اولین کارگاه پرورش ماهی به صورت صنعتی در سال ۱۸۵۲ میلادی در فرانسه در منطقه ای به نام گیوتین گن احداث شد.
تکثیر و پرورش ماهی در ایران نیز در سال ۱۳۰۶ شمسی با تکثیر ماهیان خاویاری به منظور حفظ ذخایر این گونه ارزشمند در منطقه گیسوم استان گیلان انجام شد و اولین کارگاه پرورش ماهیان سردآبی در ایران در حاشیه رودخانه کرج توسط شرکت ماهی سرای کرج در سال ۱۳۳۹ فعالیت خود را با ظرفیت اسمی ۸۰ تن در سال آغاز کرد و سپس در سال ۱۳۴۵ شرکت ماهی قزل آلای جاجرود با استفاده از آب رودخانه جاجرود با ظرفیت اسمی ۱۸۰ تن در سال شروع به فعالیت کرد.
در استان مرکزی نیز پرورش ماهی یکی از فعالیت های پربازده در حوزه کشاورزی است. نزدیک به ۱۲۰ گونه ماهی زینتی در استان مرکزی وجود دارد که از این تعداد، ۶۰ گونه تکثیر می‌شود و افزون بر ۲۰۰ نفر در بیش از ۷۰ واحد تولیدی ماهیان زینتی در استان مشغول به فعالیت هستند که البته بخشی در سطح مشاغل خانگی و بخشی در واحدهای تولیدی متوسط و بزرگ فعالیت دارند.
این استان با اینکه جزو استان های ساحلی نیست، ظرفیت های خوبی در حوزه پرورش آبزیان ایجاد کرده و در تولید برخی گونه های آبزیان نیز رتبه های شاخصی را در سطح کشور به خود اختصاص داده است. در اکثر شهرستان های استان، ماهی زینتی تولید می‌شود ولی بیشترین آمار تولید به ترتیب مربوط به شهرستان‌های محلات و خنداب است که به سایر استان‌ها از جمله تهران، فارس البرز، مشهد و مناطق جنوبی و شمالی کشور صادر می‌شوند. پرورش ماهیان زینتی نیاز چندانی به آب ندارد و با کمترین میزان آب در ماه، امکان تولید و اشتغال در این عرصه فراهم است.
استان مرکزی همچنین جایگاه مناسبی در تولید بچه ماهی قزل آلا دارد. حدود ۱۹ مرکز تفریخ و تولید بچه ماهی قزل آلا در استان وجود دارد و در سال گذشته حدود ۱۷ میلیون قطعه بچه ماهی قزل آلا در این واحدها تولید شده است، اما این تولید به همین سادگی ها اتفاق نمی افتد و مسائل و مشکلات مختلف بویژه در سال های اخیر، تولیدکنندگان آبزیان را در این استان با چالش‌های بسیاری مواجه کرده و برخی را وادار کرده است که عطای این کار را به لقای مشکلاتش ببخشند و بساط تولید را جمع کنند.
کاهش ۵۰۰ تنی تولید ماهیان سردابی ظرف یکسال
سعید خاکی، رئیس انجمن شیلات اتاق بازرگانی استان مرکزی که خود یک تولیدکننده ماهی در این استان است، در این رابطه به خبرنگار ایسنا، گفت: استان مرکزی یکی از استان‌های پیشرو در صنعت آبزی پروری است و علیرغم اینکه کمترین منابع آب‌های جاری را در استان داریم، اما از نظر آمار و ارقام نرخ تولید و برنامه‌های مبتنی بر تکنولوژی، از جمله تولید تخم چشم زده، استانی پیشرو هستیم.
وی افزود: میزان تولید ماهیان سردابی در استان مرکزی در سال ۹۸ حدود ۶۴۰۰ تن بوده که رقم بسیار خوب و قابل قبولی است. این رقم در سال ۹۹ با توجه به مسائلی از جمله کرونا و مشکلات مربوط به تقاضا و تولید، حدود ۵۰۰ تن کاهش پیدا کرد. ولی با توجه به منابع آبی موجود در استان و مطالعات انجام شده، پتانسیل تولید استان حدود ۲۷ هزار تن ماهی است.
چالش رانت تامین نهاده و سر بی کلاه تولیدکنندگان!
رئیس انجمن شیلات اتاق بازرگانی استان مرکزی با اشاره به اینکه باید بدون تعارف بپذیریم که مصرف ماهی جزو اولویت های سال های آتی مردم خواهد بود، تصریح کرد: در این صورت تامین تقاضا نیازمند تغییر در سیاست ها و دستورالعمل ها و تعاریف مورد نیاز برای تولید است.
