اگرچه آماری رسمی از تعداد افراد پرورش دهنده گله‌ای اردک و غاز در شالیزارهای مازندران وجود ندارد ، اما طبق بررسی های میدانی خبرنگار ایرنا و اظهارات دهیاران روستاها و البته اداره کل دامپزشکی به عنوان دستگاه نظارتی ، امسال این فعالیت جنبی کشاورزی به دلیل مشکلات هزینه ای و کمبود نقدینگی کاهش محسوسی دارد.
مازندران حدود سه میلیون و ۳۰۰ هزار نفر جمعیت دارد که حدود ۴۷درصد آنان در بیش از سه هزار و ۵۰۰روستا زندگی می کنند و یکی از فعالیت های جنبی روستائیان پرورش انواع ماکیان بویژه مرغ ، اردک ، غاز و بوقلمون است. طبق آمار معاونت بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی مازندران به طور متوسط سالانه ۱۵۰ تا ۲۵۰ هزار قطعه انواع ماکیان تنها به صورت غیرگله ای یا خانگی در روستاهای استان پرورش داده می شود.
گزارش میدانی و اظهارات برخی از پرورش دهندگان که به صورت ثابت در حاشیه جاده ها هر ساله اقدام به پرورش گله ای اردک و غاز می کردند نشان می دهد که امسال تعداد گله ها به نصف کاهش یافته و این فعالیت در داخل بافت روستاها از ۴۰ تا ۵۰ قطعه حتی به کمتر از ۱۰ تا ۱۵ قطعه رسیده است.
همچنین بر خلاف سال های گذشته ، امسال به صورت محدودتری در حاشیه محورهای اصلی شهرهای مازندران پارچه نوشته هایی مشاهده می شود که در باره عرضه و فروش انواع ماکیان محلی بویژه اردک زنده اطلاع رسانی می کند.
اردک شکم پر با دانه های انارترش مزه ، یکی از روش های پختن این پرنده نیمه وحشی در مازندران است که در منوی برخی از رستوران های ساحلی استان نیز قرار دارد. خرید اردک آماده طبخ غیرصنعتی از پرورش دهندگان حاشیه جاده ها هم یکی از سوغاتی های مازندران در سال های اخیر بوده است.
یکی از پرورش دهندگان اردک در شالیزاری حاشیه جاده اصلی بابل به آمل در باره وضعیت کسب و کارش در سال جاری گفت : امسال هر جوجه اردک نیمه صنعتی ۱۵روزه را تا ۱۵هزار تومان خریداری کردم که نسبت به پارسال دو برابر شده است.
پرورش دو مرحله‌ای
ابوالفضل لاسمی با بیان این که جوجه های اردک باید به مدت ۲۰ روز در انبار کنار شالیزاری نگهداری و با سبوس ، پیلت و ذرت تغذیه دستی شوند تا بتوان در شالیزاری رهایشان کرد ، افزود : کمبود این نهاده ها و افزایش قیمت آن سبب شده است تا امسال پرورش اردک گله ای برای بسیاری از جوانان روستایی به صرفه نباشد و به همین دلیل هم استقبال نکرده اند.
وی گفت : عدم استقبال جوانان روستایی از این کار در حالی است که امسال شرایط شالیزار ها به خاطر وجود انواع علف های هرز و دانه های شالی باقی مانده برای پرورش اردک مهیا تر از سال های قبل است.
این پرورش دهنده گله ای اردک توضیح داد : به دلیل افزایش سطح زیر کشت دوم برنج به روش رتون و نشای دوباره ، وضعیت چرای طبیعی اردک ها در این زمین ها بهتر است و به همین خاطر هم پس از نگهداری و تغذیه ۲۱ روزه اول در انبار که نیازمند هزینه است ، پس از رها کردن در شالیزاری تنها به مراقبت در ورود و خروج نیاز دارند و هیچ هزینه دیگری نمی خواهد.
لاسمی گفت : با این وصف نگهداری اولیه در انبار برای توانمندسازی جوجه ها هزینه زیادی امسال دارد و به عبارتی تغذیه دستی و نگهداری سه هفته ای در پرورش گله ای پنج تا ۱۰ هزار قطعه ای اردک با توجه به قیمت سه برابری سال گذشته نهاده ها ، نقدینگی زیادی می خواهد که هر کشاورز با جوان روستایی قادر به تامین آن نیست.
وی افزود : همچنین سه برابر شدن هزینه ها در سال جاری سبب شده است تا هزینه تمام شده پرورش هر قطعه اردک و غاز هم به همین میزان افزایش یابد که در این وضعیت ، عملا از دسترس مصرف کنندگان خارج شده است و قیمت برای خریداران به صرفه نیست و مشتری مانند سال های گذشته نداریم.
