کم آبی و بروز بحران آب ضرورت مدیریت آب را در کشور و به خصوص در استان اردبیل که پایه اقتصاد و اشتغال مردمان آن را کشاورزی تشکیل می دهد، دو چندان کرده است.
استان اردبیل در سال زراعی گذشته بیش از چهار میلیون تن محصول شامل ۸۵۰ هزار تن سیب زمینی، ۴۰۰ هزار تن گندم، ۱۹۰ هزار تن جو و چندین محصول مهم با تناژ بالا تولید کرده که تولید این میزان محصول، به صورت جدی نیازمند و وابسته به تامین آب است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل در مصاحبه با خبرنگار ایرنا، با جدی خواندن بحران کم‌آبی به خصوص در حوزه زراعت گفت: کشاورزی، با دسترسی به آب معنا پیدا می‌کند و بر همین اساس اگر آبهای جاری و زیرزمینی این استان به درستی مدیریت شود، علاوه بر حفظ میزان تولید کنونی محصولات کشاورزی، میزان تولید محصول در واحد سطح نیز افزایش خواهد یافت.
نادر تقی‌زاده افزود: علاوه بر مدیریت مصرف آب در حوزه کشاورزی، ذخیره آب برای کشاورزی هم موضوع مهمی است که در قالب احداث سدهای کوچک و بزرگ، تغذیه آبخوان‌ها و نیز احداث طرح‌های آبخیزداری، به دغدغه مهم مسئولان کشاورزی استان تبدیل شده است.
وی بیان کرد: برای جمع آوری آبهای سطحی و روان آبهای فصل پاییز و زمستان استان اردبیل چند سد بزرگ احداث شده که از جمله آنها می توان از سد یامچی، سبلان، احمدبیگلو و عمارت نام برد ولی همه ظرفیت این سدها مختص استفاده کشاورزی نیست به طوری که بخش اعظمی از ذخیره آب سد یامچی و سد سبلان به رغم احداث شبکه های فرعی آبیاری در پایین دست و تعیین حقابه کشاورزی، به شهرها و روستاهای استان انتقال یافته و عملا بخش کشاورزی استان از وجود این ذخایر آبی بهره مند نشده است.
به گفته رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل، سد سبلان مشگین‌شهر که برای آبیاری ۱۵ هزار هکتار از اراضی پایاب احداث شده، به علت کمبود آب، هم‌اکنون تنها پنج هزار هکتار از این اراضی را مشروب می‌کند و سد یامچی شهرستان نیر هم که برای آبیاری ۲۰ هزار هکتار از اراضی دشت اردبیل پیش‌بینی شده و شبکه آن نیز اجرا شده، تنها امکان آبیاری ۶ هزار هکتار را دارد.
سدهای معیشتی و کوچک مقیاس؛ راهکاری موفق برای مدیریت منابع آب کشاورزی
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل، توسعه، احداث و تکمیل سدهای معیشتی و کوچک مقیاس را یکی از راهکارهای استفاده از ظرفیت ذخیره آب در استان اردبیل اعلام کرد و ادامه داد: با توجه به تجربه موفق استان در این زمینه در سالهای گذشته، متاسفانه این اقدام به علت کمبود اعتبارات متوقف و ابتر مانده است در حالی که احداث چندین سد معیشتی کوچک موجب تغییر اقتصاد و معیشت در روستاهای منطقه شده است.
وی اظهار کرد: در سال های گذشته عملیات احداث ۴۰ سد معیشتی در استان اردبیل آغاز شده که ۳۰ مورد از این سدها با درصدهای پیشرفت فیزیکی متفاوت ۲۰ تا ۹۰ درصد نیمه‌کاره رها شده است.
بنا به گفته رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل، هفت مورد از این سدها، تاکنون به بهره برداری رسیده و ۲ مورد نیز تا آخر سال بهره برداری می شود.
