شاید خیلی‌ها انگشت اتهام را به سمت وزارت بهداشت نشانه بگیرند که در این‌باره اقدامات لازم را انجام نمی‌دهد، اما واقعیت این است که رفع بسیاری از عوامل آسیب‌زا در این حوزه تنها برعهده وزارت بهداشت نیست و باید هم از سوی مردم و هم از سوی سایر نهادها تعامل بیشتری در این‌باره شکل بگیرد. حسین فرشیدی، معاون بهداشت وزیر بهداشت در این‌باره می‌گوید: «برای کاهش آسیب‌های تغییر سبک زندگی مردم باید 2نکته بیش از همه مورد توجه قرار بگیرد؛ تحرک و تغذیه». فرشیدی در پاسخ به چند سؤال در این‌باره توضیحات بیشتری داده است.
جامعه ایرانی از نظر سلامت و سبک زندگی چه تغییری کرده است؟
طی یک‌دهه گذشته ما با تغییر سبک زندگی مردم مواجه بودیم. یکی از آنها مهاجرت روستاییان به شهرها و جایگزین شدن زندگی شهری است که آنها را از تحرک و تغذیه مناسب دور کرده است. بسیاری از مردم در حال حاضر به جای غذاهای فیبردار، مقدار قابل‌توجهی غذاهای پرکالری دریافت می‌کنند و این مسئله را به‌صورت افزایش وزن در جامعه به‌ویژه در کودکان می‌توان مشاهده کرد. یکی دیگر از تغییرات جدی در زندگی مردم، ساعت خواب افراد است که به سمت ساعت‌های پایانی شب رفته است؛ به همین دلیل فعالیت‌های صبحگاهی افراد به نوعی حذف شده است. تمامی این موارد بر بیماری‌ها، به‌ویژه آنهایی که تحت عنوان سرطان می‌شناسیم، تأثیرگذار است.
طی حدود 10سال این شرایط تثبیت شده و در زندگی مردم شکل گرفته؛ چه اقداماتی باید برای تغییر این رویکرد انجام شود؟
کار سختی پیش‌رو داریم؛ چون کودکان هم در حال رشد و پرورش با همین سبک زندگی هستند، اما از همین امروز باید نحوه خورد و خوراک مردم تغییر کند؛ تغییری که باید در کودکان هم وجود داشته باشد. آموزش چنین مسائلی به کودکان می‌تواند بزرگسالی آنها را با مخاطرات کمتری مواجه کند. یک مسئله ساده در زندگی مردم ایران، مصرف نمک است.
عجیب‌تر آنکه خانواده‌ها، فرزندانشان را هم از همان دوران کودکی به مصرف غذاهای شور عادت می‌دهند. نمک و نمکدان جزو اصلی سفره مردم ایران است و افراد زیادی هستند که حتی نمی‌توانند تصور کنند هنگام غذا خوردن نمکدان سر سفره نباشد. مسئله مهم دیگر فعالیت بدنی است. دکوراسیون شهری باید به‌گونه‌ای طراحی شود که مردم موظف به پیاده‌روی روزانه حداقل 5000 تا 6000متر باشند، اما کجای زندگی شهری چنین چیزی را داریم. شهرداری، وزارت ورزش، فرمانداری، مؤسسات متولی و… باید در این‌باره سیاستگذاری‌های لازم را داشته باشند.
روزانه 20 تا 25دقیقه پیاده‌روی مداوم، ضرورت تحرک برای تمام افراد است، اما در بخش زیادی از مردم جامعه چنین چیزی حتی مشاهده نمی‌شود و روزهای متمادی حتی کمترین تحرک هم انجام نمی‌شود. خود مردم می‌توانند این مسئله را بررسی کنند و متوجه شوند که قدم‌های روزانه‌شان در روز چه میزان است.
با وجود این شرایط، چه بیماری‌هایی مردم را تهدید می‌کند؟
تمام بیماری‌هایی که تحت عنوان بیماری‌های غیرواگیر نامیده می‌شوند به‌دلیل سبک زندگی غلط تشدید می‌شوند؛ ازجمله بیماری‌های قلبی – عروقی و انواع سرطان. ما در این‌باره در معرض تهدید قرار داریم؛ چون عامل 80درصد از مرگ‌های مردم ایران بیماری‌های قلبی – عروقی است. این بیماری‌ها منجر به سکته قلبی، سکته مغزی، نارسایی قلبی و… می‌شوند.
تغییر سبک زندگی می‌تواند این بیماری‌ها را کاهش دهد؛ به‌طور مثال اگر فشار خون 50درصد کنترل شود، بیش از 50درصد از نارسایی قلبی کاهش پیدا می‌کند. برای کنترل فشار خون باید مصرف نمک به‌شدت کاهش و فعالیت بدنی افزایش پیدا کند. خوردن موادغذایی حاوی نشاسته و شیرینی هم افراد را در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های کبدی، دیابت نوع۲ و چاقی قرار می‌دهد که هر دوی این بیماری‌ها عامل ابتلا به سرطان هستند.
