دو سوم مساحت ایران مستعد شترداری است و ۱۷۰ هزار نفر شتر در کشور پرورش داده می‌شوند، در این میان خراسان جنوبی با ۳۰ هزار نفر شتر رتبه دوم پرورش این حیوان مقاوم و پرسود را به خود اختصاص داده است.
سرمایه‌های کویر که به گفته شترداران، در این هوای گرم و خشک غیر از شتر، جاندار دیگری تاب گرمای سوزان بالای ۵۰ درجه را ندارد.
برای گرفتن مجوز فرآوری شیر شتر باید کفش آهنی پوشید!
با وجود این که کشور ما هشتمین پرورش دهنده شتر در آسیاست، اما از پرورش صنعتی و تجارت پرسود آن در دل کویر مغفول مانده ایم.
به راستی چه مشکلاتی بر سر پرورش صنعتی شتر وجود دارد؟
یکی از شترداران روستای گارژگان خوسف که برای خودش اسم و رسمی در منطقه دارد، درباره مشقت‌های گرفتن مجوز شترداری صنعتی به خبرنگار ما می‌گوید: هیچ برنامه ریزی برای صنعتی شدن شترداری در استان ما نشده است؛ من باید برای گرفتن مجوز یک کفش آهنی بپوشم و آنقدر در اداره‌ها دوندگی کنم که از کار اصلی ام که تولید است، جا می‌مانم.
این پرورش دهنده شتر ادامه می‌دهد: مجوز را به هزار سختی که باشد می‌گیرم، اما وقتی پایم به بانک باز می‌شود، تسهیلات نمی‌دهند، شیر و گوشت شتر را هم که تولید می‌کنم، می‌مانم که محصولم را چه کنم؟
او به مزایای شترداری صنعتی اشاره و بیان می‌کند: صنعتی شدن پرورش شتر یعنی اینکه رسیدگی به شتر بیشتر می‌شود، تولیدات شیر و گوشتش افزایش می‌یابد و در نهایت این اتفاقات خوب منجر به افزایش جمعیت شتر در کشور می‌شود.
سرنوشت تلخ شیر و گوشت شتر / خریدار ندارد!
شیر شتر که به طلای سفید بیابان هم مشهور است، در این میان سرنوشت تلخی دارد.
محمدی از پرورش دهندگان شتر در نهبندان به واقعیت تلخی اشاره می‌کند که گریبانگیر تمام شترداران منطقه است، او می‌گوید: از هر شترِ بیابان ۱۰ کیلو شیر می‌دوشیم، اما کسی از ما نمی‌خرد، بیش از ۱۰۰ کیلومتر مسافت را طی می‌کنیم تا شیر‌ها را به شهر ببریم، اما آنجا هم کسی خریدار نیست.
گوشت شتر سالم‌ترین گوشت قرمز نیز، سرنوشتش بهتر از شیر نیست، سالانه ۵ هزار و ۲۰۰ تن گوشت شتر در کشور تولید می‌شود که این میزان، کمتر از یک درصد گوشت قرمز کشور را شامل می‌شود.
کاظمی از شترداران منطقه بجد بیرجند می‌گوید: مسئولان ما می‌گویند در کشور کمبود گوشت قرمز داریم، این همه شیر و گوشت اینجا تولید می‌شود. چرا با وفور شتر در کشور باز هم شاهد واردات گوشت هستیم و به شیر و گوشت آن در داخل بها نمی‌دهند!
او با گلایه از کمبود آذوقه دام بیان می‌کند: بچه شتر‌ها را مجبوریم در هفت ماهگی بفروشیم، چون پول و آذوقه نداریم که آن‌ها را دوساله کنیم! مجبوریم آن‌ها را بفروشیم تا از گرسنگی تلف نشوند.
شترداری در قطب پرورش شتر کشور هم حال و روز خوشی ندارد
از خراسان جنوبی به استان سیستان و بلوچستان می‌رویم، استانی که قطب شتر داری ایران است و تقریبا نیمی از جمعیت شتر کشور یعنی ۷۵ هزار نفر را در خود جای داده است.
در اینجا هم روش پرورش، بیشتر همان روش سنتی است و در آنجا خبری از جمع آوری شیر و فراوری آن نیست.
