اگرچه در شمال و جنوب کشور به علت دسترسی ساکنان آنجا به دریا، توسعه صنعت آبزی‌پروری سابقه طولانی و رونق بسیاری دارد اما در مناطق شرقی کشور از جمله خراسان جنوبی که به دریا و رودخانه دائمی دسترسی ندارند نیز از ظرفیت‌های موجود در بخش کشاورزی مانند استخرهای دومنظوره، مزیت‌های خوبی برای پرورش انواع ماهی سردآبی و گرم‌آبی ایجاد شده است.
با توجه به خشکسالی متوالی سال‌های اخیر و ایجاد تغییر در میزان آبدهی اغلب منابع آبی خراسان جنوبی، چند سال است که در راستای استفاده بهینه از آب برای افزایش تولید، ساخت استخرهای دومنظوره کشاورزی در پایین دست چشمه‌ها، قنات‌ها و چاه‌های آب کشاورزی مورد توجه بهره‌برداران قرار گرفته است.
این استخرهای احداث شده، ظرفیت نهفته این استان کویری در پرورش آبزیان است که روز به روز رونق بیشتری می‌گیرد و علاوه بر تاثیر زیاد در معیشت و اشتغال کشاورزان به ارتقای رشد و کیفیت محصولات کشاورزی هم انجامیده است.
به گفته کارشناسان کشاورزی در خراسان جنوبی برخی کشاورزان با تجربه‌های به دست آمده از پرورش ماهی در استخرهای نزدیک به باغات و مزارع متوجه شده‌اند، آب خروجی در استخرها بر حاصلخیزی خاک زراعی تاثیر مثبت دارد.
همچنین تحقیقاتی که سال‌های اخیر در این زمینه انجام شده است گواه بر تاثیر مثبت آب غنی شده‌ای دارد که در استخرهای پرورش ماهی ایجاد و به سمت زمین‌های زراعی روان می‌شود که افزایش راندمان تولید محصولات کشاورزی را در پی دارد.
کشاورزان بر این باورند که پرورش ماهی در استخرهای دومنظوره کشاورزی با توجه به امکانات بالقوه موجود، فعالیتی آسان و کم‌هزینه است که در صورت اجرای اصولی و فنی، اثرات مثبت و قابل توجهی بر معیشت و اقتصاد کشاورزان و افزایش راندمان محصولات کشاورزی دارد.
تکثیر یک میلیون و ۵۰۰ هزار بچه ماهی در یک مجموعه
نام کویر که به میان می‌آید، هر شغل و کسب و کاری ممکن است به ذهن خطور کند جز پرورش ماهی، اما در خراسان جنوبی جوانانی در اقدام جهادی دست به پرورش و تکثیر ماهی زده‌اند و سالانه یک میلیون و ۵۰۰ هزار قطعه بچه ماهی را تکثیر می‌کنند که علاوه بر تامین نیاز داخل استان به سایر استان‌ها نیز ارسال می‌شود.
مدیرعامل شرکت تعاونی نواندیشان آبزی‌پرور قهستان در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: در حال حاضر بیشتر کشاورزان به کشاورزی صنعتی روی آورده‌اند و در چاه‌های کشاورزی استخر دومنظوره احداث کردند که این استخرها ظرفیتی خوبی برای پرورش ماهی است.
رضا جوهری افزود: پرورش ماهی حتی در خراسان جنوبی که از آن به عنوان استان کویری یاد می‌شود، با توجه به تجربه شخصی من که چند سال در این زمینه فعالیت دارم، مقرون به صرفه است.
وی اظهار داشت: پرورش ماهی آسان است و فقط یکسری نکاتی اصولی دارد که اگر از سوی پرورش‌دهندگان رعایت شود، با تلفات کمتری مواجه خواهد شد.
این کارآفرین گفت: گرانی خوراک ماهی را در یک سال گذشته داشته‌ایم اما قیمت ماهی هم به همان نسبت افزایش پیدا کرده و مشکلی حادی برای فعالان این صنعت ایجاد نشده است.
وی عنوان کرد: البته پرورش‌دهندگان ماهی نیازمند آموزش هستند که باید جهاد کشاورزی جدی‌تر از قبل در این زمینه ورود پیدا کند و کشاورزان برای به صرفه بودن پرورش ماهی و مزایای فراوان پرورش آن برای باغات و مزارع توجیه شوند.
جوهری با بیان اینکه این شرکت تعاونی از سال ۹۲ در زمینه پرورش و تکثیر ماهی سردآبی، گرم‌آبی و تیلاپیا فعالیت دارد افزود: در اکثر شهرستان‌های خراسان جنوبی بیشتر ماهی گرم‌آبی و به صورت محدود ماهی سردآبی پرورش داده می‌شود.