وی اضافه کرد: تکمیل ۲۱ مورد از سدهای معیشتی باقی مانده استان اردبیل حدود یک هزار و ۲۳۰ میلیارد ریال اعتبار نیاز دارد و در صورت تامین اعتبار و تکمیل در سال جاری و سال آینده، می‌تواند گره تامین آب در برخی روستاهای استان را به شکل جدی بگشاید.
تقی زاده همچنین گفت: با اجرای این طرح ها، زمین های کوچک کشاورزی روستاها به اراضی آبی تبدیل شده و اقتصاد روستا احیا و دچار تحول اساسی می شود و علاوه بر حفظ و ارتقای سطح تولید، تبعات اقتصادی و اجتماعی مهاجرت از روستاها نیز به شکل معناداری کنترل و مهار می شود.
وی افزود: با توجه به میزان بارش در استان اردبیل، سدهای معیشتی و کوچک مقیاس را می توان در بسیاری از روستاهای این خطه احداث و با این کار علاوه بر تامین آب اراضی زراعی دیم و اجرای طرح های آبیاری نوین در اراضی پایاب این سدها، سفره های زیر زمینی را نیز تغذیه کرد.
امضای تفاهم‌نامه مدیریت و مصرف حجمی آب کشاورزی در استان اردبیل
قائم مقام رئیس سازمان جهاد کشاورزی در نظام بهره برداری کشاورزی استان اردبیل نیز با تاکید بر ضرورت مدیریت آب به خصوص در حوزه مصرف کشاورزی گفت: برای این منظور تفاهم‌نامه مدیریت و مصرف حجمی آب کشاورزی که چند روز پیش توسط مدیرعامل آب منطقه‌ای، رئیس سازمان جهاد کشاورزی و مدیرکل تعاون روستایی استان اردبیل امضا شد، راهکاری عملی برای استفاده آب کشاورزی توسط بهره‌برداران است.
پرویز سیفی‌فر افزود: این تفاهم‌نامه که با هدف استفاده بهینه از منابع آب موجود در بخش کشاورزی، مدیریت و کاهش مصرف آب و نیز افزایش راندمان آبیاری در مزارع از طریق اصلاح الگوی کشت و روشهای نوین آبیاری تدوین شده، با همکاری بهره‌برداران بخش کشاورزی و با نظارت متولیان حوزه کشاورزی، آب منطقه‌ای و اداره کل تعاون روستایی استان اردبیل به اجرا در می‌آید.
وی بیان کرد: بر اساس مفاد این تفاهم نامه، رعایت الگوی کشت در مزارع و اراضی زراعی آبی، تحویل حجمی آب به زارعان و تعاونی‌های بهره‌بردار و تشکیل تشکل‌های آب‌بران با اقدامات و شیوه نامه اجرایی مشخص پیش بینی شده است
قائم مقام رئیس سازمان جهاد کشاورزی در نظام بهره برداری کشاورزی استان اردبیل، هدف کلی این تفاهم‌نامه را کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی عنوان کرد و گفت: اثر مثبت آن در کاهش مصرف آب مشهود خواهد بود و به اعتقاد کارشناسان می‌تواند آثار مثبتی در کاهش مصرف و مدیریت آب در استان داشته باشد.
اجرای سامانه های نوین آبیاری در ۲۴ درصد اراضی کشاورزی استان اردبیل
استان اردبیل دارای ۲۵۰ هزار هکتار اراضی آبی است که برای تجهیز این اراضی به سامانه های نوین آبیاری، سالانه ۳۰۰ تا ۶۰۰ میلیارد ریال اعتبار اختصاص می یابد و به علت کمبود اعتبارات و اجرا نشدن سامانه های نوین، بخش اعظمی از این اراضی به روش سنتی آبیاری می شود.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل اعلام کرد: قبل از سال ۱۳۹۴ تنها ۲۵ هزار هکتار از این اراضی یعنی معادل ۱۰ درصد کل اراضی آبی استان تحت پوشش سامانه های نوین و تحت فشار آبیاری قرار گرفته بود و پس از سال ۱۳۹۴ تاکنون نیز حدود ۱۴ هزار هکتار از اراضی به سامانه های نوین آبیاری تجهیز شده و مجموع اراضی که با اعتبارات دولتی مجهز به سامانه‌های نوین آبیاری شده، به ۳۹ هزار هکتار رسیده است.
