آمارها حاکی از آن است که متوسط بارش کشور یک سوم جهان و پتانسیل تبخیر ۳ برابر تبخیر دنیاست که این امر شرایط خاص نسبت به دیگر کشورها را نشان می‌دهد، براین اساس با توجه به خشکسالی ۲ سال اخیر و کاهش حجم منابع آبی، توسعه سامانه های نوین آبیاری، استفاده از تکنولوژی و فناوری نوین، توسعه کشت های گلخانه ای و توسعه شبکه های مدرن در راستای ارتقای بهره وری آب در کشور دنبال می‌شود.
با توجه به پدیده تغییر اقلیم و محدودیت منابع آبی به عنوان بزرگترین چالش بخش کشاورزی راهی جزء ارتقای بهره وری نداریم که این امر از طریق اجرای سامانه‌های نوین آبیاری امکان پذیر است که با مدیریت منابع آبی و افزایش بهره وری دیگر نگرانی مبنی بر تامین امنیت غذایی کشور نداریم.
براساس اعلام وزارت نیرو، بخش کشاورزی با مصرف سالانه ۸۰ میلیارد متر مکعب آب بزرگترین مصرف کننده آب در کشور است، درحالیکه معاونت آب و خاک وزارت جهاد این رقم را قبول ندارد و حداکثر مصرف را ۷۲ میلیارد مترمکعب اعلام می‌کند، اما تا پایان برنامه هفتم میزان آب مصرفی بخش کشاورزی باید به ۶۵ میلیارد متر مکعب برسد، هرچند در اسفندماه بدلیل شرایط بحران آبی به یکباره میزان آب بخش کشاورزی را به ۲۳ میلیارد متر مکعب کاهش داده است، اما آنچه حائز اهمیت است که بهره وری منابع آبی تنها با توسعه سامانه نوین آبیاری امکان پذیر است.
تجهیز بیش از ۳ میلیون و ۱۰۰ هزارهکتار اراضی آبی به انواع سامانه‌های نوین آبیاری
فریبرز عباسی مجری طرح توسعه سامانه‌های نوین آبیاری وزارت جهاد کشاورزی گفت: براساس تجارب متعدد داخلی و بین المللی، توسعه سامانه‌های نوین آبیاری یکی از راه‌های صرفه جویی مصرف آب، افزایش راندمان آبیاری و ارتقای بهره وری آب است که در برنامه‌های بالادستی در کنار سایر روش‌ها بر اجرای آن تاکید شده است.
به گفته وی، امسال توسعه سامانه‌های نوین آبیاری در برنامه معاونت آب و خاک وزارت جهاد است که امسال نسبت به سنوات قبل اعتبارات بیشتری پیش بینی شده که امیدواریم محقق شود تا سطح بیشتری را نسبت به سال گذشته به سامانه‌های نوین آبیاری تجهیز کنیم.
عباسی ادامه داد: تاکنون بیش از ۳ میلیون و ۱۰۰ هزارهکتار اراضی آبی به انواع سامانه‌های نوین آبیاری تجهیز شده است که براساس مطالعات صورت گرفته در سطح ۲.۵ تا ۲.۶ میلیون هکتار دیگر پتانسیل تجهیز سامانه نوین آبیاری وجود دارد. همچنین در برنامه هفتم مقرر شده که سالانه ۳۵۰ هزارهکتار به انواع سامانه‌های نوین آبیاری تجهیز شوند که با توجه به شرایط کشور در صورت تامین منابع مالی این امر برمبنای زیرساخت و پتانسیل کشور امکان پذیر است.
مجری طرح توسعه سامانه‌های نوین آبیاری وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به مشکلات و محدودیت منابع مالی برای اجرای سامانه‌های نوین آبیاری بیان کرد: با توجه به محدودیت منابع آبی، بخشی از اجرای سامانه‌ها با استفاده از ظرفیت و مشارکت مردم انجام می‌شود که براین اساس از مجموع ۳ میلیون و ۱۰۰ هزارهکتار اجرای سامانه‌های نوین آبیاری حدود ۵۰۰ هزارهکتار با تامین ۱۰۰ درصدی منابع مالی از طرف مردم و مابقی با مشارکت مردم صورت گرفته است به طوریکه طبق قانون ۱۵ درصد آورده مشارکت مردم است.
