روابط تاریخی ایران و چین اگرچه به دوران باستان و دست‌کم ۲ هزار سال پیش باز می‌گردد اما این رابطه در دوران معاصر اهمیت و شکل جدی‌تری پیدا کرده است، به طوری که روابط دو کشور از سال ۲۰۱۶ میلادی به روابط راهبردی و استراتژیک ارتقا یافته است و به گفته «شی جین پینگ» از زمان شکل‌گیری روابط استراتژیک و جامع در سال ۲۰۱۶ میلادی، اعتماد سیاسی متقابل بین دو کشور تثبیت شده و همکاری متقابل سودمند در زمینه های مختلف پیشرفت مداوم داشته است.
آیت‌الله رییسی، رئیس‌جمهوری اسلامی ایران ۲۶ مرداد ماه امسال در پیام تبریک خود به رییس‌جمهوری چین گفت: ایران و چین هر دو تمدن باستانی هستند و دوستی بین این دو مانند یک درخت کهنسال است که مواد مغذی مورد نیاز خود را از هزاران سال مبادلات دوستانه می‌گیرد و پایه و اساس عمیقی برای مشارکت استراتژیک جامع ایجاد می کند.
وی بیان‌داشت: تعهد ایران برای ایجاد روابط عالی میان دو کشور همچنان ثابت است و با وارد شدن به ششمین دهه روابط میان دو کشور، ایران به تلاش برای ارتقا سطح همکاری های استراتژیک، تقویت ارتباطات برای گسترش همکاری های عملی در زمینه های مختلف و تعمیق مستمر روابط با پکن ادامه خواهد داد.
دوران شکل‌گیری رابطه تاریخی ایران با چین به دوران جاده ابریشم بازمی‌گردد. «جانگ چیان» از فرمانروایان چینی در سال ۱۱۹ قبل از میلاد جاده ابریشم را افتتاح کرد و به طور مستقیم با ایران ارتباط گرفت. جانگ همان سال نمایندگان خود را به «امپراتوری اشکانی» فرستاد و پادشاه وقت ارشک دوم ۲۰ هزار سواره نظام را به استقبال سفرای سلسله هان فرستاد.
وقتی نمایندگان سلسله هان به چین بازگشتند، ارشک دوم نمایندگان خود را همراه با فرمانده هان سلسله هان به چین اعزام کرد و این نخستین مبادله رسمی بین دو دولت چین و ایران از همان زمان شکل گرفت.
از آن زمان تاکنون روابط ایران و چین به طور مستمر ادامه داشته است اما به دنبال پیروزی انقلاب اسلامی وارد مرحله جدی‌تری شد.
طرح راه ابریشم جدید یا «یک کمربند- یک جاده»، یک طرح سرمایه‌گذاری چینی در زیربناهای اقتصادی بیش از ۷۷ کشور جهان و توسعه دو مسیر تجاری «کمربند اقتصادی راه ابریشم» و «راه ابریشم دریایی» است که توسط چین در سال ۲۰۱۳ ارائه شده است. این طرح با ۹۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های اقتصادی جهان بزرگترین طرح سرمایه‌گذاری است که تاکنون توسط یک کشور ارائه شده‌است.
جمهوری اسلامی ایران از دیرباز در این برنامه مشارکت فعال داشته است به طوری که ایران اکنون به یکی از اصلی ترین گذرگاه ها و کریدورها برای اجرای طرح یک جاده – یک کمربند تبدیل شده است.
در همین زمینه، «مهدی کریمی‌تفرشی» رئیس کارگروه کسب و کارهای جاده ابریشم سازمان ملل (یونسکو) امروز (شنبه) افزود: پروژه یک کمربند- یک جاده که «جاده ابریشم جدید» نامیده شده است طرحی به منظور سرمایه‌گذاری در زیربناهای اقتصادی بیش از ۶۰ کشور جهان و توسعه دو مسیر تجاری «کمربند اقتصادی راه ابریشم» و «راه ابریشم دریایی» است که از سه مسیر شمالی، مرکزی و جنوبی تشکیل شده است.
وی گفت: طرح جدید با ایده و هزینه یک‌هزار و ۳۰۰ میلیارد دلاری چین برای ساخت هزارها کیلومتر جاده، راه‌آهن و مسیرهای آبی و هوایی در نظر گرفته شده است.
