سهم ناچیز ایران از تجارت طلای سرخ در جهان، با وجود تولید حدود ۹۰ درصد این محصول، گویای فاجعه‌ای عظیم و مظلومیتی غریب برای این محصول راهبردی در عرصه جهانی است و گلایه زعفرانکاران از هزینه بالای تمام شده آن در مقابل بهای نسبتا ارزان این کالا، و داد و فغان تجار و صادرکنندگان این محصول ایرانی در برابر آوازه زعفران کشورهای دیگر از جمله چین، اسپانیا و حتی افغانستان از دیگر نمودهای این مظلومیت است و حال آنکه از دیرباز زعفران؛ محصول شاخص تولیدی و صادراتی ایران زمین بوده است.
ضعف و خلاء موجود در عرصه بسته‌بندی، سورتینگ، برندینگ و البته فرآوری و صنایع تبدیلی همه و همه در کنار داستان غم انگیز فروش زعفران ایرانی با بسته‌بندی و نام دیگر کشورها، همچنان حکایتگر آسیبها، خلاءها و چالش های متداول قصه کهن این محصول ایرانی در عرصه جهانی است.
به هر حال زعفران همچنان گل سرسبد محصولات کشاورزی ایران در جهان است که انحصار تولیدش همچنان با کشور ماست و هنوز قصه پرغصه پسته، فرش و زیره برایش در جهان تکرار نشده است و نباید هم اجازه داد تکرار شود؛ رمز ماندگاری این انحصار و عرض اندام در عرصه جهانی و همراهی بی چون و چرای نام ایران با زعفران؛ توجه به این محصول، ارزشمند انگاشته شدن کار زعفرانکاران، ترغیب و تشویق آنان با حمایت و البته تنظیم بازار و مدیریت آن از سوی متولیان و جلوگیری از دست اندازی دلالان و اخلالگران بازار در این عرصه موثر و نقش آفرین است.
در چند سال گذشته نقش آفرینی پررنگ برخی دلالان و سرمایه‌داران؛ مخل بازار و مانعی در برابر افزایش واقعی قیمت محصول زعفران در بازار شده بود؛ اتفاق تلخی که آرام آرام کشاورزان را از توسعه کشت زعفران و پرداختن به تولید این محصول دلسرد کرد و البته مابه التفاوت قیمت خرید محصول از کشاورز تا قیمت عرضه و صادرات آن به قیمتهای بالاتر، سود سرشاری را نصیب دلالان و اخلالگران بازار کرده بود.
اما از سال گذشته و در کنار عواملی مانند کاهش سطح زیر کشت زعفران، وقوع تغییرات اقلیمی و خشکسالی نیز موجب افت چشمگیر برداشت محصول زعفران تا ۵۰ درصد و کاهش عرضه محصول به بازار شد که افزایش چشمگیر قیمت محصول و خرسندی، هرچند با تاخیر چندساله، زعفرانکاران را درپی داشت.
اگرچه امسال نیز کارشناسان پیش بینی می کنند به دلیل عواملی چون تاثیرات خشکسالی، دمای بالای هوا و عدم رسیدگی زعفرانکاران به زمین ها به دلیل نبود رغبت ناشی از پایین بودن قیمت محصول، میزان تولید زعفران کاهش یابد اما یقینا اوضاع نسبت به پارسال بهتر است؛ هرچند که همچنان مدیریت، تنظیم بازار و البته حمایت از کشاورز؛ از نیازهای این روزهای بازار طلای سرخ ایران است.
خراسان رضوی مهمترین استان تولیدکننده زعفران در کشور است که امسال ۹۱ هزار هکتار از کشتزارهایش را زیر کشت این محصول اقتصادی برده است.
زعفران به طور میانگین به ۲۳۰ نفر- روز نیروی کار در هر هکتار نیاز دارد و بر این اساس هر هکتار کشت زعفران حدود یک نفر اشتغال دائم را در حوزه تولید این محصول ایجاد می‌کند.
جمعیت بهره‌برداران بخش کشاورزی مرتبط با کشت زعفران در خراسان رضوی امسال ۱۱۹ هزار نفر است که با احتساب جمعیت پنج نفره برای هر خانوار، شمار افراد منتفع از تولید زعفران در این استان بالغ بر ۵۹۵ هزار نفر می شود.
نظر به اینکه زعفران در گروه محصولات با ظرفیت بالا برای ایجاد اشتغال، توسعه اقتصاد و ارزآوری برای کشور محسوب می شود و با توجه به اینکه افزایش تولید آن سرمایه کلانی نمی‌خواهد، علاوه بر آن می‌توان با ایجاد صنایع تبدیلی، فرآوری و بسته بندی؛ سود حاصل از صادرات آن را به میزان قابل توجهی افزایش داد به همین دلیل همزمان با آغاز فصل برداشت این محصول،اقدام به برگزاری میزگردی تخصصی با عنوان “طلای سرخ، چالش‌های حوزه تولید و صادرات” با حضور فعالان این حوزه، زعفرانکاران، مسوولان بخشی دولتی و صادرکنندگان نمود.
مهمانان حاضر در این میزگرد مدیرکل دفتر امور سرمایه گذاری و اشتغال استانداری خراسان رضوی، معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی و یک صادر کننده نمونه و معاون طرح و برنامه خانه صمت جوانان ایران بودند.
ضرورت شکل‌گیری زنجیره زعفران
مدیرکل دفتر امور سرمایه گذاری و اشتغال استانداری خراسان رضوی با اشاره به اینکه این استان در زمینه محصول زعفران مرجع است و طبق مصوبات ملی، استانهایی که در تولید محصولی مرجع هستند حق رای و تصمیم گیری در زمینه آن محصول را دارند، افزود: به همین دلیل باید تصمیم گیری ها در این رابطه با حساسیت بالا و توجه به تمامی اصول مربوطه با هدف حمایت از کشاورز باشد.
