واردات روز‌افزون کالاهای خارجی و عدم توجه به ظرفیت‌های موجود در داخل کشور ضربات سهمگینی را در طول سالیان اخیر بر پیکره اقتصاد کشور وارد کرده است.در این میان افزایش واردات موجب خروج ارز از کشور و تضعیف ارزش پول ملی می شود.
گوشت قرمز در ایران یکی از کالاهایی است که بخش قابل توجهی از بازار آن از طریق واردات تامین می‌شود با این حال وجود ظرفیت‌های بالقوه برای افزایش تولید داخلی گوشت قرمز مسئله‌ای است که توجه به آن از خروج میلیون‌ها دلار ارز از کشور جلوگیری کرده و موجب رشد اقتصاد ایران می‌شود.
واردات گوشت قرمز و لزوم افزایش تولید داخلی
بررسی آمار واردات گوشت قرمز در سالهای گذشته نشان می‌دهد که طی سالهای 90 الی 93 واردات این کالا روند کاهشی داشته‌است، به طوری که ازمیزان 143.1هزار تن در سال 90 به 74.2 هزار تن در سال 93 رسیده‌است، اما در سالهای بعد، روند واردات گوشت قرمز سیر صعودی به خود گرفته و از 74.2 هزار تن در سال 93 به 160.6 هزار تن در سال 97 رسیده است.
نمودار زیر به خوبی تغییرات سالانه واردات گوشت قرمز را نشان می‌دهد.
از طرف دیگر بررسی میزان تولید داخلی گوشت قرمز در کشور نشان دهنده کاهش 24 درصدی تولید این کالا طی سالهای 94 الی 97 است، به طوری که تولید گوشت قرمز در کشور از 476 هزار تن در سال 94 به 361 هزار تن در سال 97 کاهش یافته است. تغییرات سالانه میزان تولید گوشت قرمز در کشور را می توان در نمودار 2 مشاهده نمود.
با بررسی همزمان تولید داخلی و واردات گوشت قرمز مشاهده می‌شود که در سالهای اخیر از یک سو واردات گوشت قرمز به صورت بی رویه افزایش یافته است و از سوی دیگر تولید داخل نیز کاهش یافته است.
این امر باعث شده است تا در سالهای اخیر به طور متوسط سالانه 570 میلیون دلار از ارز کشور صرف واردات گوشت قرمز از بازار کشورهای خارجی شود، در این میان این سوال مطرح می‌شود که بهتر نبود در کنار تخصیص کوتاه مدت ارز برای واردات، سرمایه‌گذاری هایی برای تولید گوشت قرمز در داخل کشور انجام شود تا در میان مدت570 میلیون دلاری که هر سال صرف واردات گوشت قرمز می‌شود، به جیب تولید کنندگان داخلی برود؟
علاوه بر این بررسی آمارهای تولید داخلی و واردات نشان می‌دهد که سهم گوشت قرمز وارداتی از بازار مصرف این محصول در ایران از حدود 26 درصد در سال 90 به حدود 30 درصد در سال 97 افزایش یافته است که این موضوع می‌تواند به عنوان زنگ خطری برای مدیران مسئول در این حوزه تلقی شود.
اهمیت این مسئله از این جهت است که می‌توان با مدیریت صحیح و تمرکز بر افزایش تولید داخل، ضمن تحقق شعار جهش تولید و جلوگیری از خروج میلیون‌ها دلار ارز از کشور در جهت تامین امنیت غذایی کشور هم گام برداشت.
گوشت شتر؛ بهترین جایگزین گوشت وارداتی
بر این اساس افزایش تولید داخلی در جهت بهبود وضعیت بازار گوشت قرمز ایران و تحقق خودکفایی در این حوزه بسیار اهمیت دارد. متخصصان و کارشناسان برای تحقق این هدف راهکارهای مختلفی پیشنهاد می‌دهند.
برخی افزایش تولید گوشت گاو و گوسفند از طریق حمایت از دامداران و افزایش واحدهای دامداری در کشور را پیشنهاد می‌دهند که به دلیل وابسته بودن این روش به خوراک دام وارداتی و در نتیجه خروج ارز برای خرید خوراک دام، مشخصاً بهترین پیشنهاد نیست، زیرا با این کار ارزی که قبلا برای خرید گوشت قرمز از کشور خارج می‌شد، این بار از مسیری دیگر برای خرید خوراک دام از کشور خارج می‌شود.
در نتیجه یکی از عملیاتی‌ترین پیشنهادها افزایش تولید گوشت شتر و استفاده از ظرفیت بکر و گسترده بیابان‌های کشور جهت تحقق این امر است.کشور ایران با 34.6 میلیون هکتار نواحی بیابانی و نیمه‌بیابانی مستعد و مناسب برای پرورش شتر، ظرفیت بالایی برای افزایش تولید گوشت شتر دارد.
بیابان‌های نواحی خشک و نیمه خشک کشور، ظرفیتی برای پرورش شتر
طبق تحقیقات انجام شده هر هکتار از نواحی بیابانی و نیمه‌بیابانی در ایران به طور متوسط قابلیت تولید سالانه 51 کیلوگرم علوفه خشک را دارد.
حد مجاز بهره‌برداری از علوفه این نواحی 21 درصد می باشد و این میزان علوفه خشک قابل برداشت (51 کیلوگرم) با در نظرگرفتن این موضوع بیان شده است. به عبارت دیگر از کل نواحی بیابانی و نیمه‌بیابانی کشور که قابلیت پرورش سنتی شتر را دارد می‌توان سالانه 1 میلیون و 764 هزار و 600 تن علوفه خشک بدون آسیب به بافت مراتع برداشت کرد.
از طرف دیگر هر شتر در کشور ایران سالانه 3.3 تن علوفه خشک مصرف می کند که 90 درصد آن ( 2.97 تن ) از طریق چرای آزاد در نواحی بیابانی و نیمه‌بیابانی تامین می‌شود. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که نواحی بیابانی و نیمه‌بیابانی ایران ظرفیت تامین خوراک 590 هزار و 918 نفر شتر را دارد.
نکته مهم دیگر توجه به حد مجاز نگهداری شتر در مساحت مشخصی از نواحی بیابانی و نیمه بیابانی می باشد. در حال حاضر در مراتع فقیر می‌توان در 8 هکتار از این مراتع یک نفر شتر نگهداری نمود. با در نظرگرفتن این نکته در صورت افزایش تعداد شترهای کشور به عدد 590 هزار و 918 نفر، سهم هر شتر از نواحی بیابانی و نیمه‌بیابانی در حدود 58 هکتار ارزیابی می‌شود.
جهش اقتصادی بخش دام با پرورش شتر در نواحی بیابانی
بر این اساس می‌توان گفت با گسترش و فزونی پرورش شتر و افزایش تعداد آن به تعداد 590 هزار و 918 نفر، محدودیتی در تامین خوراک و فضای مورد نیاز برای پرورش بوجود نخواهد آمد.
همچنین با توجه به اینکه تغذیه این تعداد شتر تنها از 21 درصد علوفه قابل بهره‌برداری صورت می‌گیرد، قدرت احیاء مراتع از نواحی بیابانی و نیمه‌بیابانی سلب نمی‌شود.
در نتیجه به نظر می‌رسد برای خودکفایی در گوشت و تامین امنیت غذایی کشور و همچنین جهش اقتصادی در بخش دامداری و دامپروری، می‌بایست استفاده از ظرفیت نواحی بیابانی و نیمه بیابانی کشور در دستور کار مسئولان قرار بگیرد.
