روغن آفتابگردان (به انگلیسی : Sunflower Oil) طلایی رنگ و سبک است و بیشتر از دیگر روغن‌های گیاهی حاوی ویتامین ای است. روغن آفتابگردان را به طور طبیعی از دانه‌های آفتابگردان استخراج می‌کنند و طعمی ملایم دارد. روغن آفتابگردان به عنوان روغن پخت پز مورد استفاده قرار می‌گیرد و به دلیل داشتن خواص نرم کنندگی در محصولات آرایشی هم کاربرد دارد.
روغن آفتابگردان سرشار از چربی‌های اشباع نشده، اسیدهای چرب امگا ۶، فاقد کلسترول و چربی اشباع کم است. روغن‌هایی که در دمای اتاق حالت مایع دارند بیشتر حاوی چربی‌های اشباع نشده هستند به همین دلیل است که روغن‌های گیاهی برای بدن سالم‌تر هستند.
بالا بودن نقطه دود روغن آفتابگردان باعث شده است که بیشتر به عنون روغن سرخ کردنی مورد استفاده قرار بگیرد. روغن آفتابگردانی که با پرس سرد تهیه شده رنگی کهربایی و مزه‌ای ملایم دارد و روغن آفتابگردان تصفیه شده کم رنگ‌تر است. این روغن همچنین خاصیت خنک کنندگی و ضد التهاب دارد.
نقطه دود روغن آفتابگردان تصفیه نشده ۱۰۷ درجه سانتیگراد است که بهتر است برای غذاهای سرد استفاده شود. بعد از تصفیه روغن افتابگردان، برخی از مواد مغذی خود را از دست می‌دهد ولی نقطه دود آن به ۲۳۲ درجه سانتیگراد می‌رسد که مناسب سرخ کردنی است.
طرز تهیه روغن آفتابگردان
روغن آفتابگردان به دو روش پرس سرد و پرس گرم تهیه می‌شود. در روش پرس سرد، پوست دانه‌ها گرفته شده و دانه‌ها را بین غلطک‌های فولادی فشرده می‌کنند تا روغنشان استخراج شود. محصول نهایی به نام روغن آفتابگردان فرابکر شناخته می‌شود مشکل این روش در این است که مقدار زیادی از دانه‌ها به صورت پسماند باقی می‌مانند.
در روش پرس گرم، دانه‌ها قبل از مرحله استخراج کمی حرارت داده می‌شوند تا غلظت روغن پایین بیاید و موقع پرس کردن، راحت‌تر و بیشتر از دانه‌ها خارج شود و نتیجه آن هدر رفت کمتر است.
در برخی موارد نوعی ماده شیمیایی به نام هگزان به دانه‌ها اضافه می‌شود تا درصد استخراج روغن افزایش پیدا کند. بعد از استخراج روغن را می‌جوشانند تا هگزان از آن خارج شود و روغن آفتابگردان بکر باقی بماند.
ارزش غذایی روغن آفتابگردان
مهمترین اسید چرب روغن آفتابگردان، اسید لینولئیک یا امگا ۶ است. علاوه براین روغن آفتابگردان دارای اسید پالمتیک، لیستین، کاروتنوئید، تکوفرولها، ویتامین ای، ویتامین آ و ویتامین دی است.
این روغن سرشار از ویتامین ب ۱، ب ۵، ب ۶ و ویتامین ث و مواد معدنی از جمله مس، فسفر، روی، منیزیم، فولات، پتاسیم، کلسیم، ریبوفلاوین، آهن و نیاسین است.
هر ۱۰۰ گرم روغن آفتابگردان حاوی مواد مغذی زیر است:
انرژی ۳.۶۹۹۹ کیلوژول ( ۸۸۴ کیلوکالری)
چربی کل ۱۰۰ گرم
چربی اشباع ۹.۷۴۸ گرم
چربی تک غیراشباع ۸۳.۵۹۴ گرم
چربی چند غیراشباع ۳.۷۹۸ گرم
ویتامین ایی ۴۱.۰۸ میلی‌گرم – ۲۷۴ درصد مقدار مورد نیاز روزانه
ویتامین کا ۵.۴ میکروگرم – ۵ درصد مقدار مورد نیاز روزانه
خواص روغن آفتابگردان
پیشگیری از بیماری ها با روغن آفتابگردن
روغن آفتابگردان حاوی مقادیر بالایی ویتامین ای و توکوفرول است که از آسیب رادیکال‌های آزاد به بدن که عامل ابتلا به سرطان هستند پیشگیری می‌کند.
کاروتنوئیدهای موجود در روغن آفتابگردان هم خواص ضد سرطانی دارند. ساخر خواص روغن آفتابگردان عبارتند از :
– پیشگیری از آرتریت روماتوئید
– پیشگیری از آسم
– پیشگیری از سرطان روده بزرگ
– پیشگیری از سرطان رحم، ریه و پوست
– پیشگیری از آب مروارید
– کاهش گرگرفتگی در زنان یائسه
از نظر طب سنتی استفاده از روغن آفتابگردان برای درمان عفونت انگشتان پا موثر است و خاصیت ترمیم و بازسازی سریعتر زخم های حاصل از عفونت را دارد.
سلامت قلب با روغن آفتابگردان
بیش از ۸۰ درصد چربی‌های روغن آفتابگردان، چربی تک غیراشباع است. مقدار قابل توجه اسید چرب موجود در روغن آفتابگردان به حفظ تعادل بدن کمک می‌کند. عدم وجود چربی‌های اشباع در این روغن به حفظ سطح کلسترول کمک می‌کند.
این روغن سرشار از ویتامین ای، کولیک و اسید فنولیک است که برای قلب مفیدند و به کاهش بیماری‌های قلبی عروقی و احتمال حمله قلبی کمک می‌کند.