محمد عباس‌زاده اظهار کرد: هم اینک کشت زعفران در دهها استان کشور انجام می‌شود اما محور و قطب اصلی تولید این محصول خراسان رضوی است که متاسفانه به دلیل کم آبی و هزینه های کشت، عملکرد محصول افت نسبی کرده و نیازمند حمایت و هدایت است.
وی بیان کرد: تقویت و ساماندهی زنجیره زعفران ضرورت امروز این حوزه است به این معنا که پیش از کاشت پیاز، که شامل نگهداری پیاز می شود، تا مراحل کاشت، آبدهی، حذف علف های هرز، برداشت، پاک کردن گل، دسته بندی، فرآوری، بسته بندی، صادرات و غیره همه و همه باید در چهارچوب مشخصی سامان یابد.
عباس زاده ادامه داد: در این قالب نکته مهم و ضروری همراهی و همکاری موثر دولت و بخش خصوصی با یکدیگر است به این معنا که باید دولت خود را با بخش خصوصی هماهنگ کند و نیازهای بخش خصوصی را از حیث قانون و حمایت لحاظ کند.
وی افزود: در این راستا قوای سه‌گانه باید با هدف تلاش در راستای رونق اقتصادی در کشور، کار را به بخش خصوصی واگذار و موانع را برای کار در این عرصه برطرف نمایند که توسعه سازمان های مردم نهاد و تقویت بخش خصوصی از جمله راههای دستیابی به این مهم است.
عباس زاده ادامه داد: علاوه بر این بخش های نیمه دولتی مانند بنیاد مستضعفان، ستاد اجرایی فرمان امام (ره)، بنیاد علوی و دیگر نهادها نیز می توانند با استفاده از ظرفیتهای سرمایه گذاری خود در این زمینه مشارکت کنند.
“اوسِک” راهبرد موثر خروج زعفران از مظلومیت
وی با بیان اینکه تشکیل سازمان تخصصی زعفران در کشور به منظور توجه ویژه به مسائل مربوط به این محصول راهبردی می تواند راهگشا باشد، ادامه داد: باید برای این محصول سازمان و مجموعه‌ای در کشور ایجاد شود که بخش خصوصی، دولتی و واسطه‌ها در کنار یکدیگر و در قالب‌های موثر هماهنگی و همراهی داشته باشند.
مدیرکل دفتر امور سرمایه گذاری و اشتغال استانداری خراسان رضوی گفت: البته مدل خصوصی چنین سازمانی که شناخته شده و ثبت شده در سازمان یونسکو به نام “اوسک” با عنوان باشگاه خلاقیت، آموزش، حمایت و بهره برداری زعفران کمیسیون ملی یونسکو ایران (OSEC) در استان ایجاد شده است که می توان با حمایت و تقویت آن اقدام به حل مسائل مربوط به این حوزه کرد.
وی فقدان مدیریت بازار را از دلایل مهم سهم اندک در تولید و صادرات محصول زعفران دانست و افزود: اصل اساسی رسیدن سود و برکات ناشی از تولید محصول در درجه اول به تولید کنندگان یعنی همان کشاورزان است.
عباس زاده با بیان اینکه پیاز زعفران ایران به صورت قاچاق به کشورهای دیگر رفته و آنها با برخورداری از منابع آبی، زمین و نیروی کار ارزان قیمت، در حال مانور برای تولید طلای سرخ هستند، ادامه داد: چرا ما در کشور خودمان اقدام به مدیریت فرایند تولید، بازاریابی و صادرات نکنیم تا شاهد تقویت و حمایت از زعفران کاران باشیم.
وی یادآور شد: باید به جای اینکه وارد حواشی و مسائل بی اهمیت در حوزه زعفران شویم، با قدرت وارد بازار شده و با به کارگیری دانش به دنبال فقرزدایی در این عرصه باشیم.
مدیرکل دفتر امور سرمایه گذاری و اشتغال استانداری خراسان رضوی بیان کرد: باید توجه داشته باشیم که همه بخشهای فعال بازار باید در این روند دیده شوند و به عنوان مثال معتقدم اگر واسطه‌ها یا همان دلالان نباشند، بازار تعطیل می شود کما اینکه در دانشگاههای کشورهای خارجی، رشته تحصیلی به نام “واسطه گری” وجود دارد و آنان به صورت علمی به کار در این حوزه می‌پردازند.
وی اظهار کرد: اما در حال حاضر شاهد حضور واسطه ها و دلالان بی سوادی در عرصه هستیم که تنها به دنبال کسب سود خود از بازار هستند و هیچ توجهی به کشاورز، به عنوان تولید کننده و نیز اصالت زعفران ایران ندارند.
عباس زاده گفت: در این میان از ورود علم و دانش، پژوهشهای دانشگاهی و تحقیقاتی باید با روی خوش استقبال شود و با در نظر گرفتن نیاز بازار و مشتری، اقدام به تقویت روند سوددهی کرد.
این مسوول اظهار کرد: باید همانند اتاق بازرگانی و اتاق تعاون، اقدام به تشکیل اتاق زعفران کنیم تا شاهد تولی‌گری و پیگیری حقوقی موثر در زمینه زعفران در روند تولید و صادرات آن باشیم.
وی تاکید کرد: باید منافع کشور و منافع ملی را بر منافع فردی اولویت بدهیم و تنها به این شیوه است که امکان حفظ زعفران به عنوان محصول منحصر به فرد ایرانی را خواهیم داشت.
