گلستان افزون بر ۶۶۷ هزار هکتار اراضی زراعی دارد که همه ساله از آن ها برای تولد انواع محصول کشاورزی استفاده می شود اما در کنار آن ۲۸۰ هزار هکتار دیگر از اراضی استان به خصوص در مناطق شمالی، شوره زار و کم‌بازده است که به اعتقاد کارشناسان تکمیل طرح زهکشی موجب بهبود کمیت و کیفیت تولید در آن خواهد شد.
طرح ملی زهکشی ۲۸۰ هزار هکتار اراضی کم بازده و شوره زار نواحی شمالی گلستان در سفر سال ۹۳ هیات دولت به استان با هدف بهره‌برداری بیشتر از این اراضی، افزایش تولید و درآمد برای کشاورزان، هدایت آب باران به آب‌بندان‌های کشاورزی و نیز هدایت آب‌های سطحی سیلابی به تالاب‌ها، خروج آب از اراضی جنوبی و بازچرخانی آن برای استفاده در کشت محصولات کشاورزی، کاهش شوری خاک و جلوگیری از مانداب شدن آب تصویب شد و پس از انجام مطالعات، تامین اعتبار و برگزاری مناقصه، جهادکشاورزی و شرکت آب منطقه‌ای به ترتیب مسوولیت زهکشی ۱۶۰ هزار و ۱۲۰ هزار هکتار را برعهده گرفتند و از ابتدای سال ۹۶ عملیات اجرایی را آغاز کردند.
مطابق آخرین اخبار و گزارش ۲ دستگاه متولی زهکشی اراضی کم بازده نواحی شمالی گلستان تاکنون ۱۰۸ هزار هکتار (معادل ۶۷ درصد) توسط جهادکشاورزی با اعتبار ۶ هزار میلیارد ریال و حدود ۲۲ هزار هکتار (معادل ۱۸ درصد) توسط شرکت آب منطقه‌ای استان با هزینه هزار و ۶۵۰ میلیارد ریال به پایان رسیده ضمن اینکه در زمان حاضر زهکشی ۲۴ هزار هکتار از سوی جهادکشاورزی و افزون بر ۱۳ هزار هکتار توسط آب منطقه‌ای در دست اجراست.
به گفته مسوولان این دستگاه‌ها، جهادکشاورزی برای تکمیل تعهدات خود در مسیر اجرای طرح زهکشی به ۳۰ هزار میلیارد ریال و آب منطقه‌ای به ۱۰ هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال اعتبار نیاز دارند.
سیدمحسن کیاالحسینی مدیر آب و خاک جهادکشاورزی گلستان، یکی از دلایل پیشرفت زهکشی اراضی کم بازده و شوره زار استان را فعالیت قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء سپاه پاسداران برای انجام ۸۰ هزار هکتار زهکشی اعلام کرد و گفت که این نهاد تاکنون ۳۰ هزار هکتار از تعهد خویش را انجام داده و ۵۰ هزار هکتار دیگر در دست اقدام دارد.
طبق اعلام کارشناسان، این پروژه زیربنایی برای تکمیل و استفاده اهالی مرزنشین و مناطق شمالی گلستان راه طولانی و اعتباری افزون بر ۴۰ هزار میلیارد ریال نیاز دارد.
اهمیت زهکشی
در کشاورزی هدف از زهکشی، فراهم کردن محیطی مناسب برای رشد ریشه گیاه از لحاظ تهویه و شوری است ولی در تعریفی جامع‌تر، زهکشی به معنی خارج شدن طبیعی یا مصنوعی آب مازاد از یک منطقه است، به گفته کارشناسان حوزه آب و خاک گلستان، بخش وسیعی از زمین‌های شمال این استان به دلیل اقلیم نیمه خشک، نوع بافت خاک و شوری و بخشی از اراضی منطقه جنوبی آن نیز به دلیل ماندابی، امکان کشت قابل قبولی ندارد که با اجرای طرح زهکشی قابلیت بهبود کاشت خواهد یافت.
باتوجه به اینکه اقتصاد گلستان برپایه کشاورزی استوار است و این استان سالانه افزون بر پنج میلیون تن انواع محصول زراعی و باغی را تولید می‌کند و در تولید ۱۶ محصول راهبردی نیز مقام اول تا پنجم کشور را دارد تکمیل زهکشی اراضی کم بازده و شوره زار حداقل یک میلیون تن به ظرفیت تولیدات گلستان به خصوص گندم و پنبه اضافه خواهد کرد.
هزینه بالای زهکشی اراضی
اگرچه هزینه اجرای طرح زهکشی باتوجه به افزایش چند برابری هزینه‌ها و دستمزدها در سال‌های اخیر از هر هکتار ۵۰ میلیون ریال در شیوه روباز به ۱۵۰ میلیون ریال و در شیوه زیرزمینی از ۱۲۰ به ۲۵۰ میلیون ریال در هکتار افزایش یافته اما به دلیل مزایا و فواید فراوان آن تکمیل آن بازهم برای گلستان به صرفه است.
مدیر آب و خاک سازمان جهادکشاورزی گلستان در همین ارتباط به خبرنگار ایرنا گفت که تامین کل هزینه زهکشی اراضی برعهده دولت است اما ۱۵ درصد آن به صورت خودیاری و غیرنقدی (تهاتر زمین برای اجرای کانال‌ها و جاده‌های دسترسی) محاسبه و از کشاورز اخذ خواهد شد.
