شهرستان خلخال در جنوب استان اردبیل با داشتن حدود سه هزار هکتار باغ گردو بزرگترین قطب تولید گردوی استان اردبیل است. به طوری که سالانه بطور میانگین حدود چهار هزار تن گردو از باغ‌های این منطقه برداشت و روانه بازار می‌شود.
با این وجود یکی از بزرگترین چالش‌های باغداران این منطقه سرمازدگی بوده است. اتفاقی که در این سال‌ها رخ می‌دهد این است که با افزایش نسبی دمای هوا در روزهای آخر زمستان درختان شکوفه می‌دهند اما در ادامه افت دما و سرمای فروردین ماه باعث از بین رفتن این شکوفه‌ها و از دست رفتن محصولات بویژه گردو شده و خسارت‌های سنگینی به باغداران وارد می‌شود.
برای جلوگیری از تداوم این روند و ورود خسارت به باغداران، طرح سرشاخه کاری درختان گردو در سال‌های اخیر در دستور کار قرارگرفته است. آن طور که کارشناسان می‌گویند با اجرای این طرح علاوه بر جلوگیری از خسارت سرمازدگی، با استفاده از ارقام تجاری جدید و سازگار با شرایط اقلیمی منطقه و اصلاح باغات گردو می‌توان سالانه ۱۰۰ هکتار به مساحت باغ‌های گردوی این شهرستان اضافه کرد.
طرح سرشاخه کاری باغات گردو در شهرستان خلخال از سال ۱۳۹۷ توسط چند گروه از کارشناسان خبره بخش کشاورزی آغاز گردید. در این برنامه در سال ۹۷ بر روی ۳۰۰ اصله درخت گردوی قدیمی و در سال ۱۳۹۸ بر روی ۶۰۰ اصله سرشاخه کاری اجرا شد. در سال ۱۳۹۹ هم کارشناسان جهاد کشاورزی این طرح را بر روی ۵۰۰ اصله درخت پایه بذری نامرغوب اجرا کردند. با گذشت زمان و افزایش آموزش باغداران، بخش خصوصی به عرصه اجرای این طرح وارد شد به طوری که در سال ۱۴۰۰ حدود ۳۰۰ اصله توسط بخش خصوصی سرشاخه کاری شد.
بر این اساس و در مجموع تا پایان بهار سال گذشته ۱۰۰ هزار پیوندک در ۵۰ هکتار از باغ‌های گردوی خلخال اجرا شده است. با این حال این طرح در سال جاری به علت عدم تخصیص اعتبار طرح سرشاخه کاری گردو از سوی جهاد کشاورزی خلخال ادامه نیافت.
در همین زمینه مدیر جهاد کشاورزی شهرستان خلخال در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: برغم هزینه‌های بالای اجرای این طرح با هدف حمایت از گردوکاران فقط ۱۰ درصد از هزینه‌ها از باغداران گردو دریافت شده و ۹۰ درصد هزینه‌های اجرای این طرح را دولت و جهاد کشاورزی تقبل کرده است.
محمد شادخاطر جلوگیری از سرمازدگی محصول بدلیل دیربرگ دهی ارقام تجاری، افزایش تولید محصول، تولید محصول یکنواخت و افزایش درصد مغز گردو را از مزایای این طرح ذکر کرد و گفت: علاوه بر این اجرای این طرح موجب جوان‌سازی باغات گردو و اطمینان از تولید محصول یکنواخت و پربار و بدون آسیب از سرما در آینده این شهرستان می‌شود.
به گفته این کارشناس بخش کشاورزی، پیوندک‌های تهیه شده برای اجرای این طرح از نوع “چندلر” و “فرنور” بوده که از باغ مادری گردو در استان قزوین تهیه و تامین و برای اجرای طرح سرشاخه‌کاری بر روی درختان گردو از ارقام نامرغوب بذری آسیب‌پذیر در مقابل سرمای دیررس بهاره استفاده شده است.
شادخاطر افزود: در چند سال اخیر ۸۰ هکتار باغ گردو پیوندی از رقم تجاری چندلر در مناطق مستعد پرورش باغ‌های گردوی خلخال احداث شده و سال گذشته نیز مدیریت جهاد کشاورزی با تهیه و تامین بیش از هشت هزار اصله نهال گردوی چندلر و فرنور اقدام به توزیع آن در بین باغداران گردو و گسترش وسعت باغ‌های گردوی پیشرفته کرد.
مدیر جهاد کشاورزی خلخال با یادآوری سرمای دیررس بهاره اردیبهشت ماه سال ۹۸ اظهار کرد: این سرمای دیررس تمام محصول گردوی باغ‌های این منطقه را از بین برد و خسارات سنگینی به باغداران وارد کرد و با توجه به اقلیم و شرایط جوی منطقه به نظر می‌رسد برای جلوگیری از تکرار چنین اتفاقاتی باید طرح سرشاخه کاری با جدیت بیشتری تداوم یابد.
وی میانگین تولید سالانه گردو در این شهرستان را حدود ۴ هزار تن ذکر کرد و افزود: می‌توان با استفاده از ارقام تجاری جدید و سازگار با شرایط اقلیمی منطقه و اصلاح باغات گردو سالانه ۱۰۰ هکتار به مساحت باغ‌های گردوی این شهرستان اضافه کرد.