سهم ۲۰ درصدی زعفران از درآمد ناخالص بخش کشاورزی
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاوزی خراسان رضوی نیز در این میزگرد با اشاره به اینکه این استان ۳۷۳ هزار هکتار زیر کشت ۳۶ گونه محصول باغبانی دارد، گفت: براین اساس خراسان رضوی رتبه دوم کشور را در سطح زیر کشت و رتبه ششم تولید را از این حیث دارد که علت رتبه ششم به دلیل این است که محصولاتی مانند زعفران و پسته به کیلوگرم تولید می‌شوند.
غلامحسین ساربان ادامه داد: به عنوان مثال تولید زعفران استان در حجم ۳۲۰ تن است که این نسبت به سطح زیر کشت، به دلیل میزان علمکرد پایین، رتبه استان را در تولید کل محصولات باغبانی کاهش می‌دهد.
وی اظهار کرد: ۲ محصول شاخص باغبانی استان شامل پسته با ۱۲۱ هزار هکتار و زعفران با ۹۱ هزار هکتار و مجموعا ۲۱۲ هزار هکتار از ۳۷۳ هزار هکتار کل محصولات باغبانی استان را به خود اختصاص داده است که در هر ۲ محصول در دنیا دارای انحصار بوده ایم.
وی تصریح کرد: متاسفانه از سال ۲۰۰۳ انحصار ایران در پسته شکسته شد و هم اکنون تنها محصول دارای انحصار ما زعفران است.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاوزی خراسان رضوی ادامه داد: درآمد ناخالص طلای سرخ در سالهای عادی بالغ بر۱۰ هزار میلیارد تومان است که معادل ۲۰ درصد درآمد ناخالص بخش کشاورزی استان است که سهم ارزشمندی محسوب می شود.
وی بیان کرد: ۱۲۹ هزار خانوار استان در زمینه کشت و تولید زعفران فعالیت دارند که ۱۱۹ هزار خانوار از آنان دارنده یک هکتار سطح زیر کشت عفران هستند.
ساربان با بیان اینکه زعفران محصول ویژه خراسان رضوی در جهان است و بیش از ۷۵ درصد تجارت آن در دست ماست، ادامه داد: این استان دارنده ۷۶ درصد سطح زیر کشت زعفران کشور است.
زعفران، نازک‌نارنجی اما درآمدزا
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاوزی خراسان رضوی با بیان اینکه گیاه زعفران به دلیل حساسیت بالا از استان های خراسان جنوبی و رضوی مهاجرت کرده و هم اکنون در ۲۳ استان کشور کشت می‌شود، افزود: دغدغه مهمی که در زمینه طلای سرخ وجود دارد آن است که این محصول به شدت تحت تاثیر اقلیم و تاثیرپذیر از ۲ عامل دما و بارندگی است.
وی گفت: در سالهای ۹۷ و ۹۸ با ثبت بالغ بر ۳۰۰ میلی متر بارندگی به تولید ۳۲۰ تن زعفران رسیدیم، در سالهای بعد از آن با ۲۹۹ میلی متر بارندگی ۳۱۰ تن و سال گذشته با ۱۱۹ میلی متر بارش ۱۴۹ تن محصول برداشت شد که نشان از ارتباط جدی میزان بارندگی با تولید این محصول دارد.
ساربان اظهار کرد: امسال نیز متاسفانه بارندگی ۱۵۸ میلی متری و گرما را به صورت توامان تجربه کردیم و به واسطه شرایط اقلیمی اخیر در برخی مناطق، زعفران دچار خزان شد و پیش بینی تولید در همان میزان ۱۵۰ تن است، بنابراین همچنان شاهد افت تولید هستیم.
وی با اشاره به نقش اشتغالزای زعفران در استان، خاطرنشان کرد: به ازای هر هکتار کشت زعفران برای ۲۲۰ نفر شغل ایجاد می شود.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاوزی خراسان رضوی اظهار کرد: درست است که زعفران در شرایط کم آبی نیز محصول می دهد، اما این به هیچ وجه به معنای عدم نیاز این محصول به آب نیست بلکه به ازای هر مترمکعب آب مصرفی، زعفران محصول و متعاقبا درآمد بیشتری را عاید کشاورز می‌کند.
فروش زعفران گرانبها همچنان در حد چاشنی
ساربان با بیان اینکه در زمینه زعفران در خراسان رضوی اقدامات ارزشمند فراوانی صورت گرفته است که از آن جمله می توان به فعالیت ۱۲۱ واحد فرآوری زعفران با ۴۰۵ تن ظرفیت اشاره کرد و افزود: باید برای این محصول ارزشمند زنجیره فرآوری در بخشهای مختلف داشته باشیم اما متاسفانه در این زمینه دچار خلاء هستیم.
وی ادامه داد: در حال حاضر این محصول ارزشمند تنها به عنوان یک چاشنی غذایی خرید و فروش می شود، حال آنکه زعفران در صنایع مختلف از جمله برای تهیه بسیاری از اقلام دارویی قابلیت استفاده دارد.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاوزی خراسان رضوی اظهار کرد: به عنوان نمونه به هیچ وجه در صنعت داروسازی از زعفران بهره نبرده ایم در حالی که در بسیاری از داروهای اعصاب و روان از زعفران استفاده می‌شود.
وی ادامه داد: هنوز حتی در صنعت تولید لوازم آرایشی از نقش و حضور این محصول در کشور بهره ای برده نشده، حال آنکه ایران به عنوان یکی از کشورهای پرمصرف در زمینه لوازم آرایش محسوب می شود.
افت عملکرد زعفران طی ۵۰ سال اخیر
ساربان، بزرگترین نقطه ضعف بخش کشاورزی را پایین بودن بهره‌وری در آن دانست و افزود: اکنون از هر هکتار سطح زیر کشت زعفران سه تا ۳.۵ کیلوگرم محصول برداشت می شود، حال آنکه این میزان در دهه پنجاه ۶ کیلوگرم در هکتار بوده است.