کیاالحسینی افزود: از مجموع ۱۶۰ هزار هکتار سهم جهادکشاورزی برای زهکشی اراضی مناطق شمالی گلستان از سال ۹۶ تاکنون ۱۰۸ هزار هکتار آن انجام شده و ۲۴ هزار هکتار دیگر در دست اقدام است.
وی ادامه داد: جهادکشاورزی برای زهکشی اراضی گلستان تاکنون حدود ۶ هزار میلیارد ریال هزینه کرده و برای تکمیل باقی مانده اراضی به ۳۰ هزار میلیارد ریال اعتبار دیگر نیاز است.
به گفته وی درصورت تامین اعتبار، طرح زهکشی باقی مانده اراضی مناطق شمالی گلستان از سوی جهاد کشاورزی تا سه سال آینده به پایان خواهد رسید.
در همین پیوند مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای گلستان به ایرنا گفت که انجام طرح زهکشی اراضی شمالی استان که ۱۲۰ هزار هکتار آن برعهده این شرکت است به دلیل تخصیص اندک اعتبار (تنها ۱۵ درصد) به کندی پیش می‌رود.
سیدمحسن حسینی افزود: از مجموع تعهد شرکت آب منطقه‌ای گلستان تاکنون ۳۵ هزار هکتار آن (معادل تقریبی ۳۰ درصد) با هزینه هزار و ۶۵۰ میلیارد ریال آغاز شده که فقط ۲۱ هزار و ۶۰۰ هکتار آن ( ۱۸ درصد) به پایان رسیده و ۱۳ هزار و ۴۰۰ هکتار نیز با چهار پیمانکار درحال انجام است.
وی اضافه کرد: شرکت آب منطقه‌ای گلستان ۶۰۰ میلیارد ریال بدهی به پیمانکاران اجرای زهکشی اراضی دارد که علاوه بر آن برای تکمیل کامل تعهدات در ۸۵ هزار هکتار باقی مانده به ۱۰ هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال اعتبار دیگر نیاز است.
حسینی در خصوص اقدامات انجام شده برای زهکشی اراضی تعهد شده شرکت آب منطقه‌ای گلستان گفت: از مجموع ۷۹ کیلومتر زهکشی اصلی مورد نیاز در این طرح تاکنون ۵۲ کیلومتر آن و از مجموع ۱۴۶ کیلومتر زهکشی فرعی نیز ۸۰ کیلومتر به پایان رسید.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای گلستان افزود: همچنین از مجموع ۱۷۹ کیلومتر تعهد این شرکت برای احداث جاده سرویس‌های زهکش تاکنون ۸۰ هکتار خاکریزی شده و از مجموع ۲۰۴ کیلومتر جاده نیازمند شن ریزی فقط ۱۲ کیلومتر آن انجام شد.
گنبدکاووس بیشترین اراضی موردنیاز زهکشی را دارد
از مجموع ۲۸۰ هزار هکتار اراضی نیازمند زهکشی گلستان ۱۲۰ هزار هکتار در شهرستان مرزی گنبدکاووس واقع شده که به گفته مدیر جهادکشاورزی این شهرستان تاکنون فقط ۱۰ هزار هکتار آن زهکشی شد.
حبیب الله زارع افزود: عملیات زهکشی در ۲ هزار هکتار اراضی پایین دست سد بوستان گنبدکاووس با اعتبار ۴۵۰ میلیارد ریال درحال انجام است ضمن اینکه مطالعه اجرای شبکه زهکشی زیرزمینی در سه هزار و ۵۰۰ هکتار از اراضی منطقه دیگچه این شهرستان به پایان رسید که اجرای آن به ۶۰۰ میلیارد ریال اعتبار نیاز دارد.
وی افزود: اجرای طرح زهکشی علاوه بر افزایش راندمان تولید، هدایت آب باران و آب‌های سطحی به آب بندان‌های کشاورزی و تالاب‌ها، خروج آب از زمین و بازچرخانی آن برای استفاده در آبیاری محصولات کشاورزی موجب حفاظت از آب و خاک، خودکفایی در تولید، تثبیت اشتغال، جلوگیری از خسارت‌های ناشی از سیل و بارندگی رگباری و نقطه‌ای، بهبود معیشت کشاورزان و جلوگیری از مهاجرت روستاییان مناطق مرزی به شهرها و توقف پدیده ریزگردها بویژه در مناطق شمالی گنبدکاووس خواهد شد.
کلام آخر
اهتمام به تکمیل طرح زهکشی ۲۸۰ هزار هکتار اراضی کم بازده و شوره زار نواحی شمالی گلستان توسط دولت سیزدهم به اعتقاد کارشناسان علاوه بر بهبود وضعیت اقتصادی کشاورزان موجب جهش تولید در محصولات راهبردی از جمله گندم، جو و پنبه در این استان شمالی خواهد شد.
بدون تردید موفقیت در اجرای طرح زهکشی زمین‌های نواحی شمالی گلستان که به سبب نوع بافت خاک و شوری آن از امکان کشت اقتصادی برخوردار نیستند، سبب خواهد شد تا رونق اقتصادی و معیشتی به زندگی یک سوم جمعیت این استان بازگردد.