شهرورز ملاطفی‌نیا افزود: علاوه بر این، بسیاری از کشاورزان استان نیز با مشاهده کارآمدی سامانه‌های نوین آبیاری، اراضی خود را با سرمایه شخصی به این روش آبیاری مجهز کرده‌اند و حدود ۲۰ هزار هکتار از اراضی استان نیز توسط خود کشاورزان به سامانه های نوین آبیاری تجهیز شده است.
وی بیان کرد: بر این اساس حدود ۶۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان اردبیل که معادل ۲۴ درصد مجموع اراضی آبی استان اردبیل محسوب می شود، به سامانه های نوین آبیاری تجهیز شده است.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل اضافه کرد: با اجرا نشدن سامانه‌های نوین آبیاری در بیش از سه چهارم اراضی زراعی آبی این استان، میزان استفاده آب کشاورزی در استان اردبیل بالا رفته و راندمان آبیاری در اراضی کشاورزی این خطه نیز پایین مانده است.
بنا به اعلام وی، سال گذشته اعتبارات بخش آب کشاورزی این استان ۷۳۰ میلیارد ریال بوده که تکافوی نیاز استان نیست و با این میزان اعتبار، بخش عمده‌ای از طرح‌های این حوزه ابتر و نیمه‌کاره مانده است.
کسری حدود ۶۰۰ میلیون متر مکعبی آب کشاورزی در استان اردبیل
میزان منابع آب موجود و قابل استحصال از سفره‌های زیرزمینی، آبهای جاری و سدها در استان اردبیل حدود ۲ میلیارد و ۱۴۸ میلیون متر مکعب اعلام شده است.
حدود ۳۰۰ میلیون متر مکعب از این میزان آب در استان به شکل زیرزمینی و از چاه‌ها قابل استحصال بوده و اغلب در دشت اردبیل مورد استفاده بهره‌برداران قرار می‌گیرد و مابقی آن نیز به شکل منابع آب جاری و سطحی در دسترس قرار دارد.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل اعلام کرد: یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون متر مکعب از مجموع آب قابل استحصال در این استان، در بخش کشاورزی مصرف می‌شود که معادل ۸۴ درصد منابع آبی استان اردبیل است.
ملاطفی‌نیا اظهار کرد: نیاز آبی استان اردبیل برای استفاده در ۲۵۲ هزار هکتار از اراضی کشاورزی آبی این استان حدود ۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون متر مکعب برآورد شده است.
وی اضافه کرد: مقایسه این دو آمار نشان می‌دهد که استان اردبیل با حدود ۳۰ درصد تراز منفی، بیش از ۶۰۰ میلیون متر مکعب در تامین آب کشاورزی استان نیاز تامین نشده و کسری دارد.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل همچنین گفت: هر هکتار از اراضی کشاورزی استان اردبیل برای تداوم تولید، ۹ هزار متر مکعب آب نیاز دارد و به همین علت دیگر امکان افزایش سطح زیر کشت آبی در این استان فراتر از ۲۵۲ هزار هکتار اراضی آبی فعلی وجود ندارد.
وی تاکید کرد: بنا به اعلام کارشناسان کشاورزی و امور آب، با اقدامات انجام شده و از طریق صرفه‌جویی و بهینه‌سازی مصرف آب و نیز تولید محصولات کم‌آب‌بر، می‌توان نیاز آبی استان اردبیل را از ۲.۴ میلیارد متر مکعب به ۱.۸ میلیارد مکعب فعلی که برابر ظرفیت آب قابل بهره‌برداری استان است، کاهش داد تا میزان مصرف و تامین آب کشاورزی در این استان سر به سر و برابر شود.
