مغز بیش از هر ارگان دیگری در بدنِ انسان انرژی مصرف می‌کند و گلوکز منبع اصلی سوخت آن است. اما در صورتِ مصرف بیش از حد قند چه اتفاقی می‌افتد؟ در این مورد خاص، مصرف بیشتر نتایج بهتری به همراه ندارد.
به گزارش verywellmind ، مصرف بیش از حد قند هم به مهارت‌های شناختی و هم به خودکنترلی ما آسیب می‌رساند. در بسیاری از افراد، مصرف اندکی قند محرک افزایش میل مصرف آن است. قند در مرکز پاداشِ مغز اثرات شبه‌دارو ایجاد می‌کند. به گفته‌ی دانشمندان غذاهای شیرین همین‌طور غذاهای شور و پرچرب می‌توانند اثراتی مشابه اعتیاد در مغز انسان به وجود آورند و موجب کاهش خودکنترلی، پرخوری و متعاقباً اضافه وزن شوند.
این محرک انسان‌های اولیه را به سوی مصرف غذاهای پرکالری سوق داد که به بقاء آن‌ها به ویژه زمانی که غذا کمیاب بود کمک کرد. اما امروزه این محرکِ بدوی منجر به همه‌گیری چاقی و دیابت شده است. خصیصه‌های رفتاری و نوروربیولوژیکیِ ناشی از سوء مصرف مواد و پرخوری کاملاً شبیه به هم هستند و هم اکنون ایده‌ی اعتیاد به غذا قویاً بین دانشمندان مطرح است.
واکنش پاداشِ قند
غذاهایی با شاخص قند خون بالا مناطقی از مغز را فعال می‌کنند که با واکنش پاداش مرتبط هستند و حس گرسنگی شدیدتری در انسان به وجود می‌آورند (در قیاس با غذاهایی با شاخص قند خون پایین). غذاهایی که سبب افزایش قند خون می‌شوند انگیزه‌ی اعتیادآوریِ بیشتری را در مغز به وجود می‌آورند.
شاخص گلیسمی (Glycemic Index یا GI): معیاری برای سنجش چگونگی تبدیل غذاهای خاص به قند در بدن
محققان در مطالعه‌ای که در مجله‌ی آمریکایی تغذیه‌ی بالینی منتشر شد از شاخصِ گلیسمی برای آزمودن این فرایند استفاده کردند و دریافتند مصرف غذاهایی با GI بالا منجر به فعالیتِ مغزی بیشتر در نواحیِ مربوط به رفتارِ خوردن، پاداش و ولعِ خوردن می‌شود.
اعتیاد به قند
مطالعات بیشتر در زمینه‌ی فعالیت مغز شواهدی را در تایید این ایده در اختیار دانشمندان قرار داده است که پرخوری سیستم پاداش مغز ما را تغییر داده و منجر به برانگیخته شدن حسِ پرخوری می‌شود. تصور می‌شود همین پروسه اساسِ تاب‌آوریِ مرتبط با اعتیاد باشد.
به مرور زمان، به مواد بیشتری برای رسیدن به یک سطح پاداشِ یکسان نیاز است. پرخوری واکنش پاداش را ضعیف کرده و به تدریج اعتیاد به غذاهای نه چندان مغذیِ غنی از شکر، نمک و چربی را تشدید می‌کند.
محققان در مطالعه‌ای که در پلوس وان منتشر شد دریافتند غذاهای شیرین می‌توانند از کوکائین اعتیادآورتر باشند. گرچه این تحقیقات روی حیوانات انجام شده است، اما حاکی از آنست که شیرینیِ بیش از حد می‌تواند از پاداش کوکائین پیشی بگیرد، حتی در افراد حساس‌شده به مواد یا معتاد به مواد.
چگونگیِ تاثیر قند بر حافظه
قندِ بیش از حد برای کل بدن مضر است. حتی یک مورد افزایش گلوکز در جریان خون می‌تواند برای مغز مضر باشد و منجر به عملکرد شناختیِ کاهش‌یافته و کمبود حافظه و توجه شود. برخی تحقیقات نشان داده است که مصرفِ زیاد قند سبب تورم در مغز و در نتیجه مشکلات حافظه می‌شود. سال ۲۰۱۶ مطالعه‌ی منتشر شده‌ای در مجله‌ی Behavioral Brain Research نشان داد نشانگرهای التهابی در هیپوکامپِ موش‌های صحراییِ تغذیه شده با رژیم غذاییِ حاوی قند بالا وجود داشته که این مورد در موش‌های صحراییِ تغذیه شده با رژیم غذاییِ استاندارد مشاهده نشده است. با این حال خبر خوب اینست که این آسیب التهابیِ ناشی از قند ممکن است دائمی نباشد.