خاکی با اشاره به مسائل و مشکلاتی که در آبزی پروری با آن درگیر هستیم، گفت: عدم ثبات قیمت نهاده‌ها یکی از این مشکلات است. دولت به عنوان متولی این حوزه، برای تامین نهاده‌های مربوط به تولید خوراک آبزیان اقدام به واردات نهاده و سپس توزیع آن از طریق سامانه‌های مرتبط می‌کند که البته این سامانه و روش کار آن مزایا و معایبی دارد. متاسفانه با توجه به اختلاف قیمت اعلامی دولت و بازار آزاد، در این حوزه رانت ایجاد شده و معمولا مصرف کنندگان نهایی دچار کمبود یا چالش و عدم موجودی نهاده برای تولید خوراک هستند.
وی افزود: توزیع نهاده های کشاورزی مورد نیاز پرورش دهندگان از سوی دولت، نیازمند برنامه بهتر و مدون تر با توجه به شاخصه هایی از جمله مقدار تولید است تا واحدهای درگیر تولید با چالش کمبود مواد اولیه مواجه نباشند.
افزایش دوبرابری قیمت خوراک/صابون کرونا به تن آبزی‌پروری هم خورد
وی کرونا را بی تاثیر بر صنعت آبزیان نمی داند و می گوید: این صنعت مستقیما به بازار مصرف وابسته است و کرونا سبب کاهش سرانه مصرف شده، همچنین تغییر و تحولات اقتصادی از جمله رشد نرخ ارز، افزایش بهای خدمات و انرژی و دیگر هزینه ها سبب افزایش قیمت تمام شده ماهی شده، لذا در دو سال اخیر با مشکلات تامین نهاده برای تولید از یک طرف و افزایش قیمت تمام شده ماهی از طرف دیگر مواجهیم و در مقابل، کاهش تقاضا نیز مزید بر علت شده است. شرایط اقتصادی مزارع پرورش ماهی در دو سال اخیر شرایط مساعدی نبوده و نیاز است در این شرایط دولت با ارائه وام های جاری جهت تهیه برخی از اقلام، به کمک پرورش دهندگان بیاید.
خاکی اضافه کرد: حدود ۸۰ درصد قیمت تمام شده ماهی مربوط به قیمت خوراک است، با افزایش دو برابری قیمت خوراک ماهی طی دو سال اخیر، قطعا هزینه های تولید نیز افزایش دو یا سه برابری داشته است. شرایط بد اقتصادی، موضوع کرونا و کوچکتر شدن سفره مردم و کاهش توان خرید آنها سبب کاهش تقاضا شده و این مسائل توازن تولید را بهم زده است و در برخی فصول و ماه‌ها، پرورش دهندگان، تولیدات خود را با ضرر به بازار عرضه کرده اند.
عدم ثبات قیمت نهاده تحت تاثیر نوسانات قیمت ارز
خاکی سهم قیمت خوراک ماهی در قیمت تمام شده آن را ۸۰ درصد دانست و افزود: خوراک آبزیان از اولویت های اصلی در این صنعت است. ایران در صنعت آبزی‌پروری و خوراک به جز در برخی اقلام، خودکفاست و در استان مرکزی نیز یک واحد با ظرفیت ۱۲ هزار تن با بهترین تکنولوژِی به تازگی ساخته شده که به زودی چرخه تولید برای مصرف داخل را آغاز خواهد کرد و می تواند تمامی خوراک استان را تامین کند. قیمت خوراک آبزیان تابع مواد اولیه و نهاده و انرژی است و در این میان نوسانات نرخ ارز سبب شده نهاده ها علاوه بر افزایش قیمت، عدم ثبات قیمت هم داشته باشند.
خاکی که مدیرعامل کارخانه خوراک آبزیان در استان مرکزی است، افزود: در این کارخانه تمامی خوراک آبزیان اعم از آزادماهی، گرمابی، سردابی و… تولید می‌شود و با توجه به ظرفیت کارخانه علاوه بر نیاز استان قادر به تامین بخشی از خوراک کشور نیز هستیم و امید است که بتوانیم با یک کیفیت مناسب و برنامه های مدون در بازارهای اروپایی هم حضور داشته باشیم. امیدواریم با توجه به برنامه‌هایی که قبلا دیده شده و قراردادهای منعقد شده بتوان غذایی با کیفیت برای داخل کشور و بازارهای هدف از جمله روسیه و کشورهای آسیای مرکزی تولید کنیم.
