گروه استان‌ها: استان سمنان سال‌ها است که با خشکسالی و همچنین سرمازدگی مبتنی بر تغییر اقلیم روبرو شده است آن هم پدیده‌هایی که در کنار علل و عوامل آن، میلیاردها تومان خسارت به باغداران و کشاورزان این استان تحمل می‌کند.
راهکارهای مختلفی برای مقابله با خشکسالی در استان سمنان ارائه شده اما وضعیت آنقدر بحرانی است که چاره‌ای جز توجه به الگوی کشت و ترویج کشاورزی مشارکتی وجود ندارد. متأسفانه باید اذعان کرد که در استان خشک سمنان هم صیفی‌جات کشت می‌شود و هم آب با اهمیت و مورد نیاز مردم به شیوه‌های نادرست سنتی، هدر می‌رود. این موضوع در کنار سهم ۹۰ درصدی کشاورزی از آب با بهره‌وری بسیار پایین باعث شده تا این سوال پیش بیاید که کشاورزی در استان سمنان امری اقتصادی است؟
چاره‌ای جز تغییر الگوی کشت نداریم
یک کارشناس کشاورزی با بیان اینکه کشاورزی کنونی که همچنان ۶۰ درصد آن کاملاً سنتی و غرقابی است و مابقی نیز به صورت غیراصولی آبیاری نوین را اجرا کرده‌اند که خودش به اندازه یک آبیاری غرقابی آب هدر می‌دهد، گفت: تنها چاره‌ای که برای استان پیش رو است، مقوله تغییر الگوی کشت و همچنین توجه به کشاورزی مشارکتی با حضور بخش خصوصی است مانند آنچه در ساخت و ساز مشارکتی شاهد هستیم و می‌تواند به کسانی که توان مالی کشت را ندارند، کمک کند و کشتی مبتنی بر خشکسالی را ترویج دهد.
علی اکبر رضوانی بیان کرد: امروز در گرمسار و سرخه در حالی خربزه و در بی ارجمند و میامی در حالی هندوانه کاشت می‌شود که برای هر کیلوگرم از این محصولات بیش از ۱۲۰ لیتر آب مورد نیاز است یعنی چیزی در حدود ۱۵۰ هزار تومان در حالی که یک کیلوگرم هندوانه یا خربزه بین هفت تا ۱۴ هزار تومان فروخته می‌شود همچنین در حالی یک کیلوگرم گندم ۱۴ هزار تومان قیمت دارد که فقط ۲۵ هزار تومان آب نیاز دارد!
وی افزود: در صورتی کشاورزی استان سمنان ۹۰ درصد آب کل استان سمنان را مصرف می‌کند که سهم شرب شش و صنعت چهار درصد و مابقی نیز توسط شهرداری‌ها پای چمن‌ها و گلها ریخته می‌شود و مسئولان اقدام عاجلی برای مقابله با آثار سو ءخشکسالی صورت نمی‌دهند حال آنکه تمرکز بسیاری از آنها به جای مدیریت شرایط فعلی، تأمین آب از استان‌های دیگر است گو اینکه با همین وضعیت اگر تمام دریای خزر هم به استان سمنان بیاید، این استان آباد نخواهد شد چون به همان نسبت هدر رفت آب تشدید می‌شود.
تولید پر ضرر
چند روز قبل پخش تصاویر کشت خربزه در سرخه که حتی آب شیرین برای خوردن هم ندارند و رئیس جمهور سابق با میلیاردها تومان هزینه سعی کرد که آب مورد نیاز مردم شهر خودش را تأمین کند، سبب بروز بحث‌های بسیاری در استان سمنان شد، جالب اینکه اکثر کارشناسان و فعالان حوزه کشاورزی اعتقاد دارند که تغییر الگوی کشت و مقابله با خشکسالی در استان تنها یک ژست روی کاغذ است و عملیاتی نمی‌شود.
دیگر کارشناس کشاورزی و صاحب نظر حوزه بهره‌وری اراضی کشاورزی و زراعی با بیان اینکه استان سمنان تا همین چند سال قبل ۱۲۰ هزار تن گندم برداشت می‌کرد اما این رقم در سال زراعی کنونی به ۳۵ هزار تن رسیده که آن هم با اختصاص حجم وسیعی آب، واقعاً کار اشتباهی است، گفت: این ۳۵ هزار تن یک دهم تولید یک شهرستان بسیار کوچک هم در استان همجوار ما نیست در نتیجه مسئولان همچنان لجوجانه تاکید بر کشت غلط گندمی دارند که نه مزیت اقتصادی دارد، نه نیاز استان را تأمین می‌کند نه فایده‌ای دارد و تنها آب گران بهای استان را هدر می‌دهد.