این مسوول تاکید کرد: وجود علفهای هرز در مزرعه زعفران موجب کاهش ۴۰ درصدی عملکرد محصول می شود و آبیاری و تغذیه ضعیف پیاز زعفران نیز موجب افت بهره وری می گردد، بنابراین آموزش کشاورزان و تقویت رغبت و تمایل آنان به کشت این محصول می تواند نقشی تعیین کننده در افزایش تولید بازی کند.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاوزی خراسان رضوی، مدیریت بازار زعفران و عرضه تدریجی محصول از سوی کشاورزان را از جمله راهکارها برای کنترل بازار آن خواند و افزود: چنین محصول ارزشمندی را باید با سیاست و توجه ویژه در بازار عرضه کرد تا در تمام طول سال برای کشاورز سودآور باشد.
وی تاکید کرد: تجار و صادرکنندگان بسیار قوی و قدرتمندی در استان و کشور هستند که می توانند در زمان برداشت محصول به طور موثری در بازار نقش آفرینی مثبت داشته باشند ضمن اینکه قادرند در قالب کشاورزی قراردادی، در زمینه توسعه و ترویج کشت محصول نیز یاری دهنده باشند.
ساربان، ورود دولت و اقدام به خرید حمایتی زعفران را اقدامی مثبت و موثر دانست و اظهار کرد: این خرید موجب جلوگیری از کاهش قیمت زعفران در بازار و در نهایت تضمین قیمت در بازار می شود بنابراین حتی اگر قیمت در بازار مشابه و یا بالاتر از قیمت خرید حمایتی باشد، کشاورزان برای سال آینده ترغیب به کشت این محصول می شوند.
وی اظهار کرد: با صادرات محصولات شاخصی مانند زعفران و پسته، می توان کل نیاز بخش کشاورزی کشور به فناوری روز را تامین کرد که قطعا از این طریق افزایش عملکرد نیز ممکن می شود.
جفا به زعفران از سوی صادرکننده نماها
یک صادرکننده نمونه زعفران کشور نیز در این میزگرد با بیان اینکه زمانی انحصار پسته، فیروزه، ابریشم، خاویارو زیره به سرزمین ایران تعلق داشت اما اکنون هر یک از آنها در دست کشوری است، افزود: پسته در دست آمریکا، خاوریار و ابریشم در دست چین و حتی زعفران نیز کم و بیش به دست افغانستان افتاده است.
سیداحسان مصطفوی با بیان اینکه وضعیت زعفران بیش از آنکه متاثر شرایط اقلیمی باشد، تحت تاثیر اقلیم تفکرات مدیران این حوزه قرار دارد، ادامه داد: حدود ۲۰ سال است که سکان کشتی زعفران در دست جماعتی است که نمی خواهند این محصول و جایگاه آن به حد اعلا برسد.
این صادرکننده نمونه زعفران اظهار کرد: هرگونه تشنج در حوزه زعفران باعث تنش در بازار فروش این محصول می شود، لذا برخی افراد سودجو به محض افزایش قیمت آن، با انجام مصاحبه‌های شیطنت آمیز و بستن مغازه‌های خود زعفران ۴۴ میلیون تومانی را به ۳۰ میلیون تومان رسانده و آسیب جدی به کشاورزان زحمتکش وارد می کنند.
وی با قدردانی از تلاش خبرگزاری جمهوری اسلامی برای نقش آفرینی در حمایت از کشاورزان اظهار کرد: مهمترین موانع گفته شده و تکراری در حوزه صادرات زعفران، تعهد ارزی، تحریم و قاچاق است اما معتقدم برای حل مساله باید نگاه جدیدی به معضل داشت.
این فعال حوزه زعفران ادامه داد: مشاهده اینکه عده ای تنها سود و منفعت خود را دیده و بهایی به کشاورز و شرایط سختش ندهند، بسیار دردآور است و می توان گفت بیش از آنکه ما مشکل تحریم های خارجی را داشته باشیم، اسیر نوعی خودتحریمی و تفکرات خاص برخی افراد هستیم.
مصطفوی تاکیدکرد: راهکار جدی برای برون رفت زعفران از وضعیت فعلی، نوآوری در حوزه کشت، تولید و صادرات زعفران است که نیازمند همکاری همه‌جانبه است.
وی اظهار داشت: یکی دیگر از مهمترین مشکلات در حوزه زعفران، به شدت سنتی بودن صنایع و بازیگران اصلی زعفران کشور است و همین امر موجب شده تا به جوانان اجازه ورود نداده و با هر ایده سازنده‌ای مقابله کنند.
خیز زعفران ایران به سوی بازارهای جهانی
این فعال حوزه زعفران اظهار کرد: طبق قراردادی که یک شرکت خصوصی با کشور قطر بسته، قرار است ۲۰۰ تن زعفران ایران به ارزش ۳۰۰ میلیون دلار به این کشور صادر شود.
وی با بیان اینکه برند مزبور نام ایرانی- قطری خواهد داشت که این امر در شناخته شدن اصالت محصول ایران بسیار موثر است، گفت: محصول صادراتی به کشورهای دیگر قطعا محصول مازاد بر نیاز داخل است و باید به این نکته توجه داشت که ارزش افزوده حاصل از صادرات زعفران موجب افزایش تولید زعفران و ایجاد انگیزه در کشاورزان و خریداران می‌شود.
این فعال حوزه زعفران با بیان اینکه زعفران ایران پس از فراوری به بازارهای جدید ارسال خواهد شد، در پاسخ به اینکه چرا در داخل کشور اقدام به فرآوری محصول نمی شود، گفت: به دلیل محدودیت هایی که در کشور در حوزه صادرات، تعهد ارزی، برگشت پول و نقل و انتقالات مالی میان کشورها و غیره وجود دارد؛ نیاز به کشوری واسط داریم که ارتباطات خوب و پایداری نیز با ایران داشته باشد، بنابراین برای این منظور کشور قطر شناسایی و انتخاب شد.