سال ۲۰۱۷ نتایج پژوهش دانشمندان در مجله‌ی Appetite حاکی از آن بود که آسیبِ وارد شده به حافظه در اثر مصرف زیاد قند را می‌توان با دنبال کردن یک رژیم غذاییِ کم‌قند با شاخص گلیسمی پایین معکوس کرد. یافته‌ی دیگری نیز نشان از این داشت که کاهش مصرف قند و افزودن اسیدهای چرب امگا ۳ و کورکومین به رژیم غذایی حافظه‌ی کاری را بهبود می‌بخشد.
اثرات قند بر خلق و خو
قند بر خلق و خو نیز اثرگذار است. بر اساس مطالعه‌ای روی تصویربرداری مغزی، روشن شد در افراد جوان با افزایش قند خون توانایی پردازشِ احساس لطمه می‌خورد. مطالعه‌ی دیگری که در Diabetes Care منتشر شد خبر از این داد که افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ در زمان هایْپِرگلایْسیمیا (ازدیاد قند خون) شَدید دچار حس غم و اضطراب فزاینده‌ای می‌شوند.
محققان در یکی از بزرگترین مطالعات در حوزه‌ی ارتباط قند با افسردگی (تحلیل مصرف غذایی و خلق و خوی ۲۳۲۴۵ فرد) دریافتند میزان بالای مصرف قند با بالا رفتن میزان بروز افسردگی مرتبط است. در نتایج منتشرشده‌ی این مطالعه در مجله‌ی Scientific Reports در سال ۲۰۱۷ اشاره شد احتمال تشخیص اختلال روانی در کسانی که بیشترین مصرف قند را داشتند ۲۳ درصد بیشتر از کسانی بود که کمترین میزان قند را داشتند.
مصرف قند ظرفیت ذهنی را دچار اختلال می‌کند
افزایش گلوکز خون به رگ‌های خونی آسیب می‌رساند. آسیب عروق خونیِ رگ دلیل اصلی عوارض عروقیِ دیابت است که منجر به مشکلات دیگری از قبیل آسیب به رگ‌های خونی در مغز و چشم و ایجاد بیماری رتینوپاتی (شبکیه‌رنجوری) می‌شود.
مطالعات انجام شده روی دیابتی‌ها (موارد ابتلای طولانی‌مدت) نشان‌دهنده‌ی آسیب مغزیِ پیش‌رونده‌ی منتهی به نقص در یادگیری، حافظه، سرعت حرکتی و دیگر عملکردهای شناختی می‌شود. قرارگیری مکرر در معرض سطوح بالای گلوکز ظرفیت ذهنی را کاهش می‌دهد چرا که سطوح بالاتر HbA۱c با درجه‌ی بالاتری از کوچک شدگی مغز مرتبط است.
حتی در کسانی که دیابت ندارند، مصرف زیاد قند با نمرات پایین‌تر در آزمون‌های عملکرد شناختی همراه بوده است. تصور بر اینست که این اثرات جانبی در نتیجه‌ی ترکیبی از قند خون بالا، فشار خون بالا، مقاومت به انسولین و کلسترول بالا ایجاد می‌شوند.
تحقیقات بیشتر نشان داده است رژیم غذایی غنی از قندِ افزوده تولیدِ فاکتور نورون‌زایی مشتق‌شده از مغز (BDNF) را کاهش می‌دهد، این ماده‌ی شیمیایی مغز برای شکل‌گیری حافظه‌ی جدید و یادگیری ضروریست. سطوح پایین BDNF با دمانس و آلزایمر هم مرتبط است.
جمع‌بندی
همان‌طور که تحقیقات نشان می‌دهد، هرگونه قند اضافه شده به غذای ما خطرناک است. ما می‌توانیم با خوردن میوه‌های تازه به جای قندهای تصفیه شده نیازمان را به خوراکی‌های شیرین برطرف کنیم و از خطرات مصرف بیش از حد قند جلوگیری کنیم.
خوردن میوه‌ی تازه مزایای زیادی دارد، از جمله شیرینی رضایت بخشی همچون خوراکی‌های مملو از قند و فیبر، آنتی‌اکسیدان و مواد موثره‌ی گیاهیِ میوه که خطر ازدیادِ ناگهانیِ قند خون را کاسته و اثرات منفی آن را مسدود می‌کند.
سرویس خبری : علمی – تغدیه و سلامت