وی گفت: در این شرکت تعاونی سالانه یک میلیون و ۵۰۰ هزار قطعه بچه ماهی تکثیر و به استان‌های خراسان رضوی، کرمان، تهران، قم و حتی سیستان و بلوچستان صادر می‌شود.
این تولیدکننده اظهار داشت: توصیه من به کشاورزان این است که در کنار کشاورزی پرورش ماهی را نیز شروع کنند چرا که علاوه بر صرفه اقتصادی بیشترین مزایا را برای باغات و مزارع دارد و پرورش ماهی در استخرهای دومنظوره استفاده از کود شیمیایی را کاهش می‌دهد.
وی گفت: پرورش‌دهندگان ماهی نیازمند حمایت جدی‌تر از سوی جهاد کشاورزی هستند تا این صنعت با توجه به ظرفیت خراسان جنوبی بیش از گذشته رونق بگیرد و توسعه یابد.
صرفه اقتصادی پرورش ماهی در دل کویر
یکی از پرورش‌دهندگان ماهی که ۱۵ سال در زمینه پرورش ماهی سردآبی در شهرستان بشرویه فعالیت دارد، گفت: پرورش ماهی در دل کویر هم صرفه اقتصادی دارد و در صورت حمایت مسوولان می‌توان در این زمینه اشتغال و کمک اشتغال خوبی ایجاد کرد.
محمد پیش‌قدم افزود: ۱۵ سال است که در زمینه پرورش ماهی به خصوص سردآبی در شهرستان بشرویه فعالیت دارند و هنوز هم پای کار هستیم.
وی به سایر کشاورزان منطقه هم پیشنهاد کرد که در زمینه پرورش ماهی ورود پیدا کنند چرا که علاوه بر اینکه کمک اشتغال خوبی برای کشاورزان است، باعث غنی‌سازی آب کشاورزی و تولید محصولات باکیفیت در این بخش می‌شود.
پیش‌قدم گفت: براساس تجربه شخصی خودم اگر کشاورز در استخر کشاورزی خود پرورش ماهی انجام دهد، برای مزارع و باغات نیازی به استفاده از کود شیمیایی ندارد.
وی بیان کرد: هر کیلوگرم ماهی قزل آلا را ۶۰ هزار تومان در مزرعه به فرش می‌رسانیم و در حساب و کتابی که کردم واقعا برای من کشاورز صرفه اقتصادی داشته است و از کارم در مجموع رضایت دارم.
این پرورش‌دهنده ماهی افزود: در خراسان جنوبی به دلیل دوری از دریا ماهی تازه کمتر عرضه می‌شود و تلاش ما این است که ماهی تازه را به دست مردم برسانیم.
وی اظهار داشت: واقعا در زمینه پرورش ماهی به صورت کارشناسی، اصولی و دقیق کار و برنامه‌ریزی می‌کنم و هر سال برداشت خوبی هم دارم بنابراین کشاورزان قبل از ورود به پرورش ماهی باید به صورت کارشناسی و اصولی تحقیق کنند و حتما از تجربه پرورش‌دهندگان موفق استفاده کنند.
پیش‌قدم گفت: پرورش ماهی در خراسان جنوبی کاملا سودآور است اما با مشکلاتی از جمله افزایش شدید قیمت خوارک و بچه ماهی رو به رو هستیم که باعث شده سود پرورش ماهی برای کشاورز و پرورش‌دهندگان کمتر شود.
رهاسازی ۲۲۱ هزار قطعه بچه ماهی در سال جاری
مدیر امور شیلات سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی گفت: امسال ۲۲۱ هزار قطعه بچه ماهی گرم‌آبی در ۳۹۸ باب استخر دومنظوره پرورش ماهی استان رهاسازی شده است.
فرهاد نایب‌زاده ماهی‌های رهاسازی شده را از نوع آمور و کپور عنوان کرد و گفت: پیش‌بینی می‌شود در سال جاری هزار و ۵۵۰ تن ماهی در این استان تولید شود.
وی افزود: بیش از ۷۰۰ استخر پرورش آبزیان در خراسان جنوبی وجود دارد و سال گذشته هزار و ۴۶۴ تن ماهی در این استان تولید شد.
مدیر امور شیلات سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی از رهاسازی ۵۰۰ هزار لارو کپور ماهیان برای اولین بار در یکی از استخرهای پرورش ماهی شهرستان قاینات خبر داد و گفت: این لاروها از زهک استان سیستان و بلوچستان حمل شده است.
