سه هزار و ۵۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی کردستان به کشت توت فرنگی اختصاص دارد و سالانه ۶۵ هزار تن محصول در آن تولید می شود لذا هم از لحاظ سطح زیرکشت و هم تولید رتبه نخست را در کشور دارد.
توت فرنگی یکی از محصولاتی است که برند کردستان شده و در سراسر کشور آن را با نام این استان می شناسند به گونه ای که حتی برخی استان‌های دیگر تولیدکننده این محصول هم آن را با برند کردستان عرضه می‌کنند.
توت فرنگی در کردستان تنها مختص فصل بهار نیست و در این استان علاوه بر توت فرنگی بهاره، توت فرنگی پاییزه و گلخانه‌ای نیز برداشت می شود،البته برداشت توت فرنگی در پاییز به مدیریت مزرعه بستگی دارد و علاوه برآن استفاده از ارقام مناسب هم در تولید این محصول در پاییز تاثیرگذار است و برخی از ارقام توت فرنگی همچون “سلوا” استعداد گل دهی در پاییز را هم دارد.
کردستان یکی از معدود استان های کشور است که علاوه بر تولید توت فرنگی در فضای باز(مزرعه)، در گلخانه‌ها هم این محصول تولید می‌شود و سه تا پنج هکتار از گلخانه‌های استان به توت فرنگی اختصاص داده شده که میزان برداشت آن ۱۰۰ تُن در هکتار است.
کشاورزی یکی از ظرفیت‌های مهم کردستان است و دومین خوشه صنعتی هم که در این استان اجرا و خاتمه پیدا کرده(خوشه طیور) مربوط به این بخش بوده است لذا در یکی ۲ سال اخیر بحث پیاده‌سازی خوشه توت فرنگی هم مطرح شد و قرار بود این مهم اجرایی شود و آخرین بار هم مدیرعامل شرکت شهرک های صنعتی کردستان خردادماه امسال در جلسه کمیته فرش استان از راه اندازی آن خبرداده بود.
چندی پیش در گزارشی با عنوان “خوشه‌سازی راهبردی برای توسعه صنعتی کردستان” به تعریف خوشه و مزیت های آن و اقداماتی که در این راستا در استان انجام شده پرداختیم؛خوشه های کسب و کار می‌توانند در هر یک از زیربخش‌های تولیدی، صنعتی، خدماتی، کشاورزی، هنری و صنایع دستی فعال باشند و لازمه این مهم توجه به ظرفیت‌های هر منطقه و داشتن شرایط مورد نیاز است.
حال براساس مطالعات انجام شده توت فرنگی کردستان قابلیت ورود به مدل توسعه خوشه‌ای را ندارد و تا زمان فراهم شدن شرایط لازم از نقشه خوشه استان خارج می شود.
توت فرنگی کردستان نمی تواند وارد مدل خوشه توسعه شود
رحمت الله علاقبندان یکی از عامل های خوشه های صنعتی در کردستان با اشاره به اینکه این مدل براساس چارچوب تعیین شده از سوی یونیدو به اجرا در می آید، افزود: برای اجرای این مدل نیاز است ابتدا بستر آن مهیا باشد و سپس برروی ظرفیت‌های موجود کار شود و سپس به آنچه قابلیت توسعه داشته باشد پرداخته شود.
این عامل خوشه صنعتی در کردستان با اشاره به اینکه طی یک دهه اخیر ۱۹ خوشه در استان شناسایی شده که سال ۱۳۹۹ هم به روزرسانی شده است، اضافه کرد: وقتی نقشه خوشه درست و اصولی تهیه شده باشد قدم های بعدی هم به طور مطلوب برداشته می شود و مشکلی پیش نمی آید.
علاقبندان که علاوه بر عملیاتی کردن خوشه های طیور و فرش امکان سنجی خوشه توت فرنگی و سنگ را هم انجام داده است، گفت: براساس امکان سنجی انجام شده توت فرنگی نمی تواند وارد مدل خوشه شود.
وی کامل نبود زنجیره تولید توت فرنگی به ویژه در بخش صنایع تبدیلی و همچنین پایدار و مستمر نبودن تولید این محصول در استان و اینکه تنها ۲،سه ماه کشاورزان درگیر فعالیت های مربوط به آن هستند را از دلایل اجرایی نشدن خوشه توت فرنگی اعلام کرد و گفت: توت فرنگی بیشتر به صورت تازه خوری مصرف می شود و حجم کمی از آن برای فرآوری راهی کارخانه ها می شود.
این عامل خوشه صنعتی در استان ادامه داد: حتی اگر حجم تولید توت فرنگی و تعداد واحدهای فرآوری و تشکل های ویژه این محصول افزایش یابد به دلیل اینکه تولید آن را در ۲ ماه از سال داریم ایجاد خوشه آن ممکن نیست مگر اینکه کشت گلخانه ای آن در سطح وسیعی افزایش یابد.
علاقبندان با اشاره به اینکه پیاده سازی هر خوشه سه سال زمان می برد، یادآور شد: سال اول اعتمادسازی و حساس سازی، سال دوم برنامه اجرایی و سال سوم هم شامل برنامه خروجی خوشه است.
قطعات مزارع توت فرنگی در استان کوچک است و بیشتر به طور خانوادگی هم اداره می شود و اگر شرایط تبدیل به خوشه را داشت با توجه به مزیت های این مدل توسعه‌ای شاهد تقویت و رونق اقتصادی، نوآوری و کارآفرینی بیشتر در این زمینه می شدیم.