به گفته وی، قسمتی از مواد اولیه برای کارخانه خوراک آبزیان از طریق سامانه بازارگاه توسط دولت تامین و مابقی از بازار آزاد خریداری می‌شود، ولی در شرایط عدم ثبات، قادر به برنامه ریزی چندماهه نیستیم چراکه تجربه نشان داده است که المان های اقتصادی خیلی سریع تغییر خواهند کرد.
رئیس انجمن شیلات اتاق بازرگانی استان با بیان اینکه افزایش نرخ ارز، افزایش قیمت خوراک و افزایش فشار به تولیدکنندگان را به همراه داشته است، گفت: برای صادرات در هر صنعتی باید بتوان تشریفات را کاهش داد و سازوکارها را تسهیل کرد چراکه در اقتصاد، زمانی می توان به کشور کمک کرد که با تولید و صادرات علاوه بر تامین مصرف داخل، رقابت در بازار سایر کشورها نیز اتفاق بیفتد.
آبزی پرورها به سختی روی پایشان ایستاده اند/تاثیر منفی دلال ها بر شاخصه های اقتصادی
رئیس انجمن شیلات اتاق بازرگانی استان مرکزی با بیان اینکه در حال حاضر پرورش دهندگان ماهی به سختی روی پای خود ایستاده اند، گفت: پیش بینی می کنم که امسال نیز با توجه به این مسائل و مشکلات، آمار تولید در کشور کاهش یابد، چراکه واحدهای کمتری توان دارند با این هزینه ها ریسک تولید را بپذیرند.
خاکی رونق بازار را وابسته به افزایش قیمت محصول دانست و گفت: این رونق در گذشته وجود داشته، اما متاسفانه وابسته به برنامه های علمی نبوده و در واقع حاصل افزایش در شاخص هایی همچون قیمت دلار بوده که طبیعتا رونق مثبتی محسوب نمی شود.
سهم ۵ تا ۱۰ درصدی دلال ها در قیمت ماهی
وی در رابطه با نقش دلال ها در افزایش قیمت ماهی گفت: واسطه گری زمینه ساز دستیابی به سود برای شخص یا اشخاصی است که بین عرضه و تقاضا قرار می گیرند و همیشه وجود این افراد سبب می شود قیمت تمام شده کالا افزایش پیدا کند، اگر دولت و وزارت جهادکشاورزی برنامه ای برای کاهش نقش واسطه ها در بحث عرضه و تامین مواد اولیه داشته باشند قطعا برای تولید کننده و مصرف کننده به صرفه خواهد بود، ولی متاسفانه واسطه ها در حال حاضر فعالند و بر شاخصه های اقتصادی تاثیر می گذارند و این تاثیر به ضرر مصرف کننده و تولید کننده است.
خاکی بیان کرد: بنده عمدتا ماهی را به صورت عمده به بازار تهران می فروشم، حدود ۱۰ سال پیش تلاش هایی برای صادرات ماهی انجام دادم، اما به سبب برخی مشکلات این مهم اتفاق نیفتاد. قیمت ماهی تابع عرضه و تقاضا نیز هست اما به طور میانگین سهم واسطه ها از قیمت ماهی حدود ۵ تا ۱۰ درصد است.
وی با بیان اینکه ایران در تولید ماهی قزل آلا رتبه نخست دنیا را داراست، بیان کرد: در حوزه صادرات آبزیان در حال حاضر چالش هایی از جمله ضعف در بخش های صنایع تبدیلی، کیفیت محصولات تولیدی، زیرساخت های لازم برای حمل به صورت تازه و تشریفات اداری وجود دارد که وظیفه سازمان شیلات، رفع این چالش هاست تا بتوان در بازارهای اروپا و حاشیه خاورمیانه و… صادرات داشت، چراکه درآمد خوبی از این راه به دست خواهد آمد، در واقع باید به سمت رونق صادرات پیش برویم که لازمه آن هم رفع این مشکلات است.
وی که پرورش دهنده قزل آلا نیز هست، گفت: مجتمع پرورش ماهی پنجعلی با ظرفیت ۵۰ تن در سال و تولید ۶۰۰ هزار قطعه بچه ماهی در شهرستان شازند در سال ۸۵ آغاز بکار کرده است.
خاکی زیرساخت های لازم برای تولید ماهی را منابع آبی با دما و شرایط فیزیکی و شیمیایی مناسب با نوع ماهی عنوان کرد و گفت: بعد از در اختیار گرفتن منبع آبی مناسب، استخرهایی برای تولید و انرژی برای تامین هوادهی و سایر مسائل نیاز است. در استان مرکزی عموما مزارع پرورش ماهی متکی به منابع آبی زیرزمینی شامل استخرها و چاه‌های دو منظوره هستند، البته تعداد کمی از واحدها از آب‌های جاری استفاده می کنند. استفاده از آب جاری برای تولید، امنیت آبی را به همراه دارد و هرچه بتوان از منابع آب زیرزمینی کمتر استفاده کرد قطعا به نفع کشور و آینده خواهد بود.