ملاطفی‌نیا، میانگین بارش در استان اردبیل را ۲۹۰ تا ۳۰۰ میلیمتر اعلام کرد و گفت: به علت خشکسالی پی در پی در سه سال اخیر، این میزان به ۲۴۰ تا ۲۵۰ میلیمتر کاهش یافته و به همین علت مشکل جدی در تامین آب کشاورزی استان ایجاد شده است.
وی اظهار کرد: علاوه بر این، راندمان آبیاری در استان اردبیل نیز پایین است به طوری که در شیوه فعلی انتقال آب به روش سنتی ۳۵ درصد برآورد شده در حالی که در انتقال با لوله به ۵۵ تا ۶۵ درصد، در صورت اجرای سامانه‌های آبیاری بارانی به ۷۰ درصد و با اجرای آبیاری موضعی و مدرن، این رقم به ۸۵ تا ۹۰ درصد قابل افزایش است.
به گفته مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل، در همه این شیوه‌های افزایش راندمان آبیاری، اقداماتی شروع شده ولی به طور قطع نمی‌توان راندمان آبیاری در این استان را برآورد کرد چرا که با نحوه اقدام و اطلاعات و توان فنی بهره‌برداران ارتباط مستقیمی دارد.
اراضی تشنه، منتظر تکمیل طرح آبیاری در پایاب سه سد استان اردبیل
برای تامین آب کشاورزی استان اردبیل اقدامات اساسی از سالهای گذشته شروع شده که از جمله آن می‌توان به اجرای پروژه شبکه‌های فرعی آبیاری و زهکشی غرب و شمال غرب کشور در سطح اراضی زراعی این استان اشاره کرد که شامل اجرای طرح عمرانی آبیاری مدرن در پایاب سدهای خداآفرین، عمارت و احمدبیگلو است.
مشاور رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل در امور آبهای مرزی در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: این طرح با هدف جلوگیری از خروج آب از مرزهای کشور در حال اجرا بوده و پس از اجرا، ۳۶ هزار و ۷۰۰ هکتار از اراضی پایاب سد خداآفرین و سه هزار و ۷۰۰ هکتار از اراضی پایاب سد عمارت و ۲ هزار و ۳۵ هکتار از اراضی پایاب سد احمدبیگلو را به اراضی آبی تبدیل می‌کند.
عادل محمدی افزود: با اجرای این طرح، ۳۶ هزار و ۴۴۲ هکتار زمین زراعی به اراضی آبی تبدیل شده و ۶ هزار و ۳۲ هکتار باغ نیز در منطقه اجرای طرح احداث می‌شود.
وی بیان کرد: با ایجاد سامانه‌های کلاسیک، سنترپیوت، کم‌فشار و قطره‌ای همه این اراضی به سامانه‌های آبیاری نوین مجهز می‌شود.
مشاور رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل در امور آبهای مرزی با اشاره به نصب بیش از ۱۲۰۰ دستگاه سامانه آبیاری سنترپیوت در منطقه اجرای این طرح اظهار کرد: نصب این تعداد دستگاه سنترپیوت در پایاب سد، در سطح خاورمیانه بی نظیر است.
وی اضافه کرد: تاکنون برای اجرای ۹۰ درصد این طرح ۱۲ هزار و ۶۹۰ میلیارد ریال اعتبار از محل منابع صندوق توسعه ملی هزینه شده و برای اجرا و تکمیل ۱۰ درصد باقی مانده طرح نیز به علت افزایش سرسام آور هزینه‌ها، بیش از ۱۳ هزار میلیارد ریال اعتبار مورد نیاز است.
محمدی همچنین گفت: شبکه پایاب سد خداآفرین در دشت مغان بزرگترین بخش پروژه شبکه‌های فرعی آبیاری و زهکشی غرب و شمالغرب کشور در استان اردبیل و وسیع‌ترین طرح حوزه آب و خاک این استان به شمار می‌رود که اجرای آن از چند سال پیش آغاز شده و هم‌اکنون با ۹۰ درصد پیشرفت فیزیکی در حال اجراست.
