گیاه برنج با نام علمی «اوریزا ساتیوا» به‌عنوان یکی از مهم‌ترین محصولات زراعی دنیا با سطح زیر کشت بیش از ۱۶۱ میلیون هکتار و مقدار تولید جهانی ۷۸۰ میلیون تن، نقش مهمی در تأمین نیاز غذایی جوامع بشری دارد. این غله مهم، غذای بیش از نیمی از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهد و روزانه بیش از سه و نیم میلیارد نفر از مردم دنیا، حدود ۲۰ درصد کالری مورد نیاز خود را از این گیاه استراتژیک تأمین می‌کنند. بر اساس پیش‌بینی‌ها نیاز به برنج تا سال‌های ۲۰۳۵ و ۲۰۵۰ به ترتیب حدود ۲۶ و ۵۰ درصد افزایش خواهد یافت.
بنا بر گفته‌های متخصصان، از حدود ۶ دهه گذشته و درنتیجه کمبود منابع آب به میزان ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ متر برای هر هکتار و افزایش مشکلات کارگری به میزان ۱۰ تا ۱۵ درصد، روش کشت جدیدی به نام نظام کشت مستقیم برای برنج ابداع شده است که جایگزینی برای کشت نشایی برنج به‌حساب آمده و در نقاط مختلف دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع سیستم کاشت که ۲۲ درصد از سطح زیر کشت برنج در آسیا را شامل می‌شود، علاوه بر صرفه‌جویی در مصرف آب، دارای مزایایی همچون کاهش هزینه‌ها و مراقبت‌های ناشی از خزانه برنج و بهبود الگوی کشت زراعی برنج-گندم شده است. اما یکی از چالش‌های مهم آن، مقابله صحیح و مؤثر با علف‌های هرز است.
برای کمک به حل این معضل، پژوهشگرانی از دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری و مؤسسه تحقیقات برنج سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی واقع در رشت، اقدام به انجام مطالعه‌ای کرده‌اند که در آن، تأثیر یک شیوه جالب یعنی پوشش‌دار کردن بذر برنج در مدیریت علف‌های هرز این گیاه در نظام کشت مستقیم مورد ارزیابی واقع شده است.
نتایج بررسی‌های انجام شده در این پژوهش نشان می‌دهند که پوشش‌دارکردن بذر برنج با ماده کلرید کلسیم موجب بهبود کارکرد بذر ارقام برنج در مقابل علف‌های هرز می‌شود.
در این رابطه، فائزه زعفریان، دانشیار و پژوهشگر گروه زراعت دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری و همکارانش می‌گویند: «نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که کمترین تراکم علف هرز باریک برگ و پهن، در کشت مستقیم برنج رقم شیرودی و تحت مدیریت پوشش‌دار کردن بذر با کلرید کلسیم به دست آمد. ولی ارقام خزر و هاشمی از این لحاظ موفقیت چندانی به دست نیاوردند».
آن‌ها می‌افزایند: «با توجه به این نتایج می‌توان به کشاورزان توصیه کرد که از روش مدیریت زراعی ساده و ارزان‌قیمتی نظیر پیش تیمار کردن بذرها با کلرید کلسیم و کلرید پتاسیم برای مقابله با علف‌های هرز تحت کشت مستقیم برنج استفاده کنند».
بنا بر اطلاعات ارائه‌شده در این پژوهش، هنگامی‌که کشاورزان سیستم تولید برنج خود را از کشت نشایی که در آن، نشاها درون مزرعه پوشیده از آب کشت می‌شوند به کشت مستقیم یعنی حالتی که بذرها در زمین کاشته شده و آبیاری صورت می‌گیرد، تغییر می‌دهند، جمعیت علف‌های هرز یعنی نوع و تراکم آن‌ها به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد. درواقع، در شرایط کشت مستقیم، به دلیل این‌که بذر برنج و علف‌های هرز همزمان با هم جوانه می‌زنند و هیچ پوششی از آب برای سرکوب علف‌های هرز وجود ندارد، آلودگی علف‌های هرز بیشتر است.
به گفته زعفریان و همکارانش، «با توجه به نتایج حاصل از پژوهش ما، پیشنهاد می‌شود مدیریت‌های زراعی استفاده‌شده در این مطالعه جهت کنترل علف‌های هرز در سایر مناطق مستعد کشت مستقیم برنج بر روی ارقام بومی و اصلاح‌شده آزمایش شوند».
این یافته‌های پژوهشی که می‌توانند برای بهبود شرایط کشت مستقیم برنج در کشور مورد استفاده کشاورزان قرار گیرند، در نشریه «به زراعی کشاورزی» منتشر شده‌اند. این نشریه در قالب فصل‌نامه توسط پردیس ابوریحان دانشگاه تهران انتشار می‌یابد.
- بیشتر بخوانید:
- مبارزه با علف ها هرز در سطح ۴ میلیون هکتار از مزارع کشور
- کندن بهینه علف‌های هرز با ربات کشاورزی خودران