این کارشناس بخش کشاورزی ادامه داد: تشکیل کلاس‌های آموزشی و دعوت از اساتید مجرب داخلی و خارجی در جهت بهبود طرح‌های گردوکاری و تشکیل کارگاه‌های آموزشی در روستاها و آشنا کردن کشاورزی با تکنولوژی‌های جدید و علوم جدید کشاورزی از جمله اقدامات اجرا شده برای افزایش سطح باغات گردو است.
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان خلخال گفت: علاوه بر افزایش مقاومت درختان گردو در مقابل سرما و دیرگل‌دهی و برگ‌دهی درخت در فصل بهار افزایش محصول به هشت تن در هکتار همراه با ارتقای سطح کیفیت تولید از جمله مزایای اجرای طرح سرشاخه کاری گردو است. بر این اساس ادامه اجرای این طرح موجب افزایش راندمان تولید گردو به دوبرابر در درختان گردوی سرشاخه کاری شده خواهد شد.
رئیس امور واحد باغبانی و کارشناس مدیریت جهاد کشاورزی خلخال هم در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: برنامه ده ساله ادامه روند اجرای طرح سرشاخه کاری درختان گردو تدوین شده و به همین منظور ۱۲۰ میلیارد ریال اعتبار برای اجرای این طرح در طول سه سال اختصاص یافته است.
صبرالله گرامی اظهار داشت: با توجه به وجود درختان گردو با ژنتیک‌های مرغوب در بین باغ‌های کهنسال گردوی خلخال برای اجرای کامل این طرح نیاز به سر شاخه کاری در سطح ۶۰ درصد از باغات گردوی خلخال است.
این کارشناس بخش کشاورزی ادامه داد: برای اجرای این طرح و با توجه به برنامه‌ریزی ۱۰ ساله حداقل ۵۰۰ میلیارد ریال اعتبار نیاز است و نتیجه آن کاهش خسارت سرمازدگی و افزایش راندمان باغ‌های گردوی منطقه از ۲.۵ تا سه برابر تولید فعلی خواهد بود.
وی گفت: با توجه به اینکه برای سرشاخه کاری هر هکتار باغ گردو و به قیمت امروز ۲۰۰ میلیون ریال اعتبار نیاز است برای اجرای طرح سرشاخه کاری درسطح دو هزار هکتار از باغ های گردوی این شهرستان و با توجه به اجرای این طرح در طول ۱۰ سال با لحاظ تورم سالانه حداقل ۵۰۰ میلیارد ریال اعتبار نیاز خواهد بود.
گرامی یادآورشد: در صورت تامین اعتبار این امر تحقق یافته و گردوکاران خلخال در کنار افزایش تولید و رونق اقتصادی برای همیشه از گزند سرمازدگی دیررس بهاره در امان خواهند بود.
اصلاح باغات گردوی شهرستان خلخال به اندازه‌ای برای اقتصاد این منطقه حائز اهمیت است که در سال‌های اخیر اجرای آن یکی از مطالبات اصلی مسئولان و نمایندگان این شهرستان بوده است. تا اینکه در جریان سفر چندی پیش سیدجواد ساداتی‌نژاد وزیر جهاد کشاورزی به شهرستان خلخال وزیر جهاد کشاورزی از اختصاص اعتبار برای این طرح در شهرستان خلخال خبرداد.
وزیر جهاد کشاورزی در دیدار با نمایندگان تشکل‌ها و نخبگان بخش کشاورزی این شهرستان گفت که سه هزار هکتار باغ گردو در شهرستان خلخال وجود دارد که همه ساله دچار سرمازدگی می‌شود و برای جلوگیری از خسارت کشاورزان با اختصاص ۱۰۰ میلیارد ریال اعتبار و در مدت سه سال همه این باغات با ارقام دیرگل ده سرشاخه کاری و جایگزین می‌شود.
درخت گردو بویژه ارقامی که در منطقه از سالیان گذشته وجود دارد، درختی دیربازده است. بروز اتفاقاتی مانند سرمازدگی و عدم برداشت محصول هم بعضا منجر به سرخوردگی کشاورزان و باغداران از سال‌ها تلاش برای احداث این باغات می شود در چنین شرایطی اجرای طرح سرشاخه کاری درختان گردو امید را به باغداران منطقه برگردانده و کمک بزرگی به اقتصاد کشاورزی جنوب استان خواهد بود.
با این وجود انتظار می‌رود بخش خصوصی و نیروی انسانی مستعد و آموزش دیده در این بخش حضور موثرتری داشته باشند و دستگاه‌هایی مانند جهاد کشاورزی هم باید بسترساز چنین اقداماتی از سوی بخش خصوصی باشند. علاوه بر این با استفاده از ظرفیت‌های کارشناسی و تحقیقاتی که در استان وجود دارد می‌توان با ایجاد و راه‌اندازی مرکز تحقیقات گردو در استان اقدام به شناسایی بذرهای مرغوب منطقه و تکثیر و توزیع آن بین باغداران کرد.