رئیس کارگروه کسب و کارهای جاده ابریشم سازمان ملل ادامه‌داد: در واقع چین در تلاش است تا ضمن رهبری کشورهای جهان با استفاده از این راه جدید، ارتباطات تجاری دنیا را افزایش داده و ضمن تثبیت جایگاه اقتصادی خود، باعث وحدت بیشتر تجاری در دنیا شود و در عین حال قاره‌ها را با یکدیگر مرتبط کند.
وی یادآوری‌کرد: آمریکا که حالا چین را رقیبی جدی برای خود می‌داند، در کنار دلایلی که برای خروج خود و نا امن کردن افغانستان دارد، تضعیف چین و خراب‌کاری در پروژه یک کمربند- یک جاده را نیز جز مهم‌ترین هدف‌های خود قرار داده است.
کریمی تفرشی خاطرنشان‌کرد: ایران کشوری است که از دیرباز به راه ابریشم پیوند خورده و نقطه و گذرگاه کلیدی در این مسیر است و باعث می‌شود تا راه چین برای ارتباط و اتصال با دیگر کشورهای منطقه راه ابریشم باز شود.
وی اظهار داشت: در این راستا، نقش ایران و به‌ویژه بندر چابهار به عنوان یک شاهراه و گذرگاه مهم و بندر دریایی برای راه ابریشم و مرتبط کردن خطوط دریایی به یکدیگر، یک نقش حیاتی است.
رئیس کارگروه کسب و کارهای جاده ابریشم یونسکو گفت: ایران با داشتن منابع عظیم نفت و گاز و قرار گرفتن در «هارتلند انرژی» (قلب انرژی جهان) موقعیت جغرافیایی خوبی برای مشارکت و بهره گرفتن از مزایای پروژه راه ابریشم چین دارد؛ موقعیت ژئواستراتژیک ایران که در مرز دریای خزر و خلیج فارس قرار گرفته برای چین مهم است و این کشور خواهان مشارکت جدی ایران در این پروژه است.
وی تصریح‌کرد: چین برای تحقق راهبرد خود در غرب آسیا بدنبال تقویت روابط خود با ایران است. ذخایر نفت و گاز، نیروی انسانی، بازار پُرکشش داخلی، منابع کانی و غیرفلزی، بازارهای تحت نفوذ ایران در غرب آسیا و موقعیت ترانزیتی از جمله دلایل جذابیت ایران برای چین است.
کریمی‌تفرشی اضافه‌کرد: ایران بر سر چهار راه ترانزیتی جهان قرار دارد و استفاده از این ظرفیت نیازمند توجه مسوولان و ارتقای دانش در این حوزه است، اما در سال‌های اخیر بی‌توجهی به مقوله ترانزیت که یکی از نمادهای دقیق اقتصاد مقاومتی محسوب می‌شود، موجب شده تا برخی مسیرهای ترانزیتی از کشورمان حذف شود یا به دلیل نبود جذابیت‌های خاص، صاحبان کالا مسیرهای ترانزیتی دیگری را برای حمل کالای خود انتخاب کنند؛ در حالی که «کوتاهی مسیر» و «دسترسی آسان» یکی از جذابیت‌های کریدورهای ترانزیتی کشورمان است.
وی بیان‌داشت: «تعرفه‌های غیر رقابتی» و «زمان طولانی حمل کالا» از جمله مشکلاتی است که در برخی از کریدورهای ترانزیتی ما وجود دارد. هنوز در محدود مسیرهای ترانزیتی امکان «رصد کالا» برای صاحبان کالا فراهم نیست و این برای کریدورهای ترانزیتی یک عدم‌مزیت جدی به حساب می‌آید.
این کارآفرین و فعال اقتصادی اظهار داشت: چین به عنوان یکی از کشورهای موثر در اقتصاد جهان تعامل نزدیکی با ایران دارد و با توجه به اینکه کشور ما از گذشته‌های دور بخشی از راه ابریشم را در خود جای داده است، ضرورت دارد ایران از این ظرفیت، در توسعه راه ابریشم چین بهره‌برداری موثرتری کند.