اما مردم به این سبک زندگی عادت کرده‌اند و به‌نظر می‌رسد که وظیفه نهادهای متولی است که در این‌باره اقدامات جدی انجام دهند؟ آیا این سیاستگذاری از سوی سازمان‌های مختلف وجود دارد؟
اصلاح سبک زندگی مردم تنها برعهده وزارت بهداشت نیست. در روزهایی که ما با مشکلات جوی مثل آلودگی هوا مواجه هستیم و درخواست تعطیلی داریم، مساعدت از سوی فرمانداری می‌تواند منجر به حفظ سلامت مردم شود. برای برخورد با تولیدکنندگان موادغذایی ناسالم هم ما نیازمند ورود جدی قوه قضاییه هستیم؛ برای مثال برای تولید یک نان سالم به‌عنوان یکی از ارکان اصلی تغذیه‌ای باید تمام نهادها ازجمله قوه قضاییه، مجلس، فرمانداری و… در کنار وزارت بهداشت حضور داشته باشند.
اگر وزارت بهداشت اعلام می‌کند که جوش شیرین در تولید نان مورد استفاده قرار نگیرد، باید نظارت‌ها به‌گونه‌ای صورت بگیرد که چنین مشکلی را در تهیه نان نداشته باشیم و درصورت مشاهده برخورد جدی در این‌باره صورت بگیرد. اصلی‌ترین نهاد متولی در این حوزه وزارت بهداشت است و تهیه محتوا برای آموزش‌های سبک زندگی سالم و روش فنی آن برعهده ماست، اما ادارات دیگر هم باید در کنار ما حضور داشته باشند.
تمام بیماری‌هایی که تحت عنوان بیماری‌های غیرواگیر نامیده می‌شوند به‌دلیل سبک زندگی غلط تشدید می‌شوند؛ ازجمله بیماری‌های قلبی – عروقی و انواع سرطان. ما در این‌باره در معرض تهدید قرار داریم؛ چون عامل 80درصد از مرگ‌های مردم ایران بیماری‌های قلبی – عروقی است
نان سفید مصرف نکنید
بسیاری از مردم تمایل دارند، نان‌هایی استفاده کنند که رنگ‌شان شفاف و سفیدتر است و این در حالی است که آنها نمی‌دانند این نان‌ها چه آسیب‌های گوارشی ای برای آنها به‌دنبال دارد. حیدر محمدی، رئیس سازمان غذا و دارو در این‌باره به نکات مهمی اشاره می‌کند و می‌گوید: «همه باید تلاش کنند که فرهنگ استفاده از نان کامل در جامعه نهادینه شود.
این موضوع آنقدر اهمیت دارد که متخصصان تغذیه هم توصیه به استفاده از این نان در رژیم‌های غذایی‌شان دارند. مردم باید بدانند که بخشی از آسیب‌های گوارشی که با آن مواجه می‌شوند، به‌دلیل استفاده از نان ناکامل است.» او ادامه می‌دهد: «در گذشته تولید نان سنتی داشتیم و کامل هم بود، اما اکنون نان به‌صورت صنعتی تولید می‌شود و نان‌های سنتی هم برای اینکه شفاف‌تر و سفیدتر شوند، با حذف همه سبوس‌ها دیگر به‌صورت کامل تولید نمی‌شوند. این نکته مهمی است که نان‌های فعلی که شفاف‌تر شده‌اند نه‌تنها مصرف‌شان هیچ مزیتی ندارد که باعث آسیب به سلامت هم می‌شود.»
به‌گفته محمدی در برخی استان‌ها استفاده از نان کامل در حال رواج پیدا کردن است: «در استان فارس مطالعات خوبی درباره ضرورت تولید نان کامل انجام شده است. برخی نانوایی‌ها از اواخر سال گذشته به سمت تولید نان کامل روی آورده‌اند که این مسئله خوبی است. در اصفهان، کرج و تبریز هم تمایل بیشتری برای توسعه تولید نان کامل صورت گرفته است.»
او با تأکید بر اینکه مردم باید استقبال بیشتری از خرید نان کامل داشته باشند، بیان می‌کند: «تولید نان در حوزه ما نیست و صنف نانوایان این ماده غذایی را در اختیار مردم قرار می‌دهند. اما مصرف آن به قدری زیاد است که باید مورد توجه ما هم باشد. برای ترویج این فرهنگ هم 2مسئله مهم است؛ توجه صنف نانوایان و مطالبه مردم. اگر نانوا تولید کند و مردم نخرند، تولید فایده‌ای نخواهد داشت. به همین دلیل باید ورود نان کامل در سبد خرید خانواده‌های ایرانی صورت بگیرد.»