وی ادامه داد: با اجرای شبکه‌های فرعی در پایاب این سدها در استان اردبیل، برای ۱۵ هزار و ۷۰۰ نفر به صورت مستقیم و ۲۰ هزار نفر به صورت غیرمستقیم زمینه اشتغال ایجاد شده و با بهره‌برداری کامل از آن، اراضی زراعی ۱۸۴ روستا و قشلاق واقع در محدوده اجرایی آن به اراضی آبی تبدیل می‌شود.
مشاور رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل در امور آبهای مرزی همچنین گفت: حوزه اجرای پروژه شبکه‌های فرعی آبیاری و زهکشی غرب و شمال غرب کشور در استان اردبیل در پنج شهرستان پارس‌آباد، بیله‌سوار، اصلاندوز، انگوت و مشگین‌شهر واقع شده و با اجرای کامل آن، تحول عظیمی در بخش اقتصادی این شهرستان‌ها ایجاد خواهد شد.
وی اعلام کرد: چند فاز از این طرح آبیاری به مساحت ۱۰ هزار و ۸۰۰ هکتار از محدوده اجرای پروژه شبکه‌های فرعی آبیاری و زهکشی غرب و شمال غرب کشور در استان اردبیل، تاکنون در سه مرحله با حضور روسای جمهوری سابق و فعلی ایران بهره‌برداری شده و به زیر کشت رفته است.
محمدی همچنین افزود: با بهره‌برداری کامل از این طرح در پایاب سه سد، سالانه ۸۰۰ هزار تا یک میلیون تن به حجم تولیدات کشاورزی استان اردبیل افزوده شده و بیش از ۴۰ هزار میلیارد ریال درآمد نصیب کشاورزان می شود و بهره‌برداری از آن می‌تواند در مدت سه سال ارزشی اقتصادی به اندازه میزان سرمایه‌گذاری انجام شده برای اجرای طرح را نصیب استان و کشور کند.
وی بیان کرد: با بهره برداری از این طرح، میزان تولید علوفه در اراضی اجرای طرح ۴۰ برابر و محصولات زراعی نیز بیش از ۲۰ برابر افزایش می‌یابد و با اجرای الگوی کشت مورد نظر دولت در محدوده این طرح، تولید گندم، جو، کلزا، ذرت دانه‌ای، ذرت علوفهای، یونجه، پنبه و محصولات باغی در استان اردبیل به شکل چشمگیری افزایش می‌یابد.
به گفته محمدی، کارشناسان جهاد کشاورزی تاخیر در بهره‌برداری و اجرا نشدن کامل این طرح را موجب وارد آمدن خسارت به اقتصاد و بخش کشاورزی استان عنوان کرده و معتقدند که این طرح هم‌اکنون به علت کمبود اعتبارات ابتر مانده و با وجود اجرای شبکه‌های فرعی و سامانه‌های آبیاری در اراضی محدوده اجرا، کشاورزان و اقتصاد استان اردبیل از مزایای اجرای آن بیبهره مانده‌اند.
مدیریت مصرف آب در مزرعه؛ اقدامی ضروری برای مقابله با بحران کم آبی
فرایند ذخیره، انتقال و ایجاد شبکه‌های آبیاری بسیار مهم هستند ولی این اقدامات اگر همراه با مدیریت صحیح آب در مزرعه نباشد، به نتیجه مطلوب در صرفه جویی آب کشاورزی نخواهیم رسید و بر همین اساس لازم است که برای مقابله با بحران کم‌آبی، میزان آب مصرفی در مزرعه و توسط خود کشاورزان و بهره‌برداران مدیریت شود.
قائم مقام رئیس سازمان جهاد کشاورزی در نظام بهره‌برداری کشاورزی استان اردبیل در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: در منطقه مغان بیش از یک میلیارد متر مکعب آب در حوزه کشاورزی مصرف می‌شود که بخش اعظمی از آن به علت استفاده نادرست توسط بهره‌برداران و نیز تبخیر از دست می‌رود و با توجه به کاهش منابع آب رود ارس، استفاده بهینه آب در آن منطقه نیز ضرورت جدی دارد.