محسن عبدالهی با بیان اینکه اصلاً موضوع آب مجازی برای مسئولان استان سمنان جایگاهی ندارد، بیان کرد: فکر کنید ۳۳ هزار هکتار زمین و اراضی تحت کشت گندم بی بازده ما تحت کشت زعفران و عناب و گل محمدی و.. قرار گیرد، آیا قطب کشاورزی که امروز مسئولان از آن صحبت می‌کنند، دوباره در استان سمنان رواج پیدا نمی‌کند؟ آب مجازی یعنی شما دست به چنین کاری بزنید در ازای آن با پول هنگفتی که از کشت جایگزین و اصلاح شده الگوی کشت به دست می‌آورید گندم مورد نیاز استان را وارد کنید.
الگوی کشت
رئیس سازمان آموزش، تحقیقات و ترویج کشاورزی کشور به استان سمنان سفر کرد و یکی از محورهای این سفر بازدید از طرح جدیدی بود که به تازگی در کشور اجرا شده است طرحی که به کشاورزی مشارکتی با هدف تغییر الگوی کشت و همچنین مدیریت مصرف آب و ورود سرمایه گذاران به عرصه تولیدات کم آب بر اجرا می‌شود.
در این طرح بسیار جالب، مراکز تحقیقات کشاورزی در سراسر کشور زمینی را برای کشت‌های کم آب بر مانند زعفران و عناب و… آماده می‌کنند و سپس از سرمایه گذار بخش خصوصی می‌خواهند تا پای قرار داد بنشیند و به صورتی مشارکتی زمین را کشت کند در ازای آن مکان، فناوری و آب از مرکز تحقیقات کشور است اما هزینه‌های تولید و استحصال و فروش با سرمایه گذار؛ این طرح برای نخستین بار در شاهرود سال گذشته اجرا شد و در ۱۰۰ هکتار زمین با موفقیت کامل زعفران کشت شد.
معاون وزیر جهاد و رئیس مرکز تحقیقات کشور در بازدید از این طرح مشارکتی که به نوعی یکی از مروج های الگوی کشت در کشور نیز محسوب می‌شود، گفت: رئیس سازمان آموزش، تحقیقات و ترویج کشاورزی در واقع محور این طرح محسوب می‌شود که می‌تواند در زمینه تولید و اشتغال نیز مؤثر واقع شود.
پایلوت کشاورزی نوین
خیام نکویی معاون وزیر و رئیس سازمان تحقیقات کشاورزی روز جمعه بیست و سوم اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ همچنین از طرح‌های تحقیقاتی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان سمنان و مرکز رشد واحدهای فناور شاهوار و شرکت‌های دانش‌بنیان تابع آن بازدید کرد و در حاشیه این بازدید گفت: ورود دستاوردهای تحقیقات عرصه‌های کشاورزی و همچنین تجارب کشاورزی مشارکتی به عرصه کشت از جمله الزامات و سیاست‌های وزارت کشاورزی است.
وی با بیان اینکه افزایش تأثیرگذاری بر کشاورزی منطقه از دیگر اقداماتی است که در بحث ترویجی باید مراکز تحقیقات به آن توجه کنند، بیان کرد: فعالیت بزرگترین مزرعه زعفران ایران در شاهرود به صورت مشارکتی و در زمینی به وسعت ۱۰۰ هکتار به صورت یکپارچه با نوآوری‌های جدید و منحصر به فرد از جمله اقداماتی است که در زمینه ترویج کشت علمی و الگوی کشت در سراسر کشور به مثابه یک پایلوت مورد نظر قرار خواهد گرفت.
این مقام مسئول تولید زعفران را از جمله مزیت‌های بزرگ اقتصادی کشورمان دانست و گفت: ما نیز در مجموعه سازمان تحقیقات کشاورزی و وزارت جهاد کشاورزی تلاش می‌کنیم این نوع کشت را با توجه به شرایط ویژه‌ای که دارد ترویج دهیم.
مزیت‌های کشاورزی مشارکتی
یک کارشناس اقتصادی نیز با بیان اینکه کشت‌های مشارکتی بیشتر جنبه ترغیب کشاورزان و بهره برداران را دارد و می‌تواند در این زمینه مفید باشد، گفت: بعد از مدت‌ها سکون و نخوت شاهد یک طرح بسیار عالی از سوی جهاد کشاورزی کشور بودیم و آن هم ایجاد مزارع مشارکتی با حضور بخش خصوصی و ترغیب دیگران به ورود در این مقوله بود.