مشکل تامین تخم چشم زده
وی گفت: تامین تخم چشم زده از دیگر مشکلات تولید ماهی است. این قلم مهم از اروپا وارد می شود. البته تخم چشم زده باکیفیت طی سال‌های اخیر در برخی استان ها تولید می‌شود، اما استقبال از تخم های خارجی بیشتر است و امید است مشکل واردات تخم چشم زده با کیفیت رفع و البته خودکفایی در تولید آن محقق شود.
خاکی افزود: وابستگی واردات به قیمت ارز و افزایش نرخ ارز همواره برای تولیدکنندگان ایرانی مشکل زا بوده و باعث افزایش قیمت تمام شده محصول شده است.
خشکسالی، واقعیتی که باید بپذیریم
وی به کاهش منابع آبی نیز اشاره و بیان کرد: خشکسالی واقعیتی است که باید بپذیریم پس باید به سمت استفاده از سیستم های نوین و روش های جدید تولید ماهی و استفاده از تکنولوژی و صنایع و مکانیزاسیون جدید جهت تولید و بهره وری حرکت کنیم.
رئیس انجمن شیلات اتاق بازرگانی استان مرکزی ادامه داد: پرورش آبزیان در ایران حوزه ای رو به رشد است، ولی با وجود اینکه جای کار در این عرصه زیاد است، اما باید حواسمان به منابع آبی و کیفیت و سلامت مواد غذایی تولیدی و استفاده کمتر از آب‌های زیرزمینی برای تولید ماهی و کشاورزی باشد که تمام اینها نیازمند پیگیری و برنامه ریزی است.
وی ادامه داد: عمده تولید ماهی در استان مرکزی توسط چاه‌های دو منظوره کشاورزی و در ماه های مهر و آبان انجام می شود و در این زمان قطعا استان مرکزی در حد تولید انجام شده تقاضا ندارد، لذا مجبور به ارسال این محصول به بازارهای بزرگتر، از جمله تهران هستیم.
شوک قطع برق و کم‌آبی به جان آبزی پروری/افزایش دوبرابری هزینه های تولید
تکرار قطعی برق یکی از چالش های اخیر در این صنعت بوده و آسیب های بزرگی را در این حوزه بویژه در واحدهای فاقد ژنراتور رقم زده است.
یک پرورش دهنده ماهی در اراک در گفت و گو با ایسنا به این مسئله اشاره کرد و گفت: نیاز هر پرورش دهنده ماهی یک استخر کامل مجهز به برق شهری، ژنراتور، موتور برق و… است، البته با نوسانات برقی اخیر بسیاری از پرورش دهندگان رو به نابودی رفته اند و به اجبار از کار دست کشیده و سرمایه خود را از دست داده اند. در حال حاضر تهیه ژنراتور که از اقلام ضروری در شرایط قطع برق است، حداقل ۱۰۰ میلیون تومان سرمایه لازم دارد. نمی توان مسبب اصلی این معضل را اداره برق دانست، چراکه درواقع ناهماهنگی ها در این حوزه این مشکلات را ایجاد کرده است.
وی با بیان اینکه اصولا بچه ماهی می تواند داخلی یا وارداتی باشد، اضافه کرد: پرورش دهندگان باید بچه ماهی را از نقاط خاص تهیه کنند. دوره پرورش این بچه ماهی‌ها حدود ۸ ماه است و در این دوره، عمده آسیبی که به پرورش دهندگان وارد می شود از ناحیه قطع برق است. اگر بتوان قطعی برق را از سیستم کاری پرورش دهندگان به نحوی حذف کرد یا زمانبندی دقیقی در این رابطه انجام داد، بخشی از این مشکلات کاهش خواهد یافت. قطعی برق می تواند تمام سرمایه یک پرورش دهنده را که احتمالا تمام آن از محل تسهیلات فراهم شده از بین ببرد.
مظفری بیان کرد: هم اکنون پرورش دهنده ها به سبب افزایش قیمت اقلام مورد نیاز، مشکلات بسیاری را متحمل می‌شوند چراکه به محض افزایش قیمت ماهی، کرایه استخر و هزینه خوراک ماهی بدون هیچ دلیلی افزایش پیدا می‌کند و همین هزینه ها آسیب دیگری به پرورش دهندگان ماهی وارد می‌کند.