شترداران سیستان و بلوچستان می‌گویند: هر کدام از ما به اندازه مصرف مان شیر را جمع آوری می‌کند و فرآوری خاصی در استان ما انجام نمی‌شود.
در این استان پهناور، تنها یک مرکز پرورش صنعتی شتر وجود دارد و پرورش دهنده صنعتی شتر برای توسعه کارش با مشکلات زیادی روبروست.
حسینی می گوید: به خاطر گرفتن یک زمین، سه سال است که دوندگی می‌کنم، اما به جایی نرسیده ام.
او بیان می‌کند: شیری هم که جمع آوری می‌شود، فرآوری نمی‌شود، چون اینجا کارخانه نداریم.
سود آوری ۵ برابری شترداری صنعتی در دنیا / سهم ما تقریباً هیچ!
سالانه ۱۸ هزار تن شیر شتر در کشور تولید می‌شود، شیری ارزشمند که در دنیا از آن محصولات متنوعی تولید می‌شود، در کشور ما حتی جمع آوری هم نمی‌شود.
البته تعداد انگشت شماری از سرمایه گذاران دل به دریا زده و برای فرآوری شیر شتر اقدام کرده اند.
گل محمدی یکی از تولید کنندگان مازندرانی است که با داشتن بزرگترین گله شتر صنعتی کشور، توانسته شیر خشک شتر را تولید کند، اما به دلیل اینکه مجوز صادرات آن تا اسفند پارسال در کشور نبوده، تمام تولیداتش فاسد شده است.
او با گلایه از بی مهری مسئولان می‌گوید: متاسفانه با کم کاری و بی تدبیری مسئولان کار ما گره خورده است. یک نامه وقتی ۸ ماه طول می‌کشد تا امضا شود، چطور انتظار داریم در شترداری صنعتی که حتی یک اتحادیه هم ندارد، بخواهیم با دنیا رقابت کنیم.
این تولید کننده در ادامه به بازار پر سود فراوری شیر شتر اشاره و بیان می‌کند: پودر شیر شتر در دنیا ۱۰۰ تا ۲۰۰ دلار قیمت دارد، یعنی شما هر چقدر پودر تولید کنید، کشور چین از شما می‌خرد؛ خود شیر شتر هم تا ۴۰ دلار به فروش می‌رسد.
در شهرک صنعتی بیرجند هم یک کارخانه فرآوری شیر شتر با کمک بنیاد برکت توانسته روزانه یک تن شیر شتر را جمع آوری کند.
دهقانی مدیرعامل کارخانه می‌گوید: بسته بندی شیر پاستوریزه و دوغ شتر را در دستور کار قرار داده ایم، هر چند هدف اصلیِ فراوری در این کارخانه، تولید شیر خشک شتر است.
این تولید کننده در ادامه برای خرید ماشین آلات، به مانعی به نام بانک اشاره و بیان می‌کند: برای این کار بانک‌ها باید ۱۵ میلیارد تومان تسهیلات بدهند که فعلا هیچ ریالی پرداخت نشده است و ما همچنان منتظر هستیم.
شترداری، صنعتی سودمند، اما نیازمند حمایت واقعی
وجود ۱۷۰ هزار نفر شتر در کشور ظرفیت عظیمی را برای فرآوری و سود آوری شیر و گوشت شتر پیش روی سرمایه گذاران و تولید کنندگان قرار داده است، ظرفیتی که در فرصت سوزی‌های اداری و بانکی هدر می‌رود و در این میان گویا گوش شنوایی هم برای شنیدن درد‌های تولید کنندگان نیست.
در نبود صنایع فرآوری، این سود سرشار شیر شتر است که به بیابان ریخته می‌شود و در این بین نه شتردار به درآمد واقعی خود می‌رسد و نه تولید کننده برای راه اندازی واحد‌های فرآوری از پس موانع اداری بر می‌آید.
در مسیر کاغذ بازی و مانع تراشی‌ها بر سر گنج پنهان کویر، این کشور‌های منطقه هستند که در غیبت ایران، بازار‌های جهانی را در دست گرفته اند و سرمایه گذاران مانده اند با این سرمایه‌های سرگردانی که کمی توجه به آن‌ها می‌تواند اقتصاد شترداری را متحول و اشتغال زا کند.