سلامت پوست با روغن آفتابگردان
روغن آفتابگردان سرشار از ویتامین آ و ویتامین ای است که برای حفظ سلامت پوست مفیدند. این ویتامین‌ها خاصیت آنتی اکسیدانی دارند و به بازسازی سلول‌های آسیب دیده پوستی و کاهش آکنه ناشی از تجمع باکتری کمک می‌کنند. سبک و غیرچرب بودن این روغن باعث می‌شود که بدون مسدود کردن منافذ پوستی، جذب پوست شود و مانند یک مرطوب کننده طبیعی عمل کند و باعث بهبود خشکی پوست شود.
استفاده از روغن آفتابگردان به عنوان لوسیون روی پوست نوزادان نارس باعث کاهش احتمال عفونت پوستی در آن ها می‌شود. محتوای بالای ویتامین ای روغن آفتابگردان به کاهش چین و چروک پوستی کمک می‌کند و مانع از آسیب رادیکال‌های آزاد به پوست می‌شود و از بروز علایم پیری زودرس پیشگیری می‌کند.
تقویت انرژی با روغن آفتابگردان
چربی‌های غیر اشباع بر خلاف چربی‌های اشباع به شما انرژی می‌دهند. روغن آفتابگردان باعث تخلیه گلیکوژن کبد به جربان خون می‌شود در نتیجه با افزایش سریع انرژی روبرو خواهید شد.
سلامت موها با روغن آفتابگران
روغن آفتابگردان میتواند به کاهش وز شدن موها و افزایش نرمی و درخشندگی موها کمک کند. این روغن بافت سبکی دارد و به عنوان نرم کننده عمل می‌کند. برای این که موهایی نرم و ابریشمی داشته باشید می‌توانید هفته‌ای یک بار این روغن را روی پوست سر خود ماساژ دهید. این روغن سرشار از اسید گاما آلفا لینولنیک است که از ریزش موها جلوگیری کرده و در داروهای درمان ریزش مو مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بهبود سیستم ایمنی با روغن آفتابگردان
روغن آفتابگردان سرشار از آنتی اکسیدان است و با تقویت فضای سلولی مانع از ورود باکتری‌ها و ویروس‌ها به بدن می‌شود و در نتیجه بدن برای دفاع در بربر عفونت‌ها تقویت می‌شود. پروتئین موجود در این روغن حاوی پروتئینی است که به ساخت و ترمیم بافت‌ها و آنزیم‌های مختلف بدن برای حفظ عملکرد سالم کمک می‌کند.
تقویت سیستم هاضمه با روغن آفتابگردان
روغن‌هایی که برای سرخ کردنی استفاده می‌کنید میتواند باعث سنگین شدن غذا و مشکلات گوارشی شود. روغن سرخ کردنی سالم باید سرشار از چربی‌های تک اشباع باشد. از آنجا که روغن آفتابگردان بسیار سبک است، هضم آسانی داشته به راحتی در دستگاه گوارش تجزیه می‌شود. این روغن خاصیت ملین ملایمی دارد که به پیشگیری از یبوست کمک می‌کند.
سلامت سیستم عصبی با روغن آفتابگردان
روغن آفتابگردان حاوی ویتامین‌های گروه ب است به سلامت سیستم عصبی کمک کرده و باعث تسکین و تقویت اعصاب در افراد مسن می‌شود.
فولات یا اسید فولیک موجود در روغن آفتابگردان به ساخت سلول‌های عصبی جدید کمک کرده و تریپتوفان موجود در آن باعث بهبود تولید سروتونین یا هورمون شادی می‌شود و باعث بهبود آرامش و درمان بی‌خوابی می‌شود.
تنظیم سطح خون دیابتی ها با روغن آفتابگردان
مصرف متعادل روغن آفتابگردان میتواند به تنظیم سطح قند خون دیابتی‌ها کمک کند.
عوارض روغن آفتابگردان
با وجودی که روغن آفتابگردان مزایای سلامت زیادی دارد ولی زیاده‌روی در مصرف آن میتواند با عوارضی برای بدن همراه باشد. زیاده‌روی در مصرف روغن آفتابگردان باعث دریافت کالری اضافه در بدن و افزایش وزن می‌شود، مصرف بیش از حد آن باعث پیشرفت آترواسکلروز در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ خواهد شد و خطر ابتلا به سرطان سینه و پروستات را افزایش می‌دهد.
مقدار بالای امگا ۶: روغن آفتابگردان حاوی اسید لینولئیک یا امگا ۶ بالایی است. با این که این اسید چرب برای بدن ضروری است و مقدار زیاد آن در مقابل امگا ۳ یا اسید اولئیک میتواند باعث بروز التهاب در بدن شود. اسید لینولئیک در بدن تبدیل به اسید آراشیدونیک می‌شد که میتواند ترکیبات التهابی ایجاد کند. مصرف بیش از حد امگا ۶ در نبود امگا۳ که خاصیت ضد التهابی دارد میتواند اثرات منفی بر سلامت داشته باشد.
اکسیداسیون در دمای بالا : بالا رفتن دمای روغن آفتابگردان بیش از ۱۸۰ درجه فارنهایت یا ۸۲ درجه سانتیگراد میتواند باعث تولید آلدئید زیادی نسبت به دیگر روغن‌ها شود. آلدئیدها ترکیبات سمی هستند که به DNA سلول ها آسیب می‌رساند و منجر به بیماری‌های قلبی و آلزایمر می‌شود. روش پخت پز ملایم با حرارت کم میتواند روشی ایمن برای استفاده از روغن آفتابگردان باشد.
- بیشتر بخوانید:
- تاثیر کمبود روغن آفتابگردان در مزه غذاها؟