پرویز سیفی‌فر افزود: برای مدیریت آب در مزارع، تحویل حجمی آب به کشاورزان یکی از شیوه‌های موثر به شمار می‌رود و این اقدام در بهره‌برداری از منابع آب چاه‌ها در استان اردبیل آغاز و موجب شده است که در دشت اردبیل، شیوه آبیاری به سمت آبیاری با استفاده از نوار تیپ و قطره‌ای سوق پیدا کند و پیامد این اقدام مثبت تاکنون به کاهش مصرف آب و افزایش تولید تا حدود ۵۰ درصد منجر شده است.
وی بیان کرد: علاوه بر این، به اعتقاد کارشناسان، تشکیل تعاونی آب‌بران، درست‌ترین نظام بهره‌برداری آب کشاورزی به شمار می‌رود و در همین زمینه، برای تشکیل ۶۸ تعاونی بهره‌بردار آب کشاورزی در دشت مغان و در اراضی پایاب سدخداآفرین اقدام شده و تاکنون ۴۸ مورد از این تعاونی‌ها به ثبت نهایی رسیده است.
قائم مقام رئیس سازمان جهاد کشاورزی در نظام بهره‌برداری کشاورزی استان اردبیل اضافه کرد: با این اقدام، آب کشاورزی تنها به شرکت‌های تعاونی تولید، شرکت‌های سهامی زراعی و شرکت‌های کشت و صنعت کوچک تحویل شده و از طریق آنها در اختیار کشاورزان قرار می‌گیرد و عملا مدیریت مصرف آب به شکل کنترل شده به خود کشاورزان واگذار می‌شود.
وی همچنین گفت: میزان تخصیص آب در این نظام بهره‌داری و مدیریت آب و زراعت در مزرعه توسط این تشکل‌ها و خود کشاورزان انجام می‌شود و با اجرای این شیوه واگذاری آب و در پی اجرای سیاست‌های مشوق کاهش، هزینه آب‌بهای کشاورزان هم کاهش خواهد یافت.
چاره کار حل مشکل کمبود آب کشاورزی چیست؟
به گفته رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل، برای مدیریت بهینه آب در حوزه کشاورزی این استان، برنامه‌های اجرایی و اساسی بر اساس مطالعات دقیق تدارک دیده شده و در سند تحول کشاورزی استان نیز که اخیرا رونمایی شد، اقداماتی پیش‌بینی شده است.
نادر تقی‌زاده، اولین اقدام و برنامه اجرایی پیش‌بینی شده در این زمینه را افزایش بهره‌وری آب در بخش کشاورزی عنوان کرد و گفت: اولویت اقدام در این عرصه آن است که باید مشخص شود که به میزان هر لیتر آب چه میزان محصول مناسب در اراضی کشاورزی این استان تولید شود؟
وی توسعه فعالیت‌های آبخیزداری برای تغذیه سفره‌های زیرزمینی و پروژه‌های متعدد آب در بالادست اراضی کشاورزی را دومین اقدام پیش‌بینی شده در این سند ذکر کرد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل همچنین توسعه سامانه‌های آبیاری نوین و آبیاری تحت‌فشار در اراضی کشاورزی را سومین کار اجرایی پیش‌بینی شده برای مدیریت بهینه آب در حوزه کشاورزی این استان ذکر کرد و ادامه داد: متاسفانه استان اردبیل در ایجاد، تجهیز و بهره‌برداری از سامانه های نوین آبیاری در رتبه‌های پایین کشوری قرار دارد و به شدت در این زمینه نیاز وجود دارد.
وی توسعه کشت گلخانه‌ای را چهارمین اقدام موثر در مدیریت بهینه آب در حوزه کشاورزی استان اردبیل عنوان کرد و افزود: این کار می‌تواند تولید مستمر را در طول سال به همراه داشته باشد و با صرفه‌جویی ۹۰ درصدی مصرف آب، محصول بیشتری تولید شود.