مظفری کمبود آب را دیگر مشکل این حوزه عنوان کرد و گفت: کاهش بارش ها و منابع زیرمینی مشکلاتی را در این حوزه ایجاد کرده وهر کدام از این معضلات به نوعی در افزایش قیمت تمام شده محصول تاثیرگذار است.
مظفری با بیان اینکه اینگونه ضرر و زیان ها قیمت تمام شده محصول را بالا می برد، افزود: گران شدن ماهی هیچ لطفی برای پرروش دهنده ندارد چراکه ناشی از افزایش هزینه ها برای پرورش دهنده است. در حال حاضر قیمت خرید بچه ماهی، کرایه استخر و قیمت خوراک ماهی و … بالا رفته و در مجموع، هزینه تولید نسبت به دوسال پیش حداقل دو برابر افزایش داشته که اصلا مناسب نیست.
۴ سال پیش دوره رونق پرورش ماهی
مظفری حدود ۴ سال پیش را دوره رونق پرورش ماهی عنوان کرد و در مورد چرایی آن گفت: در آن زمان مصرف ماهی بیشتر و هزینه های تولید برای پرروش دهنده کمتر بود، در نتیجه سود بیشتری حاصل می شد. متاسفانه دوران فعلی اصلا قابل قیاس با ۴ سال پیش نیست.
وی کرونا را از دیگر عوامل کاهش فروش مواد غذایی بویژه ماهی دانست و گفت: ماهی اصولا غذایی است که بیشتر در رستوران ها سرو می‌شود و شیوع کرونا و رعایت پروتکل ها در کاهش خرید ماهی توسط رستوران ها بی تاثیر نبوده است.
کاهش ۳۰ درصدی تولید و ضرورت حمایت مناسب بیمه ای از تولیدکنندگان
مظفری میزان تولید ماهی را در سال جاری در استان نسبت به سال های قبل کمتر دانست و اضافه کرد: با توجه به مشکلات بیان شده کاهش حدود ۳۰ درصدی تولید ماهی رقم خورده است.
وی جهاد کشاورزی را یکی از ارگان‌های کمک کننده به پرورش دهندگان عنوان کرد و ادامه داد: حمایت بیمه ای یکی از انتظارات ما از این دستگاه است چراکه پرورش دهندگان برای بیمه باید قرارداد ۵ ساله با صاحب ملک داشته باشند که این شرط برای پرورش دهنده دشوار است و ممکن است فردی تمایل به فعالیت ۵ ساله نداشته باشد، لذا لازم است در این زمینه تسهیل صورت گیرد.
این پرورش دهنده ماهی اضافه کرد: جهادکشاورزی همچنین می تواند به منظور تهیه خوراک ماهی همکاری لازم جهت تامین مواد اولیه برای کارخانه خوراک ماهی داشته باشد چراکه قیمت حداقلی خوراک ماهی قیمت حداقلی تولید ماهی را نیز به همراه خواهد داشت، اصولا در هر شهری نمایندگانی از کارخانجات تولید خوراک ماهی وجود دارد که پرورش دهندگان آبزیان، خوراک را از آنها تهیه می کنند.
تاثیر خشکسالی بر استان های غیرساحلی
بخش آبزی پروری و پرورش آبزیان، آن بخش از زیرمجموعه کشاورزی است که احتمالا بیشترین آسیب را از ناحیه خشکسالی می بیند.
خشکسالی در بخش آبزی‌پروری در استان‌های غیر ساحلی یعنی در استان‌هایی که از منابع آب‌های داخلی مثل چاه‌های کشاورزی، قنوات، چشمه ها و رودخانه ها برای پرورش آبزیان استفاده می کنند، اثرات مختلفی دارد که از آن جمله می توان به کاهش تعداد رهاسازی بچه ماهی در واحدهای احداث شده، کاهش تعداد واحدهای آبزی پروری و غیر فعال شدن بعضی از آنها، کاهش عرضه محصولات آبزیان و کاهش رغبت کشاورزان، کاهش رونق اقتصادی بخصوص در مناطق روستایی و کاهش اشتغال، افزایش قیمت بعضی از نهاده های مورد نیاز آبزی پروری مثل غذای مورد استفاده برای تغذیه به دلیل بهره گیری از چند نوع محصول زراعی و دامی در تشکیل آن، عدم توان باز پرداخت اقساط بانکی توسط دریافت کنندگان تسهیلات بانکی، از دسترس خارج شدن بخش اعظمی از تولیدات آبزی پروری برای مصارف انسانی و بدنبال آن استفاده از اشکال مختلف دیگر آبزیان مثل آبزیان منجمد وارداتی و صید شده از دریاها و اقیانوس ها که خود می تواند باعث افزایش قیمت این نوع از آبزیان برای مصرف کننده شود، به خطر افتادن سلامت جامعه به جهت عدم استفاده یا استفاده کمتر از غذاهای دریایی و عدم دسترسی به برنامه های پیش بینی شده برای تولید آبزیان اشاره کرد.