مشاور وزیر جهاد کشاورزی با بیان اینکه قرار نیست تمامی مشکلات کمبود آب با اجرای سامانه‌های نوین آبیاری جبران شود، گفت: در برنامه ششم برای صرفه جویی آب راه حل‌های تعادل بخشی، توسعه کشت‌های گلخانه، انتقال کشت از محیط باز به گلخانه، توسعه سامانه نوین آبیاری، توسعه شبکه‌های مدرن سطحی و پوشش کانال‌ها جز سیاست‌ها بود، هر چند توسعه سامانه نوین آبیاری موثر است، اما نمی‌تواند تمام مشکلات کم آبی را جبران کند.
وی ادامه داد: براساس آمار از ابتدای سال زراعی تاکنون ۴۰ درصد نسبت به متوسط بلندمدت کاهش بارش داریم که رقم قابل توجهی است، هر چند اجرای سامانه نوین آبیاری می‌تواند بخشی از کاهش بارش جبران کند و تمام آن مستلزم اقدامات دیگری است که در شورای امنیت ملی و مدیریت بحران داریم تا حداقل آب به نحو مناسبی مدیریت شود تا با کمترین فشار بر تولید، منابع آبی و امنیت غذایی شرایط را پشت سر بگذرانیم.
تغییرات اقلیم در سالیان متمادی به عنوان یکی از موضوعات محوری، همواره مورد توجه کشورها بوده است که متاسفانه پیش بینی‌ها گویای این واقعیت هستند که آسیا بیشترین آسیب را از تغییرات اقلیمی خواهد داشت.
وزارتخانه های متولی برای توسعه سامانه های نوین آبیاری پای کار بیایند
با توجه به شرایط اقلیمی، محدودیت پتانسیل افزایش بهره وری، استفاده حداکثری از ظرفیت موجود و گذر از شرایط خشکسالی راهی جزء اجرای سامانه های نوین آبیاری وجود ندارد.
در ادامه عطاالله هاشمی عضو شورای هماهنگی تشکل‌های بخش کشاورزی گفت: توسعه سامانه‌های نوین آبیاری در افزایش بهره وری منابع آب موثر است، اما وقتی تخصیص اعتبارات مشکل دارد، هیچ سامانه‌ای به سرانجام نمی‌رسد به طوریکه پروژه‌ها تعریف می‌شود و کشاورزان کار‌ها را انجام می‌دهند، اما کمبود اعتبار مانع می‌شود.
وی با بیان اینکه اجرای سامانه نوین آبیاری در شرایط بحران آبی مرهم خشکسالی است، افزود: اگر دولت و حاکمیت به کشور اهمیت دهند، باید برای جلوگیری از منابع آب و تمدن کشور و جلوگیری از مهاجرت کشاورزان به شهر‌ها تمام تلاش خود را برای جلوگیری از اتلاف آب و حداقل حفظ آب موجود بگذارند.
هاشمی گفت: اجرای سامانه‌های نوین آبیاری با پرداخت اعتبارات لازم، اجرای زیرساخت و تسهیلات کم بهره و کمک‌های بلاعوض شدنی است، دولت باید اقتدار و اراده نشان دهد. جایی که برای کشاورز اعتبارات فراهم نیست، امکان اجرای و توسعه سامانه نوین آبیاری وجود ندارد. این در حالی است که هرچقدر میزان تسهیلات بیشتر باشد، کشاورزان استقبال بیشتری دارند که متاسفانه به رغم تمامی محدودیت‌های منابع آبی، وزارتخانه‌های نیرو و جهاد کشاورزی به عنوان متولیان امر اراده‌ای برای توسعه سامانه‌های نوین آبیاری و جلوگیری از هدررفت و افزایش بهره وری منابع آبی ندارند.
با توجه به اهمیت امنیت غذایی و دستیابی به خودکفایی حداکثری محصولات اساسی در کشور و محدودیت منابع آبی نیاز است که توسعه سامانه های نوین آبیاری در راستای افزایش عملکرد تولید در واحد سطح اتفاق بیفتد چراکه بدلیل تغییر اقلیم، آب ورودی به بخش کشاورزی روبه کاهش است که برای نجات بخش کشاورزی راهی جز افزایش بهره وری و مدیریت مصرف وجود ندارد.
منبع:باشگاه خبرنگاران جوان