مصطفوی تاکید کرد: با توجه به ظرفیتهای جام جهانی در این کشور، می توان از این فرصت برای شناساندن زعفران ایران بهره وافری برد.
وی با بیان اینکه دومین محموله زعفران طی روزهای آینده به قطر صادر می‌شود، ادامه داد: این اقدام خدمتی ارزنده به کشور و محصول زعفران است، اما عده ای از صادرکننده‌نماها و شماری از مدعیان دوستی با کشاورزان، علیه آن موضع گرفته و در حال منفی نشان دادن این قرارداد هستند.
اظهارنظرهای تخریب‌گرانه در فصل زعفران
وی با اشاره به اینکه حوزه زعفران متعلق به سازمان جهاد کشاورزی است، اما این جای سوال است که چرا شورای ملی زعفران باید زیرمجموعه وزارت صنعت، معدن و تجارت باشد و شاهد آن باشیم که فردی خاص دهها سال رییس این شورا باشد؟
مصطفوی با اشاره به ایجاد سازمان جهانی مدیریت تولید و صادرات زعفران و رونمایی آن در ۲۰ بهمن سال ۹۹ با حضور رییس جمهور وقت گفت: متاسفانه در کمال ناباوری شاهد برخی اظهارنظرهای تخریبگر نسبت به این سازمان از سوی برخی افراد دارای مقام در شورای ملی زعفران بوده و هستیم.
دبیر اتحادیه زعفران فروشان مشهد ادامه داد: کذب خواندن ساخت و فعال شدن دستگاه قیمت گذاری و هوش مصنوعی زعفران، تخریب فعالیتها و تلاشهای انجام شده در جهت ترویج و توسعه زعفران خراسان رضوی و اعلام قیمت تمام شده زعفران پایین تر از واقعیت روز، همه و همه از دیگر اقدامات تخریبی انجام شده از سوی برخی افراد است.
این صادرکننده زعفران بیان کرد: در حالی که قیمت تمام شده هرکیلوگرم زعفران برای کشاورز نزدیک به ۵۰ میلیون تومان برآورد می شود، هم اکنون برخی بازی گردان های اصلی زعفران در استان این محصول را ۳۰ میلیون تومان از کشاورز می خرند حال آنکه این وضعیت ظلم مضاعف به کشاورز است.
وی بیان کرد: امروز باید به داد کشاورز برسیم زیرا با تداوم این روند، کشاورزی ما در آستانه نابودی است و در صورت عدم حمایت، شاهد هجوم کشاورزان به شهرها خواهیم بود.
مصطفوی با بیان اینکه سال گذشته ۴۶ تن زعفران روی دست دولت مانده بود، افزود: این کالا پس از بارها عرضه در بورس خریداری نداشت که با درخواست دولت اقدام به خرید این حجم از محصول نمودیم و در آن زمان همه فعالان حوزه زعفران ما را به سخره گرفتند اما اندک زمانی بعد ادعا شد که چرا زعفران را فقط به یک فرد فروختید، حال آنکه از عرضه این حجم به بازار در جهت حمایت از کشاورزان و جلوگیری از افت بهای زعفران خودداری کردیم.
وی با اشاره به وجود مقالات و پژوهشهای متعدد در حوزه زعفران، گفت: مرجع واسطی نیاز است تا دانشگاه‌ها، پژوهشکده‌ها و صنعت را به یکدیگر نزدیک کند که برای تحقق این مهم دفتر تعامل صنعت و دانشگاه را در دانشگاه فردوسی مشهد ایجاد کردیم که تا قبل از تغییر مدیریت این دانشگاه، این دفتر تجاری سازی، اعطای وام به دانشجو و انجام اقدامات موثر در حوزه پژوهش های حوزه زعفران را انجام می داد اما اکنون مورد قهر مدیریت جدید قرار گرفته است.
این فعال بازار زعفران ایران و جهان گفت: ما در کشورمان دانشمند کم نداریم، صنعتگر عاشق کم نداریم و کارآفرین نمونه هم فراوان داریم اما گره ما واسطه گرانی هستند که باید آنها را تربیت کرد و آموزش داد اما متاسفانه نگاهها در استان بسته است.
وی افزود: اگر سکان زعفران به دست علم، دانشگاه و متخصصان بیفتد، یک عده از بازیگران کنونی این میدان از عرصه خارج شده و دیگر قادر به تخریب بازار زعفران نخواهند بود.
دبیر اتحادیه زعفران فروشان مشهد با بیان اینکه برخی متولیان مجموعه های خصوصی در حوزه زعفران، درخواست اعمال فشار برای آزادسازی زعفران تقلبی کشف شده در بازار مشهد را دارند، افزود: این در حالی است که هرگونه تقلب در بازار زعفران به تخریب جایگاه این محصول و خسارت جدی به وجهه ایران و انحصار این کالا می انجامد.
وی در خصوص اثرگذاری خرید حمایتی زعفران گفت: اگر دست اندازی و سوء استفاده از بازار زعفران از سوی برخی افراد وجود نداشته باشد دیگر نیازی به خرید حمایتی هم نیست؛ زیرا از سال ۹۶ تا کنون هر زمان دولت اقدام به خرید حمایتی این محصول کرده، دردسری برای خود ایجاد کرده است.
جوانان ایرانی موفق در ایده‌ها و اقدامات زعفرانی
رییس کل باشگاه خلاقیت، آموزش، حمایت و بهره برداری زعفران کمیسیون ملی یونسکو ایران (OSEC) به خبرنگار گفت: این باشگاه با همین عنوان در یونسکو ثبت شده و تلاش دارد تا اجازه ندهد این محصول ارزشمند از دست ایران خارج شود و کشور ایران را به نام سرزمین طلای سرخ در جهان، به درستی معرفی کند.