رتبه ششم استان در تولید ماهیان خاویاری و زینتی
حسن اکبری مدیر شیلات جهادکشاورزی استان مرکزی ضمن تایید چالش هایی که تولیدکنندگان ماهی با آنها مواجه هستند، در این رابطه گفت: تولید آبزیان پرورشی در استان در سال ۱۳۹۹ حدود ۵۵۰۰ تن بوده در صورتی که در سال ۱۳۹۸ این میزان به ۶۳۵۵ تن رسیده بود، بر اساس گزارش سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان، تولیدات آبزی پروری با رشد سالانه ۱۴.۶ درصدی بیشترین رشد را از سال ۹۲ تا سال ۱۳۹۹ در بین سایر محصولات کشاورزی استان داشته است.
وی اضافه کرد: استان در حوزه تولید گوشت ماهیان خاویاری رتبه ششم، در خصوص تولید ماهیان سردآبی رتبه سیزدهم و در خصوص تولید ماهیان زینتی رتبه ششم را دارا بوده است.
اکبری درخصوص پرورش ماهیان گرمابی در استان اظهار کرد: شهرستان‌های اراک، شازند، فراهان و کمیجان بیشترین تولیدات را داشته اند و در سایر شهرستان‌ها نیز ماهیان پرورشی تولید می‌شوند، بیشترین تولید استان مربوط به ماهیان سردابی با حدود ۵۰۰۰ تن بوده و علاوه برآن تولید حدود ۵۰ تن ماهی خاویاری نیز در ۸ واحد استان انجام شده است.
مدیر شیلات و امور آبزیان سازمان جهادکشاورزی استان مرکزی با بیان اینکه تولید آبزیان خوراکی در استان در منابع آب‌های جاری، رودخانه‌ها و منابع آبی خرد(چاه وچشمه وقنوات) موجود و استخرهای ذخیره آب کشاورزی تا پشت سدها انجام می‌شود، اضافه کرد: هدف شیلات، بهره برداری بهینه از آب‌های موجود، اشتغالزایی و درآمدزایی است، بدون آنکه مصرف آب داشته باشیم.
سرانه مصرف ماهی در کشور ۷ درصد کمتر از متوسط جهانی
وی افزود: سال گذشته حدود ۱۷ میلیون قطعه بچه ماهی قزل آلا در استان تولید شده که از این میزان تولید، حدود ۱۰ تا ۱۲ میلیون در استان مصرف و مابقی به سایر استان‌های کشور ارسال شده است.
اکبری یکی دیگر از اهداف شیلات را ارتقای سلامت افراد با فرهنگ‌سازی و افزایش مصرف انواع آبزیان عنوان کرد و گفت: آبزیان بدلیل برخورداری از انواع پروتئین ها، مواد معدنی و چربی‌های غیر اشباع و بسیار مفید به خصوص امگا سه نقش مهمی در سلامت افراد جامعه و جلوگیری از انواع بیماری‌های قلبی و عروقی دارند، اکنون مصرف ماهی هر نفر در استان حدود ۹.۲ کیلوگرم و در کشور۱۳ کیلوگرم در سال است که نسبت به متوسط مصرف جهانی که بیش از ۲۰ کیلوگرم است بسیار پایین است. مصرف ماهی به دلیل ارزش غذایی بالا نیاز به فرهنگ سازی بیشتر و همت همگانی دارد، در این خصوص همکاری سایر نهادهای مرتبط، تشکیل کارگروه حمایتی دراستانداری و هم افزایی فعالان حوزه سلامت استان ضروری است.
موانع موجود احصا شد، اما برطرف نشده
مدیر شیلات و امور آبزیان سازمان جهادکشاورزی استان مرکزی افزود: اگرچه امروز دسترسی به انواع ماهیان خوراکی آسانتر است، اما قیمت این فرآورده از نظر مصرف کننده همچنان بالاست، از طرفی خشکسالی، گرانی نهاده‌ها، قطعی برق، محدودیت‌های بیماری کرونا و همچنین هزینه‌های اولیه تولید ماهی، فعالان این بخش را با چالش‌هایی روبرو کرده است.