تقی زاده اظهار کرد: در این زمینه شهرک گلخانه‌ای ۱۶۰۰ هکتاری مغان احداث شده و حدود ۲۰ درصد از این شهرک زیر کشت و تولید محصول رفته است ولی باید به شکل کامل به بهره‌برداری برسد.
وی تجدیدنظر در شیوه کاشت محصول را نیز پنجمین اقدام پیش‌بینی شده در سند تحول کشاورزی استان اردبیل اعلام کرد و گفت: امروزه کشاورزی به روش گذشته و سنتی دیگر امکان ادامه حیات ندارد چرا که منابع خاک و به خصوص آب به شدت دچار کاهش و چالش شده است و باید کشت ارقام مقاوم به خشکسالی و کم آبی توسعه و رواج یابد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل تاکید کرد: تغییر روش کاشت و داشت محصول امروزه که کشور و استان اردبیل دست به گریبان خشکسالی است، الزامی فنی و گریزناپذیر است و بر همین اساس، طرح جهش تولید در دیمزارها با تمرکز بر تولید غلات و حبوبات توسط وزارت جهاد کشاورزی از سال زراعی گذشته آغاز شده و در حال اجراست که در استان نتایج خوبی هم به همراه داشته و با تقویت اصول تغذیه کاشت محصول در حال توسعه است.
وی کشت نشایی و آبیاری زیرسطحی را نیز از جمله اقدامات لازم و شیوه‌های جدید برای افزایش بهره‌وری و مدیریت مصرف آب کشاورزی ذکر کرد و ادامه داد: این کار می‌تواند برای مقابله با بحران کم‌آبی و خشکسالی در نحوه مدیریت مصرف، اصلاح الگوی کشت و بهبود فرایند تولید، چاره کار مدیریت کم‌آبی و خشکسالی در حوزه کشاورزی باشد.
راهکارهای اجرایی برای کاهش مصرف آبی کشاورزی در استان اردبیل
استان اردبیل در سال های اخیر مانند سایر مناطق کشور درگیر پدیده خشکسالی است و به شکل جدی با بحران کم آبی و کاهش بارش مواجه است و بر همین اساس باید اصول کشت سنتی و سابق کنار گذاشته شده و پیامدهای این امر به شکل منطقی و کم هزینه مدیریت شود.
افزایش حمایت دولت از طرح های کاهش مصرف آب در حوزه کشاورزی و اعطای مشوق های ملی و غیرمالی جدی متناسب با این وضعیت از جمله راهکارهایی است که کارشناسان برای کاهش مصرف آب و افزایش تولید با میزان منابع موجود آب پیشنهاد می‌کنند.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: راهکارهای متعدد عملیاتی برای کاهش مصرف آب در حوزه کشاورزی وجود دارد که تعدادی از آنها تنها با اقدام خود کشاورز، مدیریت سازمان‌های متولی و بدون هزینه امکان عملیاتی شدن دارد ولی تعدادی از آنها نیازمند تامین منابع مالی و اعتبار است.
به گفته احمد شهریار، تغییر رویه استفاده از آب کشاورزی ضروری است و برای تحقق این کار در استان اردبیل باید اقدامات متعددی از جمله توسعه کشت پاییزه انجام شود که این اقدام در کشت حبوبات و چغندر پاییزه در استان انجام شده و نتیجه موفقی هم داشته است.
وی کشت محصولات با نیاز آبی کمتر را نیز از جمله راهکارهای عملیاتی کاهش مصرف آب کشاورزی اعلام کرد و افزود: این اقدام از طریق کشت محصولات با ارقام اصلاح نژاد شده میسر است به طوری که هم‌اکنون ۱۱ رقم گندم با ۲ بار نیاز آبیاری کمتر در دسترس قرار دارد.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل با تاکید بر ضرورت توسعه فضاهای گلخانه‌ای اظهار کرد: کشت گلخانه‌ای میزان مصرف آب را بیش از ۹۰ درصد کاهش داده و در فضایی به مساحت مشابه با مزرعه روباز، ۱۰ برابر امکان تولید بیشتر محصول را دارد.