این پرورش دهنده گله ای اردک گفت : امسال قیمت هر کیلوگرم ذرت به بیش از چهار هزار تومان و کنجاله سویا تا ۱۷ هزار تومان خرید و فروش می شود و به وطور یقین برای خرید این نهاده ها نیاز به نقدینگی بالایی است که اصلا در توان اقتصادی بسیاری از جوانان روستایی نیست.
وی با اظهار این که در پنج سال اخیر با مشارکت سه تن از پسرعموهایش هفت تا ۱۰ هزار قطعه اردک و غاز را در بازه زمانی سه ماهه پرورش می داد ، افزود : امسال دیگر با پسرعموهایم نیستم چون آنها نقدینگی نداشتند و خودم به تنهایی هم به خاطر کمبود نقدینگی و هزینه بالای نگهداری و مراقبت تعداد را به ۷۰۰ قطعه کاهش دادم ، در حالی که امسال شالیزاری ما برای پرورش ۱۰ هزار قطعه کشش دارد.
سختگیری برای آنفلوانزا
یکی دیگر از پرورش دهندگان گله ای طیور محلی هم شرایط خاص کرونایی و سختگیری در باره خطر بیماری آنفلوانزای پرندگان را در کاهش استقبال از این کسب و کار فصلی در سال جاری موثر دانست و گفت : همچنین کرونا باعث شده عرضه و فروش محصول هم برای ما سخت تر شود چون هر مردم قدرت خریدشان کاهش یافته و هم میزان اعتمادشان به مصرف اینگونه پرندگان بشدت کاهش یافته است.
ابراهیم حسینی افزایش خطرپذیری کسب و کار پرورش گله ای ماکیان را از دیگر عوامل از رونق افتادن آن در سال جاری دانست و توضیح داد : اگر چه خطر بیماری آنفلوانزای پرندگان همواره برای این کسب و کار غیررسمی وجود داشت ولی امسال هم سختگیری ها بیشتر شده و هم اگر خدای نکرده بیماری به گله سرایت کند ، ضرر هنگفتی به پرورش دهنده وارد می شود که در این شرایط معیشتی که کرونا بر جامعه تحمیل کرده ، برای بسیاری قابل تحمل نخواهد بود.
وی افزود : پرورش گله ای ماکیان با این که چند سالی است در مازندران شکل گرفته و رونق یافته ، ولی به خاطر غیرمجاز بودنش ، هیچگونه حمایتی اعم از بیمه و تسهیلات ندارد ، در نتیجه کاملا متکی به جیب پرورش دهنده است و امسال واقعا به خاطر شرایط اقتصادی کرونایی ، حتی ضرر و زیان احتمالی در حد حرف هم برای بسیاری پذیرفتنی نیست.
او ادامه داد : این وضعیت گریز از خطر در حالی است که طی ۶ سالی که پرورش گله ای ماکیان متداول شده و هر ساله هم رو به گسترش بوده ، سابقه ای از شیوع آنفلوانزا در استان وجود نداشته است ، ضمن این که امسال بهتر از هر سالی کشاورزان برای استفاده از شالیزاری هایشان جهت پرورش اردک و غاز را دارند چون این کار باعث تقویت خاک زمینشان می شود.
مسئول یکی از فروشگاه های خوراک دام و طیور در آمل هم با تایید افزایش قیمت نهاده ها بویژه پیلت و سبوس گفت : سال گذشته در چنین روزهای شاهد تقاضای زیاد خرید انواع این نهاده ها از جوانان روستائی بودیم ، اما اکنون تقاضا به حداقل و حتی به صفر رسیده است.
محمد ذوالفعلی پور با بیان این که پرورش گله ای اردک و غاز در شالیزارها فرصت خوبی برای درآمد جوانان روستایی مازندران بوده است ، افزود : علت استقبالشان هم این بوده که فقط سه هفته باید هزینه تغذیه این پرندگان را متقبل می شدند و ۶۰ روز باقی مانده از زمان پرورش ، هزینه ای نداشتند و فقط باید با رهاسازی گله داخل شالیزاری ، از آنها نگهداری و مراقبت می کردند.
وی با اظهار این که جوانان روستایی سال های قبل بخشی از خرید نهاده ها را به صورت نسیه انجام می دادند ، گفت : امسال بر خلاف سال گذشته به دلیل نوسانات و بالا رفتن قیمت ، نهاده ها به صورت نقدی خرید و فروش می شود و اصلا نسیه و یا اعتباری معنایی ندارد و به همین دلیل هم با توجه به کمبود نقدینگی روستائیان ، آنان در خرید این نهاده ها با مشکل مواجه شدند.