اکبری با اشاره به دیگر چالش‌های این حوزه گفت: چالش‌های حوزه آبزی پروری بیشتر ناشی از دستورالعمل‌های ابلاغی از طرف تهران بخصوص دستورالعمل‌های مربوط به حوزه حرائم و ضوابط دامپزشکی برای صدور پروانه ها، عدم ابلاغ تسهیلات بانکی کم بهره در سالیان اخیر، مشکلات مربوط به حوزه وزارت نیرو در خصوص تعدیل آب چاه‌های کشاورزی، قطعی های مکرر برق در سال جاری، افزایش قیمت نهاده ها، اثرات شیوع بیماری کرونا ویروس و… است. راهکارهای مربوطه به سازمان شیلات ایران و دفتر امور استان‌های وزارت جهاد کشاورزی ارسال شده ولی متاسفانه پیگیری و اقدام خاصی از طرف این دو ارگان صورت نگرفته است که جای تاسف دارد و لازم است تا موانع احصا شده در راستای توسعه آبزی پروری و شعار سال هر چه سریعتر مرتفع شود .
تاثیر قطع ارز دولتی بر افزایش قیمت ماهی
مدیر شیلات و امور آبزیان جهادکشاورزی استان مرکزی بیان کرد: افزایش قیمت ماهی دلایل مختلفی دارد که از مهمترین دلایل می توان به افزایش قیمت بچه ماهی بعد از قطع ارز دولتی برای واردات تخم چشم زده و هم چنین افزایش قیمت خوراک آبزیان، افزایش سایر هزینه ها مثل برق، هزینه های کارگری و … اشاره کرد.
اکبری ادامه داد: پرورش ماهی در استان مرکزی غالبا به صورت دو منظوره و در استخرهای ذخیره کشاورزی انجام می شود، اگر چه خشکسالی باعث کاهش رهاسازی بچه ماهی در واحدهای آبزی پروری نسبت به سال گذشته شده است ولی بکارگیری تجهیزات آبزی پروری که شامل انواع هواده‌ها، پمپ برگشت آب، درام فیلتر و… است باعث شده تا اثرات ناشی از خشکسالی و کاهش دبی آب تا حدی جبران و آبزی پروری به عنوان یک فعالیت دو منظوره در موتور آب های کشاورزی در حال انجام باشد. تجهیز واحدهای آبزی پروری به ادوات افزایش تولید در واحد حجم و انجام پروژه‌های الگویی در راستای بکارگیری تجهیزات نوین از اقداماتی است که در سالیان اخیر در استان صورت گرفته که با توجه به افزایش دانش آبزی پروران، این فعالیت هر ساله در حال توسعه بوده است .
لزوم رفع مشکلات سرمایه گذاری از سوی دولت
وی در خصوص انتظار از دولت آینده در این حوزه، اظهار کرد: از دولت و وزیر جدید جهاد کشاورزی انتظار می رود که اهتمام ویژه ای برای حل مشکلات پیش روی سرمایه گذار و تولیدکننده داشته باشند و مسئولین مربوطه در ستاد تهران را ملزم کنند تا در راستای بهبود فضای کسب و کار، دستورالعمل‌ها، قوانین و آئین نامه های مخل را شناسایی و در راستای تسهیل سرمایه گذاری و تولید در این حوزه، اقدامات انقلابی انجام دهند.
وی سرمایه گذاری انجام شده در بخش احداث واحدهای آبزی پروری استان را ۵۴۰ میلیارد ریال اعلام کرد و گفت: در قالب این سرمایه گذاری ها ۳۸۰ شغل به صورت مستقیم ایجاد و ۱۵۳ واحد آبزی پروری نیز احداث شده است.
مدیر شیلات و امور آبزیان جهاد کشاورزی بیان کرد: در کشور حدود ۸۰ کارخانه تولید خوراک آبزیان وجود دارد که از این تعداد دو کارخانه در استان مرکزی مستقر است. نیاز نهاده این کارخانه ها بر اساس پروانه تولید محصول مشخص شده و به سازمان شیلات ایران برای تخصیص نهاده اعلام شده است. این سازمان نیز با توجه به سهمیه ای که از معاونت بهبود تولیدات دامی وزارت جهاد کشاورزی دریافت می کند، بخشی از این نهاده را از طریق سامانه بازارگاه در اختیار تولیدکنندگان خوراک آبزیان قرار می دهد تا نسبت به خرید، حمل و در نهایت، تولید خوراک اقدام کنند.
مشکلات اعلام شده، اما از اقدام خبری نیست
اکبری با بیان اینکه خوراک تولید شده توسط نمایندگی‌های این کارخانه ها در سراسر کشور توزیع و عرضه می شود، درخصوص مشکلاتی که در حوزه تولید خوراک آبزیان وجود دارد، گفت: علاوه بر اینکه تخصیص کامل نهاده به این واحدها صورت نمی گیرد، کیفیت خوراک تولیدی نیز کاهش یافته و قیمت آنها در چند سال اخیر چند برابر شده است، متاسفانه در این خصوص نیز علیرغم اینکه مکررا مشکلات به سازمان شیلات ایران اعلام شده تاکنون اقدامی صورت نگرفته است.