سید رضا طباطبایی با بیان اینکه این طرح می‌تواند در ارتقای بهره‌وری و تولید کشاورزی بدون استفاده آنچنان از آب، مؤثر باشد، تاکید کرد: مشارکت سرمایه گذاران اقتصادی در تولید همچنین جنبه ارتقای اشتغال و ایجاد اشتیاق بین دیگر بهره برداران را نیز برای توسعه کشت‌های جایگزین با خود به همراه دارد.
وی با بیان اینکه تغییر الگوی کشت و توجه به کشت‌های کم آب بری مانند زعفران همیشه مد نظر مسئولان و مقامات استانی و شهرستانی بود و بارها درباره آن صحبت‌هایی نیز می‌شد اما یک ویترین برای عرضه آن وجود نداشت که کشاورزان آن را ببینند، افزود: این نوع تغییر الگوی کشت حالا که در سطح کشت قرار دارد می‌تواند به نوعی وظیفه ترویج و ترغیب کشاورزان را به سمت کشت‌های جایگزین و کم آب بر با مشارکت بخش خصوصی بازی کند.
وضعیت نگران کننده آب
استاندار سمنان نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه وضعیت آبی استان نگران کننده است و کاهش منابع آبی و برداشت بی رویه منابع زیرزمینی را شاهد هستیم، گفت: توجه جدی به موضوع کم آبی و خشکسالی در کنار راهکارهایی مانند تأمین منابع آبی جدید برای استان سمنان مد نظر قرار دارد.
سید محمد رضا هاشمی با بیان اینکه تغییر الگوی کشت یکی از اقداماتی است که خوشبختانه با همراهی جهاد کشاورزی و مرکز تحقیقات و… در استان رواج یافته اما باید اقدامات جدی‌تری را نیز در این عرصه صورت دهیم، افزود: نصب کنتور هوشمند در چاه‌های کشاورزی و بهینه سازی مصرف آب از دیگر اقداماتی است که برای مدیریت مصرف در استان اجرا شده است.
وی با بیان اینکه شرایط خاص منابع آبی استان سمنان ضرورت مصرف بهینه آب را در بخش کشاورزی مسجل می‌کند، ابراز کرد: تغییر در شیوه‌های مصرف آب و استفاده از سامانه‌های نوین‌آبیاری یکی از تأکیدات دیگر ما در کنار کشت محصولات کم‌آب بر و تغییر الگوی کشت است تا بتوانیم از منابع آبی موجود استان محافظت کنیم همچنین اعتقاد داریم که در شرایط موجود باید مدیریت صحیح در منابع آبی صورت گیرد.
سرمایه گذاران حوزه کشاورزی و الگوی کشت حمایت می‌شوند
استاندار سمنان با بیان اینکه سرمایه گذاران حوزه کشاورزی و الگوی کشت حمایت می‌شوند همچنین به دستگاه‌های اجرایی نیز تاکید کرده‌ایم که برای سرمایه گذاران در استان، مانع تراشی نشود، گفت: ما در استان سمنان ۴۵ هزار بهره بردار بخش کشاورزی داریم که نشان می‌دهد بخش عظیمی از مردم استان از این طریق ارتزاق می‌کنند در نتیجه استفاده از ظرفیت‌های علمی و دانشگاهی در دستور کار قرار دارد تا بتوانیم ارتقای کیفی و کمی کشاورزی را شاهد باشیم.
در نهایت باید گفت باید جهاد کشاورزی برای توسعه کشت مشارکتی با حضور بهره برداران و بخش خصوصی طرح‌های تشویقی ارائه کند تا شاهد توسعه کشت‌های الگو در بخش‌های مختلف استان سمنان باشیم.
به گفته کارشناسان ۳۳ درصد از کل آب استان سمنان از طریق لوله کشی‌های فرسوده هدر می‌رود و هیچ کاری نیز برای آن نمی‌توان کرد چرا که میلیاردها تومان هزینه تعویض این لوله‌ها است در حالی که همین مسئولان برای انتقال آب از خزر، تاکید بر خرج هزاران میلیارد تومان پول بیت‌المال دارند و البته که اگر آب خزر هم به سمنان راه پیدا کند باز هم ۳۳ درصد آن از همین طریق هدر خواهد رفت پس شاید بهتر باشد نوع مدیریت منابع آبی نیز در کنار الگوی کشت و کشاورزی مشارکتی مد نظر قرار گیرد.