وی پرورش ماهی تیلاپیا را از دیگر ظرفیت‌های آبزی‌پروری در خراسان جنوبی ذکر کرد و افزود: مجوز پرورش ماهی تیلاپیا در سال ۱۳۹۸ برای چهار استان کشور از جمله خراسان جنوبی صادر شد و امسال ۵۰ هزار قطعه بچه ماهی تیلاپیا در شهرستان‌های طبس و زیرکوه رهاسازی شد.
نایب‌زاده اظهار داشت: پیش‌بینی می‌شود در سال جاری ۲۵ تن ماهی تیلاپیا در خراسان جنوبی تولید شود و توسعه پرورش ماهی تیلاپیا در این منطقه پویایی صنعت آبزی‌پروری و اشتغالزایی را به همراه داشته است.
وی گفت: ماهی تیلاپیا جزو ماهیان گرم‌آبی است که دوره پرورش آن از ۱۲۰ تا ۱۸۰ روز با دمای مطلوب ۲۷ تا ۳۰ درجه است.
آب‌های شور ظرفیتی برای پرورش تیلاپیا
وی با بیان اینکه پرورش ماهی تیلاپیا با آب‌های شور و لب شور سازگار است افزود: میزان شوری آب برخی منابع آبی استان به دلیل خشکسالی‌های چند سال اخیر بالا رفته است که از این ظرفیت برای پرورش ماهی تیلاپیا استفاده می‌شود.
مدیر امور شیلات سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی گفت: خراسان جنوبی استانی مستعد برای پرورش ماهی است و پرورش ماهی تیلاپیا تلفات کمتر و صرفه اقتصادی بالا دارد.
وی با اشاره به صرفه اقتصادی پرورش ماهی در خراسان جنوبی ادامه داد: اکثر کشاورزان در سالیان اخیر نسبت به احداث استخر دومنظوره آب کشاورزی اقدام کردند و در ورودی این استخرها تجهیزاتی نصب می‌شود که ضمن نگهداری آب، نسبت به پرورش ماهی هم اقدام می‌کنند.
نایب‌زاده گفت: این اقدام علاوه تولید ماهی و گوشت سفید، کمک اشتغال خوبی برای کشاورزان است اما مهمترین فایده پرورش ماهی، غنی‌سازی آب کشاورزی و کاهش استفاده از کودهای شیمایی است.
وی افزود: برای مثال کشاورزان پایین دست سد فرخی قاین که ۲ سال است در این سد پرورش ماهی انجام می‌شود از برداشت محصول خود به دلیل غنی‌سازی آب رضایت دارند.
مدیر امور شیلات سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی گفت: آب استخرهای پرورش ماهی دارای فضولات ماهی است که سرشار از نیتروژن و فسفر است و باعث حاصلخیزی خاک و افزایش راندمان تولید محصول زراعی می‌شود.
وی با توجه به احداث استخرهای پرورش ماهی در محل چاه‌ها و قنوات کشاورزی، آبزی‌پروری را یک ظرفیت در دل کویر معرفی کرد و گفت: پرورش ماهی در کنار کشاورزی یکی از روش‌های استفاده بهینه از منابع آبی است، از این‌رو به نظر می‌رسد فرهنگ‌سازی برای ورود بیشتر کشاورزان به این عرصه و حمایت از تولیدکنندگان می‌تواند نقش مهمی در توسعه این صنعت سودآور داشته باشد.
نایب‌زاده اظهار داشت: پرورش‌دهندگان ماهی در استان به هیچ عنوان به دلیل نبود اتحادیه تعاونی آبزی‌پروری خوراک یارانه‌ای را دریافت نمی‌کنند که این موضوع را پیگیری می‌کنیم.
وی افزود: براساس برآورد کارشناسی هزینه تولید هر کیلوگرم ماهی قزل آلا با قیمت آزاد خوراک ۳۷ هزار تومان است که قیمت آن در بازار ۶۵ تا ۷۵ هزار تومان است و صرفه اقتصادی دارد اما اختصاص خوراک یارانه‌ای باعث افزایش سود کشاورزان می‌شود.
وی اظهار داشت: به دلیل شناخت کم عموم مردم به ارزش غذایی ماهیان و اینکه گوشت سفید ماهی سرشار از امگا و برای سلامتی بهترین ماده غذایی است اما سرانه مصرف ماهی در استان خراسان جنوبی پایین است.
در حال حاضر علاوه بر قزل آلا که از ماهیان سردآبی است، انواع ماهیان گرم‌آبی از نوع کپور، هامور، فیتوفاک و تیلاپیا در بیش از ۷۰۰ استخر پرورش آبزیان در خراسان جنوبی پرورش داده می‌شود.
