در بخش زراعت به عنوان یکی از زیر بخش‌های کشاورزی دو گروه از محصولات اساسی و غیراساسی تولید می‌شود. برای محصولات اساسی مانند گندم، برنج، ذرت و جو از سوی دولت قیمت تضمینی تعیین می‌شود، ولی در مورد محصولاتی غیر اساسی مانند صیفی جات از جمله سیب زمینی، پیاز یا گوجه فرنگی قیمت تضمینی برای آن‌ها تعیین نمی‌شود و در برخی سال‌ها با فشارهای سیاسی و اجتماعی ممکن است دولت خرید توافقی انجام دهد.
از آنجا که قیمت محصولات غیر اساسی را عرضه و تقاضا در بازار تعیین می کند، تصمیم گیری کشاورزان برای کشت این محصولات براساس قیمت سال گذشته است؛ بنابراین اگر قیمت محصولی مناسب باشد کشاورز همان محصول را در سال زراعی آینده نیز خواهد کاشت.
بر این اساس با تولید بدون حساب و کتاب، یک سال با کاهش یا کمبود محصول کشاورزی و سال بعد با افزایش همان محصول مواجه می شویم و این مشکل هر سال بعد از برداشت گریبان یک محصول کشاورزی را می گیرد و زحمات کشاورزان وارد بازار بی تدبیری می شود.
به گفته کارشناسان، نبود برنامه ریزی در اجرای الگوی کشت، توسعه نیافتگی تجهیزات صنایع تبدیلی و تکمیلی، فراهم نبودن بسترصادرات، بی توجهی به سیاست های حمایتی و تشویقی و آموزش کشاورزان موجب تولید بیش از اندازه و هدر رفت منابع آب و خاک برای تولید در بخش کشاورزی شده است.
طرح الگوی کشت که ده‌ها سال معطل بود، امروز در وزارت جهاد کشاورزی رونمایی شد که نویدبخش افزایش تولید و ضریب امنیت غذایی در کشور است.
متعادل سازی تولیدات کشاورزی از اهداف اجرای طرح الگوی کشت در استان ها
صباغ مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی در گفت و گو با ایسنا با اشاره به اینکه روز گذشته الگوی کشت در تهران رونمایی شد، گفت: در واقع الگوی کشت ایجاد محدودیت برای کشاورز جهت کشت محصولات نیست بلکه مهمترین هدف از اجرای این طرح متعادل سازی تولیدات محصولات کشاورزی در کشور است.
وی اظهار کرد: در واقع اجرای این طرح موجب می شود تا در یک برهه زمانی با کمبود محصولات کشاورزی مواجه نشویم و در یک برهه زمانی نیز با چالش بیش بود محصولات برخورد نکنیم.
صباغ افزود: در واقع بیشتر اوقات در حوزه محصولات صیفی و یا سبزیجات با مشکل کمبود و یا بیش بود مواجه می شویم و باید این نوع از تولیدات بر اساس نیاز کشور تولید شود چراکه محصولاتی هستند که تازه خوری می شوند و مدت ماندگاری آن ها بیش از یک روز تا دو سه ماه نیست.
وی ادامه داد: در حال حاضر کشور به تولید محصولاتی همچون دانه های روغنی، علوفه و حبوبات نیاز دارد در نتیجه کشت زیاد آن هم اکنون مشکلی ایجاد نخواهد کرد و حتی سبب خروج از وابستگی نیز خواهد شد.
این مقام مسئول تاکید کرد: از سوی دیگر با توجه به کمبود منابع آبی در کشور و در خراسان شمالی، باید به دنبال تولید محصولات کم طلب و پربازده باشیم که در الگوی کشت به این موارد توجه خواهد شد.
وی توضیح داد: طی سال های اخیر در یک سال با وفور محصولاتی همچون گوجه فرنگی، پیاز و سیب زمینی مواجه بودیم که برای جلوگیری از خراب شدن آن ها حتی مجبور به صادرات می شدیم و در سال بعدی با کمبود همان محصولات مواجه می شدیم و به اجبار باید امر وادرات را انجام می دادیم که تمامی این موارد در الگوی کشت دیده می شود و حتی به برنامه های صادراتی محصولات کشاورزی نیز توجه خواهد شد.
مدیر امور زراعت تصریح کرد: زمانی اجرای طرح الگوی کشت موفق خواهد بود که همه استان ها این طرح را به مرحله اجرا درآورند.
وی تاکید کرد: از سوی دیگر در طرح الگوی کشت به مسائل حمایت از کشاورز همچون خریدهای قراردادی و تضمینی، در اختیار قرار دادن بذر و … نیز توجه ویژه خواهد شد.
الگوی کشت، تعیین کننده نوع محصول منطبق بر شرایط اقلیمی منطقه است
حمید نامور معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی نیز در ادامه در گفت و گو با ایسنا، با بیان اینکه تعریف الگوی کشت به منظور اجرای مدیریت در تولید مصحولات کشاورزی است، گفت: در واقع یکی از چالش هایی که در حوزه کشاورزی خراسان شمالی تاکنون وجود داشته است این بوده که در یک سال سطح زیر کشت یک محصول کشاورزی آنقدر زیاد می شود که کشاورز مجبور می شود برای فروش آن، همان محصول را با کمترین قیمت عرضه کند که در این صورت موجب متضرر شدن وی می شود و در یک سال نیز سطح زیر کشت یک محصول آنقدر کم شود که مصرف کننده برای تامین آن به مشکل برخورد می کند و قیمت آن محصول آنچنان بالا می رود که مصرف کننده متضرر می شود.
