نان یکی از مواد غذایی پرمصرف در ایران است که ۴۰ تا ۴۵ درصد از انرژی روزانه ایرانیان را تأمین می‌کند. به گفته کارشناسان روزانه هر فرد در کشور به طور میانگین بین ۳۰۰ تا ۳۲۰ گرم نان مصرف می‌کند.
آمار گندم مورد نیاز سالانه پخت نان در نانوایی‌های سنتی از لواش و تافتون تا بربری و سنگک بین ۱۱ تا ۱۲ میلیون تن است. عمده مصرف گندم کشور برای نانوایی‌ها بوده که اگر مصرف درست باشد این عدد به ۸.۵ تا ۹ میلیون تن کاهش می‌یابد. کیفیت پایین نان در کشور سبب شده تا دورریز آنها بالا باشد.
خشکسالی و عدم توجه به توانمندسازی خاک عناصر آلی خاک را کاهش داده و استفاده بی رویه از انواع آفت کش‌ها و کودهای شیمیایی درصد شوری خاک‌های کشاورزی کشور را افزایش داده است. به گفته سرپرست دفتر امور خاک بخش کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی بین ۵ تا ۶ میلیون هکتار از اراضی کشاورزی به درجه‌های مختلف شوری مبتلا هستند.
آمار تولید گندم
گندم در بین کالاهای اساسی جز محصولات استراتژیک و مهمترین اقلام بوده که نرخ خرید تضمینی آن مبنای قیمت گذاری سایر اقلام است.
سال زراعی ۱۳۹۲-۱۳۹۰ تولید گندم در کشور ۸ میلیون و ۹۳۳ هزار تن بوده که از این میزان ۴ میلیون و ۷۹ هزار تن خرید تضمینی شد. این عدد در سال زراعی ۱۳۹۲-۱۳۹۳ به ۱۰ میلیون و ۵۷۹ هزار تن رسید که ۶ میلیون و ۷۱۶ تن از سوی دولت خریداری گردید. سال زراعی ۱۳۹۴-۱۳۹۳ رشد تولید گندم در کشور ادامه داشت و میزان کشت آن به ۱۱ میلیون و ۵۲۲ هزار تن رسید. دولت از این میزان فقط ۸ میلیون و ۸۲ هزار تن خرید تضمینی داشت. سال زراعی ۱۳۹۵-۱۳۹۴ کشت گندم با رشد حدود ۲۷ درصدی به ۱۴ میلیون و ۵۹۲ هزار تن رسید که از این عدد ۱۱ میلیون و ۵۲۱ هزار تن خرید تضمینی شد.
در ادامه با وجود اینکه بارندگی کاهش چشمگیری نداشت اما تولید گندم در سال زراعی ۱۳۹۶-۱۳۹۵ به ۱۲ میلیون و ۴۰۰ هزار تن رسید که دولت ۸ میلیون و ۸۷۱ هزار تن را خریداری کرد. سال زراعی ۱۳۹۷-۱۳۹۶ تولید گندم نسبت به سال قبل آن رشد کمی داشت و به ۱۳ میلیون و ۳۰۰ هزار تن رسید که که ۹ میلیون و ۴۶۵ هزار تن از سوی دولت خریداری شد. سال زراعی ۱۳۹۸-۱۳۹۷ هم آمار تولید به ۱۳ میلیون و ۷۱۵ هزار تن رسید که ۷ میلیون و ۷۱۶ هزار تن خرید تضمینی شد. سال زراعی ۱۳۹۹-۱۳۹۸ تولید با افت کمی ۱۳ میلیون و ۵۴۰ هزار تن بود که ۸ میلیون و ۵۰۰ هزار تن خرید تضمینی شد.
در حالی که سال گذشته پیش بینی شده بود میزان خرید تضمینی گندم سال زراعی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ حدود ۸ میلیون تن باشد زیرا تولید در سال زراعی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ حدود ۵ میلیون تن بود آمار خرید تضمینی گندم از سوی دولت به ۱۰ میلیون و ۳۵۷ هزار تن رسید. این غافلگیری سبب شد تا اعتبارهای لازم در بودجه امسال پیش بینی نشود و مطالبات گندم کاران با تأخیر انجام و در نهایت ۳۰ مهر تسویه شد.
پیش‌بینی تولید گندم
با رصد یک دهه تولید گندم در کشور باید دید سال آینده پیش بینی می‌شود میزان کشت گندم چقدر خواهد بود؟
مجری طرح گندم وزارت جهاد کشاورزی حداقل تولید را ۱۴ میلیون تن دانست که وزارتخانه در حال برنامه‌ریزی برای آن است.