وی توسعه کشت نشایی را از جمله روشهای نوین کاهش میزان مصرف آب در حوزه کشاورزی ذکر کرد و گفت: کشت نشایی روش جدید و کارآمدی است که با رشد دادن نشای یک محصول در محیط کنترلی و مدیریت شده کوچک و کوتاه کردن دوره رشد گیاه، نیاز آبی یک محصول به شدت کاهش می‌یابد.
شهریار همچنین با اشاره به ضرورت توسعه کشت ردیفی با استفاده از نوار تیپ بیان کرد: این اقدام در کشت محصول سیب زمینی در دشت اردبیل به شکل موفق اجرا شده و در برخی مزارع علاوه بر افزایش میزان تولید، به کاهش بیش از ۵۰ درصدی مصرف آب انجامیده است.
وی ادامه داد: این شیوه کشت در کشت محصول گندم نیز به صورت آزمایشی آغاز شده و به زودی همه‌گیر خواهد شد و اجرای آن در کشت سایر محصولات از جمله ذرت و پنبه و سویا هم امکانپذیر است.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل، تسطیح زمین و کوتاه کردن انهار آبیاری را نیز از جمله راهکارهای کاهش مصرف آب در مزارع کشاورزی ذکر کرد و ادامه داد: این روش نیز می‌تواند به هدایت سریع آب به پای محصول کشت شده انجامیده و موجب کاهش مصرف آب شود.
وی با تاکید بر تعامل با سازمان آب و تعاون روستایی برای مدیریت بهینه و اجرای سیاست هماهنگ اظهار کرد: تخصیص آب به زارعان با تایید سازمان جهاد کشاورزی نیز راهکاری است که در راستای رعایت الگوی کشت توصیه و ابلاغ شده و می‌تواند علاوه بر جا انداختن الگوی کشت، به صرفه جویی در مصرف آب و هدایت مصرف آب کشاورزی به سمت محصولات کم آب‌بر و متناسب با نیاز کشور منجر شود.
استان اردبیل کمتر از یک درصد مساحت ایران را دارد ولی با تولید سالانه ۴.۵ میلیون تن انواع محصولات کشاورزی، چهار درصد تولیدات کشاورزی کشور را به خود اختصاص داده است.
این استان با تولید بیش از ۴۰۰ هزار تن گندم، ۷۵۰ هزار تن سیب زمینی و ۴۵۰ هزار تن انواع محصولات باغی، سهم عمده‌ای در تامین نیاز به محصولات کشاورزی کشور را دارد.
بنا به اعلام رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل، بیش از ۱۲۰ هزار نفر از جمعیت این استان در بخش کشاورزی مشغول به کار هستند و بیش از ۳۳ درصد سهم اشتغال استان مربوط به بخش کشاورزی است.
۷۵۰ هزار هکتار از اراضی استان اردبیل کشت می شود که ۲۷۰ هزار هکتار آن اراضی آبی و ۴۸۰ هزار هکتار نیز جزو اراضی دیم محسوب می‌شود.
سال زراعی گذشته محصول گندم در حدود ۳۰۰ هزار هکتار از اراضی دیم و آبی استان اردبیل کشت شده بود که حدود ۲۴۸ هزار تن محصول به قیمت تضمینی از کشاورزان خریداری شد و این استان در رتبه هفته تولید گندم کشور قرار گرفت.
میزان تولید گندم در استان اردبیل در سالهای گذشته تا سطح ۶۰۰ هزار تن نیز افزایش یافته بود ولی به علت بروز خشکسالی و وضعیت جوی نامناسب و نیز نامتوازن بودن میزان و زمان بارش، طی ۲ سال اخیر میزان تولید گندم در این بیش از ۵۰ درصد کاهش یافته است.
- بیشتر بخوانید:
- محصولات کشاورزی اردبیل ۴۵۰ هزار تن کاهش یافت