ذوالفعلی پور به تاثیر شرایط کرونایی در کاهش فعالیت پرورش گله ای اردک در شالیزارهای استان نیز اشاره کرد و گفت : به هر حال عرضه و فروش ماکیان بومی در استان همچنان سنتی است و امسال مردم تقاضای کمتری نسبت به خرید این نوع پرندگان دارند.
غیرمجاز ، قابل تحمل
اگر چه پرورش گله ای ماکیان در مازندران طی ۶ سال گذشته همواره رو به گسترش بوده ، ولی این کار طبق ضوابط بهداشتی دامپزشکی غیرمجاز بوده و جرم محسوب می شد. با این وصف ، این کار به خاطر نقشش در تامین معیشت بخشی از روستاییان بویژه ایجاد فرصت شغلی برای جوانان ، با اغماض نگاه شده و تحمل می شد.
طبق مقررات دامپزشکی پرورش طیور بومی کمتر از۱۰۰ قطعه فقط در داخل بافت روستا برابر ضوابط بهداشتی مجاز است و پرورش گله ای خارج از روستا، داخل شالیزار و اطراف واحدهای صنعتی جرم محسوب می شود.
لزوم رعایت این مقررات در مازندران به این دلیل است که بیش از ۲ هزار و ۳۰۰ واحد مرغداری در استان وجود دارد که سالانه با تولید بیش از ۱۸۰ هزار تن گوشت مرغ حدود ۱۲ درصد گوشت سفید کشور را تامین می کند.
البته تحمل این کسب و کار که نقش نسبتا پررنگی در ایجاد فرصت شغلی فصلی برای جوانان روستایی داشت از سوی دامپزشکی به معنای بی اعتنا بودن این مجموعه نسبت به رعایت مسایل بهداشتی جهت حفاظت از صنعت مرغداری استان نبوده است .
مدیرکل دامپزشکی مازندران هم با تایید کاهش فعالیت پرورش اردک در شالیزارهای استان ، تاکید کرد که این مجموعه همچنان با هرگونه فراگیری این کسب و کار که تهدیدی برای صنعت مرغداری استان شود ، برخورد می کند.
دکتر حسین رضوانی گفت : پرورش اردک در زمین های شالیزاری به خاطر رعایت نکردن ضوابط و مقررات پرورش دام و طیور غیرقانونی است.
وی افزود: استان مازندران به خاطر شرایط آب و هوائی و موقعیت جغرافیایی نسبت به بیماری های دامی بویژه آنفلونزای پرندگان حساس است و بررسی ها نشان داده که عمده شیوع این بیماری از پرنده اردک بوده است.
او ادامه داد : اگر پرورش دهندگان به ضوابط پرورش دام و طیور بی اعتنایی کنند و خطری برای واحدهای دام و طیور صنعتی احساس شود ، بدون در نظر گرفتن اهمیت اشتغال و درآمد جوانان ، با متخلفان برخورد می کنیم.
مازندران حدود ۶ میلیون و ۶۰۰ هزار واحد دامی دارد و ظرفیت تولیدات دامی استان شامل شیر ، گوشت و دیکر محصولات ۹۲۶ هزار تن در سال است.
رضوانی گفت : دامپزشکی با اصل پرورش اردک بدون مجوز مخالف است ، اما با توجه به اینکه پرورش گله ای اردک در زمین های شالیزاری رونق گرفته ، باید موارد بهداشتی رعایت شود.
وی افزود : یکی از مشکلات در حال حاضر احتمال ورود جوجه اردک های بیمار از دیگر نقاط کشور به استان است که در مبادی ورودی مراکز قرنطینه نداریم و کنترلی بر این مورد صورت نمی گیرد.
رضوانی با تاکید بر ضرورت رعایت نکات بهداشتی در پرورش اردک ، از پرورش دهندگان خواست تا در صورت مشاهده هر گونه بیمار و تلفات غیر طبیعی موضوع را به مراکز دامپزشکی اطلاع رسانی کنند.
وی گفت : اردک ، پرنده ای قوی در مقابل بیماری آنفلونزای پرندگان است ولی در عین حال ناقل قوی این بیماری هم محسوب می شود و اگر صاحب واحد صنعتی دارای مجوز نسبت به پرورش دهنده اردک متعرض شود ، به طور یقین بر اساس قانون دامپزشکی با این مقوله برخورد می کنیم ، چرا که قانون و مجوزی برای پرورش اردک گله ای در دولت صادر نمی شود.
رضوانی به سرد شدن هوا و گردش ویروس آنفلونزای پرندگان در این فصل اشاره کرد و گفت : دامپزشکی موظف به پیشگیری و کنترل یماری های دامی است و طبق قانون عمل می کند.
سرویس خبری : دام ، طیور و آبزیان
