میزان مصرف روغن نباتی در کشور کمی بیش از یک میلیون و 400 هزار تن است. بر اساس آمار مستند یک دهه اخیر میزان تولید روغن نباتی در کشور حدود یک میلیون و 500 هزار تومان بود که از این میزان یک میلیون و 400 هزارتن در داخل مصرف و 100 هزار تن صادر شد. در سال 97 با تخصیص ارز 4200 تومانی به واردات کالای اساسی از جمله روغن خامٰ میزان تولید روغن خوراکی با افزایش 200 هزار تنی نسبت به سال 96 به بیش از یک میلیون و 700 هزار تن رسید و سال گذشته نیز میزان تولید روغن نباتی با یک جهش 400 هزار تنی به مرز دو میلیون و 100 هزار تنی رسید ضمن اینکه صادرات آن ممنوع بود.
مقایسه میزان مصرف سالانه کشور روغن خوراکی با میزان تولید این کالا در کشور نشان می‌دهد حداقل 700 هزار تن روغن خوراکی در کشور بیش از نیاز تولید شده است که سرنوشت آن با توجه به بازار پر نوسان و گرانی این کالا سوال برانگیز است.
کارشناسان برای کمبود روغن خوارکی در بازار مصرف و گرانی آن به رغم افزایش تولید و ممنوعیت صادرات دو سناریو را عنوان می‌کنند.
سناریوی اول؛ قاچاق این کالا و خروج آن از بازرچه‌های مرزی و سناریوی دوم؛ خروج روغن خوراکی در کالاهای نهایی است.
اثبات سناریوی اول با توجه به نبود آمار دقیق برای قاچاق یا عرضه کالا در بازارچه‌های مرزی چندان ممکن نیست، اما درباره سناریوی دوم مستندات و شواهدی وجود دارد که می‌توان به آنها استناد کرد.
گزارش‌های گمرک نشان می‌دهد خروج کالاهای نهایی که روغن خوراکی یکی از مواد تشکیل دهنده اصلی آنها است با بالا رفتن نرخ ارز افزایش داشته است.
به طور مثال؛ به گفته مقامات گمرکی در 6 ماهه نخست سال جاری میزان صادرات شیرینی و شکلات دست کم 18 درصد افزایش داشته است.
همچنین چکیده آمار تجارت خارجی بخش کشاورزی و صنایع غذایی در 5 ماهه امسال از سوی گروه کشاورزی مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران منتشر شد حکایت از بهبود 8.6 درصدی صادرات محصولات کشاورزی و غذایی 5 ماهه امسال نسبت به سال قبل دارد که بخش مهمی از آن را محصولات نهایی تشکیل می دهند که روغن خوراکی جزو مواد اولیه آنها محسوب می‌شود.
بر اساس این آمار در پنج‌ماهه سال 1399، مقدار صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی 3 میلیون و 53 هزار تن و به ارزش 2 میلیارد و 123 میلیون دلار است که از نظر وزن 8 درصد و ازنظر ارزش 19.5 درصد کل صادرات کالاهای غیرنفتی کشور را به خود اختصاص داده است. ارزش صادرات پنج‌ماهه سال 1399 نسبت به مدت مشابه سال قبل 8.6 درصد افزایش داشته است.
به نظر می رسد مسئولان به جای بحث درباره افزایش میزان واردات روغن خام باید به دنبال گرفتن درزهای باشند که از طریق آنها کالاهای اساسی در شرایط نیاز داخلی از کشور خارج نشوند.
