این جهش حاصل مجموعه‌ای از عوامل ازجمله کاهش عرضه به‌دلیل خشک‌سالی، گرانی نهاده‌های دامی، تغییر سیاست‌های ارزی و ضعف در نظام توزیع و تنظیم بازار است و به‌نظر می‌رسد بدون تغییر در این سیاست‌ها، نمی‌توان انتظار تنظیم بازار داشت.
بررسی‌های میدانی و گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد از پاییز سال گذشته تاکنون، قیمت هر کیلو گوشت گوساله تنظیم بازار در برخی بازه‌ها بیش از ۵۰۰ هزار تومان افزایش یافته است. درحالی‌که میانگین قیمت گوشت گوساله تنظیم بازار در فروردین ۱۴۰۴ حدود ۵۰۰ هزار تومان بود، اکنون میانگین قیمت آن در بازار آزاد تا بالای میلیون تومان رسیده است. این در حالی است که در دوره توزیع گوشت تنظیم بازار، قیمت آزاد این کالا در بازار حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار تومان بود.
به‌دنبال این جهش، دولت تصمیم به واردات چند صد هزار تن گوشت قرمز گرفت تا عرضه داخلی را تقویت کند؛ بااین‌حال گزارش‌ها از تأخیر در اجرای این سیاست یا بی‌اثری توزیع آن در کاهش قیمت مصرف‌کننده حکایت دارد.
چرا گوشت گران شد
خشک‌سالی و کاهش بارش‌ها باعث افت چند میلیون تنی تولید علوفه مرتعی و مزرعه‌ای شده و هزینه خوراک دام به‌شدت افزایش یافته است. دامداران ناچار شده‌اند نهاده را با قیمت آزاد خریداری کنند و درنتیجه، هزینه تمام‌شده هر کیلو گوشت بالا رفته است.
همچنین مشکل تأمین نهاده‌ها (جو، ذرت و سویا) از مهم‌ترین دلایل کاهش عرضه است. اختلال در واردات و تخصیص ارز ترجیحی موجب شد نهاده با نرخ آزاد و چند برابر گران‌تر به‌دست دامدار برسد و عرضه گوشت کاهش یابد.
در این میان، در پی تغییر سیاست ارزی و حذف یا کاهش ارز ترجیحی، هزینه واردات نهاده و حتی گوشت قرمز افزایش یافت. درنتیجه، قیمت تمام‌شده گوشت داخلی و وارداتی هر دو بالا رفت و واردات نیز نتوانست نقش تنظیمی پررنگی ایفا کند.
بر همه موارد بالا باید ناهماهنگی در تخصیص ارز و اولویت واردات را نیز اضافه کرد. فعالان صنعت دامداری و تولید گوشت معتقدند در حالی ارز به واردات گوشت اختصاص داده شده که واردات نهاده دامی در اولویت نبوده است. این سیاست، به‌جای کاهش هزینه تولید، عملاً وابستگی به واردات را تقویت کرده است.
بخش دیگری از جهش قیمت ناشی از فاصله زیاد قیمت دام زنده با قیمت مصرف‌کننده است. کارشناسان می‌گویند ضعف نظارت در شبکه توزیع، احتکار و دلالی، موجب افزایش قیمت‌های مصنوعی در مسیر انتقال گوشت از دامدار به بازار شده است.
البته افزایش هزینه نیروی کار و ضعف ساختاری تولید در کشور نیز از مسیر بالا بردن هزینه تولید و توزیع، یکی از عوامل مؤثر بر رشد قیمت بوده است.
تأثیر بر سبد غذایی خانوار
افزایش مداوم قیمت گوشت قرمز منجر به کاهش سرانه مصرف در کشور شده است. آمارها نشان می‌دهد مصرف فعلی بسیار پایین‌تر از سطح توصیه‌شده تغذیه‌ای است و این مسئله بر سلامت عمومی، به‌ویژه در دهک‌های پایین درآمدی، اثر منفی دارد.
افزایش قیمت گوشت همچنین از مسیر قیمت غذاهای آماده و پروتئین‌های جانشین، اثر تورمی زنجیره‌ای بر سفره خانوار گذاشته است.
دولت چه می‌کند؟
پس از حذف ارز ترجیحی واردات گوشت، برای مدتی بازار توانست با حفظ تناسب عرضه و تقاضا، قیمت‌ها را در حد معقولی نگه دارد اما در ادامه به دلایلی مختلفی که پیش‌تر توضیح داده شد، بازار دوباره متشنج شد و واکنش سیاستگذار به این تشنج به‌قدری آهسته بود که اثرگذاری آن به حداقل کاهش یافت.
اقدام دولت برای واردات گوشت قرمز گرچه در کوتاه‌مدت ضروری بود، اما ازنظر حجم، زمانبندی و هدف‌گذاری منطقه‌ای با نوسان و ناهماهنگی همراه بوده است. همچنین در حالی ارز برای واردات گوشت تخصیص داده شد که تأمین نهاده‌های دامی که پایه تولید داخلی است با مشکل مواجه بود.
کارشناسان معتقدند هماهنگی میان سیاست ارزی و حمایت از تولیدکننده داخلی کلید پایداری بازار و کاهش وابستگی به واردات است. بازار گوشت قرمز در ایران درگیر ترکیبی از عوامل اقلیمی، ارزی و مدیریتی است. بدون اصلاح سیاست‌های تأمین نهاده، افزایش ذخایر استراتژیک و مهار واسطه‌گری، واردات مقطعی نمی‌تواند ثبات بلندمدت را تضمین کند.
منبع: همشهری