وی گفت: چین برای تجارت به اروپا راه تجارت دریایی را در اختیار دارد، برای تجارت دریایی هم باید کل کشتی‌های چین در اقیانوس آرام از «تنگه مالاکا» عبور کنند، اما این تنگه زیر سیطره آمریکا و متحدان آن است و آمریکا اگر بخواهد این تنگه را ببندد چین در تنگنا قرار می‌گیرد و در صورت مواجهه احتمالی با آمریکا آن تنگه عاملی برای توقف تجارت جهانی چین می‌شود.
کریمی‌تفرشی بیان‌داشت: هدف چین این است که تنگه مالاکا را دور بزند، یعنی بار خود را زمینی به آن طرف تنگه مالاکا ببرد که این مسیر می‌تواند بندر گوادر یا بندر چابهار باشد؛ بنابراین بندر چابهار از ابتدا برای کشور چین جذابیت داشت.
وی توضیح‌داد: بندر چابهار به عنوان نقطه کلیدی اتصال بین جنوب آسیا و آسیای‌مرکزی از یک سو و شرق و اروپا از سوی دیگر بوده که همین نکته، این بندر را به کانون توجه دو کشور هند و چین تبدیل کرده است. هم هند و هم چین در مسیرهای ترانزیتی خود از ایران بهره می‌برند و همچنین این دو کشور رقیب منطقه‌ای هم هستند.
رئیس کارگروه کسب و کارهای جاده ابریشم یونسکو افزود: با وجود آنکه خطوط ریلی متصل شده‌اند و از جنوب دریای خزر عبور می‌کنند و از بُعد مسافتی مسیر کوتاه‌تر و هموارتری است، اما چون همچنان هزینه ترانزیت از ایران بیشتر است از کریدورهای دیگر استفاده می‌شود. به دلیل ضعف زیرساخت‌هایی که در ایران و کشورهای همسایه مثل ترکمنستان و ازبکستان وجود دارد، سرعت قطارها نسبت به شرایطی که می‌توانند در راه آهن‌های شمال ایران حرکت کنند تا یک چهارم است.
وی یادآور شد: از طرفی دیگر محموله‌ها و مرسولات در گمرک‌های ایران ممکن است از یک هفته تا ۱۰ روز و حتی ۴۰ روز متوقف شوند و این یکی از مشکلات جدی حمل کالا از کریدورهای کشور ما است.
کریمی‌تفرشی تاکید کرد: ایجاد جذابیت و اقتصادی کردن ترانزیت برای افزایش قدرت رقابت با کشورهای دیگر به‌ویژه کشورهای همسایه را باید در اولویت سیاست های اقتصادی خود قرار دهیم و کنوانسیون‌ها و موافقت‌نامه‌های بین‌المللی مهم حوزه حمل و نقل و ترانزیت را باید جدی بگیریم.
وی تصریح‌کرد: باید از ظرفیت بالای ناوگان حمل و نقل کشورمان استفاده کنیم و به‌سرعت زیرساخت‌ها را در این حوزه تقویت کنیم و درصدد رفع کمبودها و مشکلات موجود برآییم، در غیر این‌صورت کشورهای همسایه که در پی ایجاد مسیرهای موازی هستند، هرچقدر هم که این مسیرها قابل رقابت با موقعیت جغرافیایی و مسیرهای ترانزیتی ناب ایران نباشند به‌تدریج گوی سبقت را از ما خواهند ربود و این موضوع بسیار مهمی است که نیاز به تامل جدی دارد.
رئیس کارگروه کسب و کارهای جاده ابریشم سازمان ملل (یونسکو) تاکید کرد: ایران بهترین و ناب‌ترین مسیر ترانزیت را در راه ابریشم دارد و این یک مزیت ایده‌آل برای کشورمان است که خود می‌تواند مصداق اقتصاد مقاومتی باشد،
وی بیان‌داشت: صنعت ترانزیت و حمل و نقل کشورمان نیاز به یک بازنگری جدی و مدیریت دلسوزانه دارد تا بتوانیم جایگاه تاریخی خود را در راه ابریشم حفظ کنیم و از این جایگاه به عنوان یک سکوی پرتاب برای تبدیل شدن به یکی از قطب های اقتصادی منطقه بهره‌برداری کنیم.