وی افزود: در واقع الگوی کشت تعیین کننده نوع محصول در یک منطقه منطبق بر شرایط اقلیمی آن محل است.
نامور ادامه داد: به عنوان مثال در یک منطقه کم آب، محصولاتی همچون برنج، هندوانه، خربزه، خیار، گوجه فرنگی که نیاز آبی خیلی زیادی دارند کشت می شود غافل از اینکه می توان تا حد نیاز آن ها را کشت کرد و مابقی اراضی اختصاص یافته به این محصولات به کشت محصولات استراتژیک همچون علوفه و دانه های روغنی اختصاص یافت.
وی با اشاره به اینکه در گذشته الگوی کشت نیز اجرا می شد اما به صورت سنتی، بیان کرد: قرار بر این نیست که در طرح جدید الگوی کشت ابلاغی، سطوح زیر کشت محصولاتی اساسی همچون گندم، جو و … کاهش یابد بلکه برای اراضی کشاورزی که محصولاتی همچون سبزی و صیفی کشت می شود، برنامه کشت داده شود.
این مقام مسئول با بیان اینکه در الگوی آب به مسئله مهم آب و خاک نیز توجه ویژه ای شده است، تصریح کرد: متاسفانه میزان وجود موالی آلی در خاک کشاورزی خراسان شمالی فقط به اندازه نیم درصد و یا کمتر از آن است اما زمانیکه اعلام می شود طرح شخم حفاظتی انجام شود به معنای آن است که به این موارد توجه شده است.
حوزه کشاورزی برای تولید محصولات کشاورزی با ۴۰ درصد کمبود منابع آبی مواجه است
سیدی مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی نیز در گفت و گو با ایسنا، گفت: بر اساس آخرین آمار ارائه شده به این سازمان، حوزه کشاورزی برای تولید محصولات کشاورزی با ۴۰ درصد کمبود منابع آبی مواجه است.
وی افزود: خشکسالی و کاهش شدید باران بر روی منابع آبی مورد نیاز کشاورزی این استان تاثیر شدیدی گذاشته و موجب خشک و یا کم آب شدن آب قنات ها، چشمه ها و … شده است.
سیدی بیان کرد: ۱۴۰ هزار هکتار اراضی آبی در این استان وجود دارد که ۳۰ هزار هکتار آن اراضی پایاب قنات ها است.
مصرف ۸۷۰ میلیون متر مکعب آب در حوزه کشاورزی خراسان شمالی طی سال
سید عقیل مرتضوی مدیر عامل شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی نیز در ادامه در گفت و گو با ایسنا، با اشاره به اینکه موضوع اجرای الگوی کشت در همه استان ها آنقدر اهمیت دارد که ریاست جمهور بر اجرای آن تاکید داشته است، گفت: اجرای این طرح در کشور تبدیل به قانون شده است و روز گذشته مراسم رونمایی از آن صورت گرفت.
وی افزود: ۹۰ درصد از میانگین آب موجود در کشور بخش کشاورزی مصرف می شود که اگر فقط در مصرف ۱۰ تا ۱۵ درصد از این میزان مدیریت شود تا اندازه زیادی می توان کمبود آب را مدیریت کرد.
مرتضوی ادامه داد: در خراسان شمالی حدود ۸۷۰ میلیون متر مکعب آب در حوزه کشاورزی و ۹۰ میلیون متر مکعب آب در سال نیز مورد مصرف حوزه شرب و … قرار می گیرد.
وی بیان کرد: اگر فقط ۱۰ درصد از آب استفاده شده در حوزه کشاورزی صرفه جویی شود می توان آب مورد نیاز شرب یک سال این استان را تامین کرد.
ذخیره آب تا ۵۰ میلیون متر مکعب با اجرای طرح متعادل سازی پروانه چاه های کشاورزی در خراسان شمالی
واسطه، معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی همچنین گفت: با اجرای طرح متعادل سازی پروانه چاه های کشاورزی باید تا ۵۰ میلیون متر مکعب آب در آبخوان های استان ذخیره سازی شود.
وی با اشاره به اینکه طرح متعادل سازی پروانه چاه های کشاورزی در راستای سند سازگاری با کم آبی در حال اجرا است، اظهار کرد: این طرح دو سال است که در حال اجرا است و باید تا پایان سال ۱۴۰۵، میزان ۵۰ میلیون متر مکعب آب در آبخوان ها ذخیره سازی شود.
وی تصریح کرد: میزان کاهش آب چاه های کشاورزی در راستای اجرای طرح متعادل سازی پروانه چاه های کشاورزی در هر دشت استان متفاوت است.
واسطه افزود: اجرای مصوبه متعادل سازی پروانه چاه های آب کشاورزی در دشت های استان به صورت پلکانی آغاز شده است تا میزان ضریب برداشت آب از چاه های کشاورزی تا میزان مشخص شده، کاهش پیدا کند.
وی با اشاره به اینکه ۹۰ درصد از چاه های آب موجود در استان متعلق به بخش کشاورزی هستند، اظهار کرد: تا ابتدای تیرماه سال گذشته سه هزار و ۳۱۶ چاه آب مجاز در استان وجود داشت که یک هزار و ۲۰۰ چاه کشاورزی در استان چاه برقی بوده که کنتور هوشمند بر روی آن نصب است.
این مقام مسئول میزان برداشت آب از چاه های مجاز را ۴۲۲ میلیون متر مکعب و برداشت آب از چاه های غیر مجاز را ۳۶ میلیون متر مکعب عنوان کرد.