مصطفوی گفت: این باشگاه شامل بخشهای مختلفی چون دانشجویان، دانشگاهیان، بخشهای آموزشی و تحقیقاتی، بخش صادر کنندگان و البته بخش کشاورزان است که پیش بینی عضویت ۱۲ هزار کشاورز را در آن کرده ایم.
وی ادامه داد: این باشگاه در حقیقت تلاش دارد تا بتواند زنجیره زعفران؛ فعالان و موثران در بخش های مختلف این محصول راهبردی و نه یه عده و گروه خاص را در ارتباط با این محصول، به یکدیگر متصل کند.
مصطفوی با بیان اینکه در حوزه پژوهش زعفران دارای آثار و تولیدات خوبی هستیم و دانشجویان، دانشگاهیان و پژوهشگران فراوانی داریم اما مشکل کنونی ماندن و محدود شدن کتابها و محصولات پژوهشی به فضای قفسه هاست، گفت: این پژوهشها به عرصه صنعت راه پیدا نکرده است و همین امر نشان از ارتباط نزدیک به صفر پژوهشها با صنعت در این زمینه دارد.
طراح ایده تشکیل “اوسک” ادامه داد: صنعت برای رشد و توسعه، نیاز به علم و فناوری دارد و لازم است یک مجموعه واسط این ارتباط را تشکیل داده و تقویت کند و امیدواریم “اوسک” بتواند این نقش را به خوبی ایفا کند.
وی ادامه داد: ایجاد نخستین بانک ژن زعفران کشور، ایجاد مزرعه الگویی زعفران در کشور، ایجاد اولین بانک زعفران در ایران و راه اندازی اولین صندوق امانات کشور تنها بخشی از تلاشهای انجام شده ما و همکارانمان در راستای حمایت از زعفران ایران بوده است.
مصطفوی گفت: تا کنون چهار هزار کشاورز استان را آموزش داده ایم تا موفق شوند که زعفران را به خوبی و با عملکرد بالا کشت کنند زیرا معتقدیم آنها سرمایه های ما هستند و البته باید توجه داشت که ۹۰ درصد کشاورزان ما تمایل به آموزش ندارند و لازم است در این زمینه بیشتر فرهنگ سازی کنیم.
دبیر اتحادیه زعفران فروشان مشهد اظهار کرد: برخی سودجویان حوزه زعفران ۲۰ روز قبل از آنکه اقدام به خرید زعفران کنند، مبادرت به پخش اخباری مبنی بر کاهش صادرات و قیمت این محصول می نمایند و بعد از خرید و پر کردن انبارهای خود، با نشر اخباری دیگر برای افزایش قیمت این محصول می کنند و این تنها ظلم در حق کشاورز و جفا در حق زعفران است و بس.
این فعال بازار صادرات زعفران با اشاره به فعالیت بیش از ۸۰ آزمایشگاه زعفران در مشهد و عدم توافق و زبان مشترک این شمار بر استانداردهای زعفران، افزود: برای حل این معضل باید آزمایشگاه مرجعی ایجاد شود تا صرفا استانداردهای جهانی و بین المللی را در کار خود لحاظ کند.
مصطفوی با بیان اینکه در دنیا محصولات فراوانی با پایه زعفران در حال تولید است، گفت: هم اکنون در حال انجام مهندسی معکوس بر روی ۴۰ محصول تولیدی زعفران‌پایه از ۱۸ کشور دنیا هستیم تا امکان تولید این محصولات را در کشور فراهم کنیم.
برندسازی ضرورت امروز زعفران ایران
این صادر کننده با بیان اینکه باید به شکل قوی در حوزه برندسازی زعفران وارد شویم، گفت: ما باید قبل از اینکه فروشنده خوبی باشیم، روانشناس خوبی باشیم و به سلیقه و خواست مشتری در بازار هدف توجه ویژه داشته باشیم.
مصطفوی با ابراز تاسف از اینکه در حوزه بسته بندی و به تبع آن برندسازی زعفران به روز نبوده و کاملا سنتی عمل می کنیم، ادامه داد: به عنوان نمونه باید بدانیم زعفران در بسته های قرمز و طلایی در عمارات و همان زعفران در بسته‌بندی بنفش رنگ در چین فروش و جلب علاقه بیشتری برای مشتری دارد.
معاون طرح و برنامه خانه صنعت، معدن و تجارت جوانان ایران در ادامه گفت: همچنین در صورت عضویت در سازمان جهانی مالکیت فکری «WIPO» می توان از طریق اوسک مالکیت پیاز و محصول زعفران را برای ایران نگه داشته و حفظ کرد و به عنوان نمونه کشورهای علاقه مند به فعالیت در زمینه تولید این محصول، باید اقدام به پرداخت حق مالکیت به ایران نمایند که اکنون چنین نمی کنند.
وی با اشاره به پیشنهاد ثبت ۲۷ مهرماه به عنوان روز ملی زعفران گفت: متاسفانه برخی افراد با کارشکنی در انتخاب این روز، برگزاری آن را در نمایشگاه جهانی اکسپوی دبی متوقف کردند که این هم ضربه و لطمه دیگری به طلای سرخ ایران است.
سال طلایی زعفران خراسان با رویکرد مثبت دولت
نماینده شهرستان های تربت‌حیدریه، مه‌ولات و زاوه در مجلس شورای اسلامی نیز در گفت و گو با ایرنا با بیان اینکه امسال چند اتفاق مثبت و متفاوت از سالهای گذشته با کمک و حمایت دولت در حوزه زعفران افتاده است، گفت: نخستین و مهمترین اتفاق این بود که در یکسال گذشته موفق شدیم با سیاستهای اعمال شده قیمت زعفران را در یک سطح معقول نگه داریم و نگذاریم بازار و قیمت زعفران دچار تخریب و یا سقوط قیمت شود.