سهراب سهرابی اظهار کرد، برای سال زراعی ۱۴۰۲-۱۴۰۳ کشت ۵.۹ میلیون هکتار گندم آبی و دیم هدف‌گذاری شده که از این سطح یک میلیون و ۹۰۰ هزار هکتار مربوط به کشت آبی و ۴ میلیون هکتار کشت در اراضی دیم است.
گفتنی است، عملیات کشت گندم در اقلیم‌های سرد و در استان‌هایی مانند آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، زنجان، قزوین، کردستان، مرکزی، خراسان شمالی، همدان، لرستان، چهارمحال و بختیاری، کهکیلویه و بویراحمد، خراسان رضوی و … زودتر از سایر استان‌ها آغاز می‌شود و تا پایان آذر سایر استان‌ها هم کشت گندم را آغاز می‌کنند.
به گفته مجری طرح گندم وزارت جهاد کشاورزی برای کشت سال زراعی جاری بیش از ۴۵۰ هزار تن بذور اصلاح شده لیبل دار گندم تهیه و تدارک دیده شده و عملیات بوجاری و ضدعفونی بذور انجام شده است.
سهرابی تولید بذور گندم را از مهمترین پروژه‌های معاونت امور زراعت دانست که برنامه تولید بیش از ۵۰۰ هزار تن بذور گندم از ارقام آبی و دیم برای سال آینده را در دستور کار دارد.
تغذیه متعادل مصرف کودهای شیمیایی، توسعه کشت‌های مکانیزه، توسعه روش‌های نوین آبیاری قطره‌ای، آموزش کشاورزان و کارشناسان، ارزیابی کیفیت گندم تولیدی، آزمون خاک و… از مهمترین پروژه‌ها در حوزه تولید گندم است.
تناقض آماری
در حالی که مجری طرح گندم وزارت جهاد کشاورزی از برنامه‌ریزی برای کشت ۱۴ میلیون تن گندم در کشور خبر داده بود، معاون امور زراعت وزارتخانه از پیش‌بینی تولید ۱۱.۵ میلیون تن گندم در سال آینده می‌گوید. علیرضا مهاجر اظهار امیدواری کرده با تدابیر مناسب کشور به خودکفایی نسبی در تولید گندم دست یابد.
پیش بینی وزیر جهاد کشاورزی چیست؟
وزیر جهاد کشاورزی در آئین آغاز سال زراعی جدید (۱۴۰۳_۱۴۰۲) و چهارمین سال اجرای طرح جهش تولید در دیمزارها با بیان اینکه تأمین امنیت غذایی و تأمین غذای سالم باید برای مردم محقق شود، گفت، خودکفایی ۱۰۰ درصدی در ۵ محصول استراتژیک گندم، برنج، جو، پنبه و شکر پیگیری می‌شود. همچنین فاصله برداشت بین استان‌ها باید کاهش پیدا کند زیرا در برخی استان‌ها عملکرد کشت گندم، برداشت ۱۱ تا ۱۲ تن بوده و در استان دیگر این عدد به ۱.۵ تا ۲ تن می‌رسد؛ این مساله ممکن نیست مگر با کشاورزی دانش بنیان.
ایران ۱۸ میلیون زمین قابل کشت داریم که فقط ۶ درصد آن مربوط به کلاس یک و دو است که ضمن حفظ کاربری باید بهره‌وری را در این اراضی افزایش داد.
وزیر جهاد کشاورزی عنوان کرده، انتظار است در سال زراعی جدید (۱۴۰۲-۱۴۰۳) برداشت محصولات از جمله گندم روند افزایشی داشته باشد و با توجه به پیش بینی‌های انجام شده امسال بارندگی وضعیت بهتری داشته و وزارت جهاد کشاورزی نیز با تأمین به هنگام نهاده‌های کشاورزی به دنبال افزایش خودکفایی است.
سخن پایانی
سال گذشته ایران رتبه سیزدهم را در تولید گندم داشت که امسال با رشد تولید به جایگاه دوازدهم پس از چین، اتحادیه اروپا، هند، روسیه، کانادا، پاکستان، استرالیا، اوکراین، ترکیه، آرژانتین و انگلستان دست یافته است. بیشترین گندم تولیدی مربوط به چین با تولید ۱۳۷ میلیون تن بوده و تولید گندم انگلستان ۱۴ میلیون و ۳۰۰ هزار تن و ایران نیز حدود ۱۴ میلیون تن بود که از این مقدار ۱۰ میلیون و ۳۵۷ هزار تن از سوی دولت خریداری شد.
