بهترین درآمد را دارند اما همچنان زعفران یک کالای لوکس در ایران به حساب می‌آید؟
کره کشوری است که شرکت قدری مثل «سامسونگ» 25 درصد اقتصاد کره را تأمین و تضمین می‌کند بدیهی است در اقتصاد کُره حمایت از شرکت‌ها رفع موانع و پشتیبانی برای بزرگ شدن در اولویت امور است حال چه لوازم خانگی باشد چه مواد غذایی و دارویی مثل جنسینگ.
شاه بیت رشد محصولات کشاورزی در ایران، مثل زعفران و پسته حمایت است. در ابتدا زعفران محصولی در عطاری‌ها بوده و بعد از جسارت پیدا کردن شرکت‌هایی مثل نوین زعفران نام و جایگاه این محصول بزرگ‌تر شد. ما متأسفانه در بحث مبادلات مالی و اقتصادی با مشکلاتی مواجه هستیم و تعرفه‌هایی که در چین، هند و… هست دست و پای صادرکنندگان را بسته است حتی افغانستان در بحث تولید و صادرات زعفران به مراتب مشکلات کمتری نسبت به تولیدکنندگان ایرانی دارد، اتفاقاً بخش‌های خصوصی و برندهای خوبی مثل «تروند» و «سحرخیز» و.. کارهای خوبی انجام داده‌اند به طور مثال «تروند زعفران» استرکت زعفران را معرفی کرده است و اغلب شرکت‌ها از تولیدکنندگان ارگانیک حمایت کرده‌اند، که کار ارزشمندی است. اما در مورد محصولات دیگر نظیر زیره این موضوع را نمی‌بینیم. بنابراین ما به‌عنوان بخش خصوصی در بحث زعفران همانند سایر شرکت‌ها این مسیر را شروع کرده‌ایم، کدام نمایشگاه بین‌المللی بوده در چهار گوشه دنیا برپا شده که شرکت «نوین زعفران» در آن غرفه نداشته باشد. ولی در اینجا مشکلاتی وجود دارد که جلوی پیشرفت را می‌گیرند، در همین لحظه ارز نیمایی و ارز آزاد حدود 8 درصد با هم فاصله دارند. این باعث می‌شود حجم زیادی از زعفران قاچاق شود و توسط افرادی که ارز را بر نمی‌گردانند صادر شده که این امر سبب می‌شود تا بر مشکلات این بخش افزوده شود. یکی از نیازهای ما برای توسعه محصول این است شرکت‌ها قوی‌تر کار کنند، تا بتوانیم زعفران را به جایگاه اصلی خود برسانیم. ما هنوز در ایران در ابتدای راه هستیم و باید حمایت از محصول دوچندان شود در 8 سال ریاست جمهوری یکبار اسم زعفران از زبان دولتمردان ما در نیامد و این نشان می‌دهد ما قدر مزیت‌های‌مان را نمی‌دانیم. مجموعه دولت و بخش خصوصی هستند که می‌توانند این تغییر و تحول را رقم بزنند.