محسن زنگنه ادامه داد: علاوه بر این برای نخستین بار در بودجه سال جاری سه هزار میلیارد ریال در تبصره ۱۴ برای خرید تضمینی و حمایتی زعفران بودجه لحاظ شد که به این ترتیب دولت می تواند با این مبلغ که از سوی بانکها تامین می گردد، بخش عمده زعفران کشاورزان را خریداری کند.
وی گفت: در اقدامی دیگر، حدود ۲ ماه پیش تفاهمنامه‌ای بین شرکتهای حوزه زعفران با یک شرکت قطری منعقد شد که طی آن صادرات ۲۰۰ تن زعفران در قالب یک برند ایرانی- قطری به مبلغ ۳۰۰ میلیون دلار انجام می شود که این امر می تواند نگرانی تولیدکنندگان داخلی را مرتفع کند.
نماینده تربت حیدریه در مجلس، این قرارداد را صرفا یک قرارداد صادراتی ندانست و افزود: این قرارداد هم صادرات و هم فرآوری است به این معنا که محصول زعفران ایران به قطر صادر و با برند مشترک ایرانی – قطری بخشی به کشورهای اروپایی و آمریکایی صادر و بخشی هم فرآوری و به محصولات دیگر تبدیل می شود.
وی اظهار کرد: اینکه برخی افراد با این قرارداد مخالفت دارند امری بسیار طبیعی است زیرا آنها با هر چه که به نفع زعفران و کشاورز باشد، مخالفت کرده و تلاش دارند در فصل برداشت محصول، خرید نداشته باشند تا قیمت زعفران افت شدیدی پیدا کند.
زنگنه با بیان اینکه در چهارمین و آخرین اقدام، قیمت خرید حمایتی زعفران از سوی دولت که در سال گذشته ۲۰ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان برای هر کیلوگرم بود، امسال با افزایش منطقی و با نگاه حمایت از کشاورز به ۴۱ میلیون و ۳۵۰ میلیون تومان افزایش یافت.
نایب رییس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس افزود: علاوه بر آن، کار خرید حمایتی امسال یک هفته زودتر از پارسال و از ۶ آبانماه آغاز شد که تاکنون حدود یک تن زعفران خریداری شده است.
این نماینده مجلس با بیان اینکه علاوه بر این امسال ۳۰ درصد ارزش کل محصول تحویلی کشاورز در مرحله اول پرداخت و با تمهیدات دیده شده مابقی مبلغ طی کمتر از یک ماه به کشاورز پرداخت می‌شود.
رو شدن دست مافیای زعفران
زنگنه با بیان اینکه مافیای زعفران، در فصل برداشت با اقداماتی چون انجام مصاحبه، پخش شایعات و ارائه خبرهای کذب و همچنین با بستن مغازه‌های خود و نخریدن زعفران به دنبال تخریب قیمت زعفران برمی آید، ادامه داد: طبق بررسی های انجام شده در سالهای قبل این عده از محل مابه‌التفاوت قیمت خرید محصول تا صادرات آن، گاه تا ۱۰ هزار میلیارد تومان درآمد به جیب زده‌اند.
نایب رییس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس تاکید کرد: دولت و مجلس مصمم هستند زعفران را به قیمت واقعی این محصول برسانند زیرا ایران باید تعیین کننده قیمت جهانی زعفران باشد بنابراین در این زمینه نباید تعلل کنیم.
زنگنه با بیان اینکه زعفران محصولی است که ۸۵ درصد تولیدات آن صادر می‌شود و متاسفانه همیشه بازارش در انحصار عده انگشت شماری از صادر کنندگان بوده و هست، ادامه داد: این افراد به دلیل سود هنگفتی که هر سال از تفاوت قیمت پایین خرید آن در داخل و صادرات زعفران به خارج از کشور می برند، معمولا به دنبال این هستند که با هر ابزاری جلو افزایش قیمت زعفران را بگیرند.
این دکترای اقتصاد افزود: این در حالی است که همین صادرکنندگان، زعفران کشاورزان را در بازارهای دبی، ترکیه و قطر به قیمتهای ۲ تا سه هزار دلاری می فروشند اما اصرار دارند محصول را به قیمت پایین از کشاورز داخلی خریداری کنند.
وی با بیان اینکه به دلیل خلاء قانونی و عدم حمایت دولت از کشاورز واقعی، مافیا، بسیاری از محصولات از جمله زعفران کشور، انحصار آنرا در اختیار گرفته و به دنبال این است که منافع خود را تامین و حراست کند، ادامه داد: این افراد در ۱۰ تا ۲۰ سال گذشته برخی نهادهای رسمی و مجموعه‌های حقوقی را در حوزه زعفران، سکان‌داری می‌کنند و تا کنون حتی یک ریال از درآمد خود را برای فرآوری این محصول در استان و کشور هزینه نکرده‌اند.
این نماینده مجلس تاکید کرد: امروز با وجود جایگاهی جهانی که زمینه تولید زعفران داریم، نه دارویی در کشور داریم که از زعفران ساخته شده باشد و نه لوازم بهداشتی، آرایشی و غذایی با پایه زعفران داریم و تنها در حال خام فروشی طلای سرخ خود هستیم و همین افراد – مافیا- حتی حاضر نشدند ۱۰ درصد منافعشان را در جهت افزایش ارزش افزوده زعفران هزینه کنند.
زنگنه تصریح کرد: طی ۲ سال گذشته با وارد کردن بازیگران جدید و استفاده از ابزارهای جدید مالی مانند بازار سرمایه، اوراق تبعی و نیز راه‌اندازی صندوقهای سرمایه‌گذاری در بورس و غیره بسیاری از اثرات اقدامات زیان آور این بازیگران سنتی در بازار زعفران خنثی شد و آنان همچنان تلاش دارند برای رسیده به منافع شخصی، برخی اقدامات نخ نما شده خود را در فصل زعفران همانند سالهای گذشته تکرار کنند.