با وجود اینکه کردستان رتبه نخست تولید و سطح زیرکشت این محصول را در کشور دارد هنوز هم زنجیره تولید آن دراین استان تکمیل نشده است که کارشناسان یکی از مهمترین دلایل این مسئله را مصرف تازه خوری آن می دانند.
مازاد تولید توت فرنگی در کردستان
به گفته معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی کردستان توت فرنگی کردستان از لحاظ کیفیت درجه یک است، اظهار داشت : بخش عمده این محصول وارد بازار می شود و مصرف تازه خوری دارد و همین هم باعث شده طرح خوشه کسب و کار در ارتباط با آن اجرایی نشود.
محمد صالح احمدی با اشاره به اینکه سالانه ۶۵ هزار تن توت فرنگی از سه هزار و ۵۰۰ هکتار اراضی زیر کشت این محصول در استان تولید می شود، اضافه کرد: با توجه به رشد تولید این محصول در سال های اخیر مازاد تولید آن را در استان داریم لذا می توان به بحث فرآوری آن هم پرداخت.
وی تکمیل زنجیره تولید توت فرنگی در استان را جزو برنامه های این سازمان خواند و گفت: یکی از مشکلات ایجاد واحدفرآوری و احداث گلخانه تامین منابع مالی آن بوده که با اعطای تسهیلات تبصره ۱۸ این مسئله هم برطرف شده است.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی کردستان یادآور شد: یکی دیگر از مسائلی که باعث شده سرمایه گذاران رغبتی به سرمایه گذاری در بحث توت فرنگی و انگور استان نداشته باشند این است که تولید این محصولات در ۲ ماه از سال انجام می شود لذا توجیه لازم را برای سرمایه گذاری در بخش فرآوری ندارد.
احمدی یادآور شد: اگر تنوع محصولات باغی استان زیاد بود ایجاد کارخانه فرآوری هم مورد استقبال قرار می گرفت ولی به دلیل شرایط آب و هوایی کشت و تولید هر نوع محصولی در این منطقه امکان پذیر نیست.
وی اظهار داشت: سازمان برای توسعه و تقویت تولید توت فرنگی اقداماتی را در دستور کار دارد از جمله اینکه توسط مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی کردستان تولید چند رقم جدید این محصول در حال انجام است.
هرچند براساس گفته مسوولان مازاد تولید توت فرنگی را در استان داریم و ولی سرمایه گذاران به دلیل کوتاه بودن فصل تولید آن رغبتی برای سرمایه گذاری در آن ندارند ولی این دلیل نمی شود که دیگر در راستای تکمیل زنجیره تولید آن اقدام نکرد و انتظار می رود با تهیه برنامه ای اصولی و چند ساله تکمیل زنجیره تولید و ارزش افزوده این محصول را در استان ایجاد کنند.
حدود یک دهه از خاتمه دومین خوشه صنعتی کردستان که در بخش کشاورزی هم بوده می گذرد و از آن زمان تاکنون علی رغم ظرفیت های فراوان این استان در این بخش دیگر خوشه ای اجرایی نشده است.
محصولاتی با داشتن ارزش افزوده امکان خوشه سازی را دارند
معاون صنایع کوچک شرکت شهرک‌های صنعتی کردستان هم دراین رابطه گفت: زمانی می‌توانیم در ارتباط با محصول کشاورزی یا تولید صنعتی خوشه تشکیل دهیم که ارزش افزوده ایجاد کند.
کامبیز گله‌داری با اشاره به اینکه کشاورز در تولید توت فرنگی ارزش افزوده ایجاد نمی کند بلکه محصول را جمع آوری وبه بازار عرضه می کند، افزود: در استان واحدهای فرآوری توت فرنگی را دارند ایجاد می کنند ولی با یک یا ۲ واحد فرآوری هم نمی توان خوشه تشکیل داد.
وی با اشاره به اینکه براساس آخرین اولویت بندی انجام شده ۱۴ خوشه صنعتی در استان شناسایی شده است، یادآور شد: از ۱۴ مورد اولویت بندی انجام شده برای خوشه های کسب وکار در کردستان هشت مورد آن مربوط به بخش کشاورزی بوده و این بیانگر ظرفیت استان در این بخش است.
هر چند براساس تعاریف و شرایط خوشه سازی محصولاتی هم چون توت فرنگی و انگور استان در حال حاضر امکان ورود به مدل توسعه ای خوشه کسب و کار را ندارند ولی امید می رود در دیگر اولویت بندی‌های انجام شده هم چون تولید مصنوعات چوبی، فرآورده های لبنی، دامپروری، تولید ماشین آلات و ادوات کشاورزی، صنایع دستی و گردشگری، پرورش ماهیان سردآبی خوشه کسب و کار تشکیل شود.
طی تحقیقاتی که در خصوص تشکیل خوشه های کسب و کار بخش کشاورزی کشورمان انجام شده است پیامدهای تشکیل خوشه در این بخش شامل پیشبرد توسعه اقتصادی کشاورزی، پیشبرد توسعه اجتماعی، افزایش ظرفیت های تولیددر بخش کشاورزی، ترویج و توسعه کارآفرینی کشاورزی، توسعه بازار محصولات کشاورزی و توسعه سرمایه انسانی در بخش کشاورزی بوده است.
بنابراین خوشه های صنعتی کشاورزی در پیشبرد توسعه اقتصادی اجتماعی به ویژه در مناطق روستایی تاثیرگذاراند لذا اگر امروز شرایط تشکیل خوشه توت فرنگی وجود ندارد می طلبد مسوولان با توجه به اهمیت و تاثیر این مدل توسعه، خوشه سازی دیگر تولیدات بخش کشاورزی را مدنظر قرار دهند.