وی ادامه داد: بزرگترین کارخانه تولید کنسرو ماهی کشور با ظرفیت تولید ۶۰ میلیون قوطی در سال در استان و در شهرستان ساوه قرار دارد، همچنین دو کارخانه خوراک آبزیان در شهرستان‌های شازند و کمیجان فعالند که با ظرفیت اسمی ۲۲ هزار تن در سال فعالیت دارند.
وجود ۲۰ مرکز تولید بچه ماهی در استان مرکزی/کاهش ۵۰ درصدی تولید
اکبری اظهار کرد: در استان مرکزی حدود ۲۰ مرکز تولید بچه ماهی وجود دارد که این مراکز با هماهنگی اداره کل دامپزشکی استان اقدام به خریداری تخم چشم زده که متاسفانه غالب آن وارداتی است، کرده و بچه ماهی تولید می کنند، ظرفیت اسمی این واحدها در استان حدود ۵۵ میلیون قطعه است و بیش از ۷۰ درصد تولید این واحدها به دلیل کیفیت بالا به سایر استان‌ها ارسال می شود. متاسفانه با افزایش قیمت تخم چشم زده به دلیل قطع ارز دولتی و همچنین افزایش هزینه های تولید بچه ماهی در کنار خشکسالی و عدم واردات مرتب تخم چشم زده، ظرفیت تولید به ۵۰ درصد کاهش یافته است .
وی خاطرنشان کرد: در استان مرکزی و در منطقه شهرستان شازند اولین مرکز تولید تخم چشم زده یا مرکز مولدسازی ماهی قزل آلای استان در حال احداث است که تا کنون حدود ۶۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد، این پروژه که از پروژه های جهش تولید و اقتصاد مقاومتی استان است در صورت حمایت مالی و تصویب تسهیلات بانکی متمم، در دهه فجر سال جاری قابل افتتاح و بهره برداری خواهد بود .
تولید ۱۱ میلیون قطعه ماهی زینتی/رشد ۱۴.۶ آبزی پروری ظرف ۷ سال
وی افزود: صادرات شیلات استان در بخش ماهیان زینتی در سال گذشته بیش از ۱۱ میلیون قطعه بوده که به ۷ کشور همسایه صادر شده است. بر مبنای آمار و ارقام موجود در سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان، تولید آبزیان پرورشی در استان، بیشترین رشد سالانه را در میان سایر محصولات کشاورزی از سال ۹۲ تا سال ۹۹ با رشدی معادل ۱۴.۶ درصد داشته که این عدد نشان دهنده توسعه آبزی پروری در استان مرکزی بوده است.
ماهی موجود بسیار حساسی است و پرورش آن هم سخت و حساس است اما اگر در شرایط خوبی انجام شود بسیار پربازده خواهد بود. پرورش‌دهندگان آبزیان در استان مرکزی سال های رونق این صنعت را به خاطر دارند، گرچه همواره با مشکلاتی در عرصه تولید دست و پنجه نرم کرده اند، اما در دو سال اخیر رشد این مشکلات از رشد آبزی پروری سبقت گرفته و چالش های فراوانی را ایجاد کرده است. ویروس و بیماری، بلایای طبیعی مانند سیل، حوادث غیرمترقبه از جمله آلودگی شیمیایی ناشی از فعالیت کارخانجات، خشکسالی و … همواره آبزی پروری را تهدید می کردند ولی چند سالی است که ارز و قیمت نهاده و … لرزه بر اندام آبزی پروران می اندازد و کرونا و قطعی برق هم مزید بر علت شده و مزارع پرورش ماهی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و تولیدکنندگان در این حوزه را با چالش جدی مواجه می‌کند.
ضرورت تولید آبزیان و نقش آنها در سبد غذایی خانوارها بر کسی پوشیده نیست، لذا اگر بتوان تولید و بازارهای مصرف در حوزه آبزیان را افزایش و چالش های ریز و درشت این عرصه را کاهش داد، می‌توان رونق در این حوزه را شاهد بود، از طرفی با فراهم شدن شرایط صادرات آبزیان می‌توان به ارزآوری در این حوزه نیز امیدوار بود، قطعا توسعه بازار فروش داخلی و خارجی رغبت تولیدکنندگان به افزایش تولید در این حوزه را به همراه خواهد داشت.