وی از انجام مصاحبه‌های ناامیدکننده و دروغین، ارائه آمارهای دروغ و پایین نشان دادن میزان صادرات و غیره به عنوان بخشی از این اقدامات تکراری و زیان آور یاد کرد و افزود: این در حالی است که در آبان سال گذشته علاوه بر تولید زعفران در استان، ۵۰ تا ۶۰ تن موجودی زعفران در انبارهای بورس کشور داشتیم و همین مقدار هم در دست شرکتهای فعال در این حوزه که دقیقا از همین محل در حال صادرات در قالب قراردادهایی مانند صادرات زعفران به کشور قطر هستیم.
زنگنه گفت: خوشبختانه هم اکنون وضعیت صادرات زعفران، بر خلاف کاهش تولید این محصول، نسبت به سالهای گذشته بهتر است اما همچنان برخی با وجود آغاز خرید حمایتی زعفران توسط دولت اصرار بر پایین آوردن قیمت این محصول دارند.
وی تصریح کرد: به عنوان نمونه در حالی که این افراد در مصاحبه های خبری خود قیمت هر کیلوگرم زعفران را ۳۲ تا ۳۷ میلیون تومان اعلام می کنند، این محصول به مبلغ ۳۷ تا ۳۸ میلیون تومان در بازار خریداری می شود و سازمان تعاون روستایی نیز آن را با قیمت ۴۱ میلیون و ۳۵۰ هزار تومان خریداری می‌کند.
اتحادیه صادرکنندگان و شورای ملی زعفران برچیده شود
نماینده تربت حیدریه در مجلس با اشاره به ۲ راهکار قانونی برای مدیریت بازار زعفران گفت: دستگاههای نظارتی وزارتخانه های جهاد کشاورزی، صمت و نیز اتاق بازرگانی باید برخی از مجموعه های حوزه زعفران در بخش خصوصی را منحل کنند، زیرا این مجموعه ها در مسیری بر خلاف اهداف تشکیل خود حرکت می کنند که از آن جمله می توان به اتحادیه صادر کنندگان زعفران و شورای ملی زعفران ایران اشاره کرد که هیچ قدمی را برای حمایت از زعفران کشور برنداشته است.
زنگنه توضیح داد: طی سالهای گذشته هیچ مصاحبه و اقدامی را که همسو با نگاه حمایتی از منافع کشاورزان و امیدبخش برای حوزه زعفران باشد، از این مجموعه ها مشاهده نکرده‌ایم و به هیچ وجه تلاشی در راستای حفاظت از زعفران ایران از سوی آنان دیده نمی شود.
وی با بیان اینکه علاوه بر این کشاورزان نیز باید با بی توجهی به این افراد، آنها را تحریم کنند، افزود: کسانی که امروز در اوج فصل برداشت زعفران کرکره مغازه خود را پایین کشیده و از خرید زعفران کشاورزی که همه دسترنج سالیان اوست طفره می روند، و یا محصولش را با بهایی ۴۰ درصد زیر قیمت واقعی آن هم به صورت مدت دار ۶ ماهه خریداری می کنند، چگونه می توانند دلسوز زعفران باشند؟
رییس کمیته اصلاح ساختار بودجه مجلس ادامه داد: در عین حال کشاورزان باید تلاش کنند محصول خودشان را فرآوری کنند و یا با ایجاد تشکلهای کشاورزی و یا شرکتهای تعاونی، زنجیره کشاورزی را در بین خودشان ایجاد و منافع خودشان را از این محصول برداشت کنند.
زنگنه با بیان اینکه امسال نخستین شرکت تعاونی سهامی عام زعفران در تربت حیدریه تاسیس شد، گفت: این مجموعه از جنس کشاورزان است که از سال آینده به صورت موثر فعالیت خود را رسما آغاز می کند و به امید خدا در یکی، دوسال آینده شاهد برچیده شدن بساط این ها و قطع دستهای آلوده‌ای از بازار زعفران خواهیم بود که سود زعفران را به نفع خود رقم زده و در جیب خود می‌ریختند.
وی با اشاره به فعالیت باشگاه خلاقیت، آموزش، حمایت و بهره برداری زعفران کمیسیون ملی یونسکو ایران (OSEC) گفت: به دلیل اینکه جمهوری اسلامی تنها تولیدکننده انحصاری زعفران است و بیش از ۹۰ درصد زعفران دنیا را دارد، ثبت و فعالیت چنین مجموعه هایی در عرصه بین‌المللی مثبت و موثر است.
این نماینده مجلس ادامه داد: به این ترتیب می توان نام ایران را به عنوان محور و مرکز زعفران دنیا معرفی کرد و سهم واقعی ایران از گردش مالی طلای سرخ در جهان را وارد کشور کرد که قطعا حمایت و پشتیبانی از چنین اقداماتی می تواند در موفقیت بیشتر موثر باشد.
گفتنی است تعدادی از زعفرانکاران خراسان رضوی نیز به این میزگرد دعوت شده بودند، که به دلیل قرار داشتن در اوج فصل برداشت محصول، این نشست از حضور آنان محروم ماند.
- بیشتر بخوانید:
- اعلام قیمت خرید تضمینی زعفران از معاون وزیر جهاد کشاورزی
- اصلاح ساختار شورای ملی زعفران و شکستن فضای انحصاری این شورا در مجلس/حمایت زعفران کاران برای جمع شدن مافیای طلای سرخ
- دست شوم خام‌فروشی بر دامن طلای سرخ
- صادرات طلای سرخ ۴۵ درصد کاهش یافت/ حداکثر قیمت هر کیلو زعفران ۳۸ میلیون تومان
