برنج به‌عنوان دومین غله پرمصرف در سبد غذایی ایرانیان، نقشی بنیادین در امنیت غذایی کشور دارد. با توجه به محدودیت منابع آبی و روند تشدید تغییرات اقلیمی، افزایش قیمت این محصول و نابسامانی بازار آن به دلیل کمبود و… افزایش عملکرد در واحد سطح و توسعه کشت ارقام سازگار با کم‌آبی و تنش‌های محیطی، به یکی از ضرورت‌های تولید برنج تبدیل شده است. بر همین اساس، مؤسسه تحقیقات برنج کشور طی سال‌های اخیر اقدام به اجرای مجموعه‌ای از پژوهش‌های به‌نژادی و به‌زراعی کرده و نتایج آن به معرفی گروه جدیدی از ارقام کارآمد و پایدار منجر شده است.
مریم حسینی چالشتری – رئیس مؤسسه تحقیقات برنج کشور، اظهار کرد: برنج دومین غله پرمصرف در سبد غذایی مردم ایران است و نقشی تعیین‌کننده در امنیت غذایی دارد؛ بنابراین هر اندازه تولید آن افزایش یابد، ضریب امنیت غذایی بالاتر رفته و اطمینان بیشتری از تأمین کالری مورد نیاز مردم حاصل می‌شود.
وی افزود: مؤسسه تحقیقات برنج کشور به‌عنوان یک موسسه پژوهشی ملی، فعالیت‌های تخصصی در مورد برنج را در چند بخش دنبال می‌کند. مهم‌ترین این فعالیت‌ها در دو حوزه به‌نژادی و به‌زراعی تعریف می‌شود. در حوزه به‌نژادی، ارقام و واریته‌های جدید متناسب با نیاز جامعه اصلاح و معرفی می‌شوند. در بخش به‌زراعی نیز تمامی یافته‌های پژوهشی حاصل از پروژه‌های مختلف با هدف افزایش عملکرد در واحد سطح به کشاورزان ارائه می‌شود؛ از جمله شیوه صحیح و زمان و میزان مصرف کود، چگونگی کنترل آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز، دستورالعمل به‌زراعی استفاده از آبیاری تناوبی و سایر روش‌هایی که منجر به صرفه‌جویی در مصرف آب می‌شود، یافته‌های مرتبط با مکانیزاسیون و راهکارهای کاهش ضایعات در مرحله برداشت و پس از برداشت و به‌کارگیری این یافته‌های به‌نژادی و به‌زراعی موجب افزایش عملکرد در واحد سطح و افزایش تولید برنج داخلی می‌شود.
تهدید تغییرات اقلیمی و ضرورت اصلاح ارقام جدید
به گفته وی، آنچه امروز تولید برنج را در ایران و جهان به‌شدت تهدید می‌کند، تغییرات اقلیمی و به‌ویژه تنش کم‌آبی و خشکی است. به همین دلیل طی سال‌های اخیر پژوهش‌های گسترده‌ای انجام شده تا با وجود تغییرات اقلیمی، با استفاده از یافته‌های پژوهشی سازگاری مناسبی با شرایط پیش‌رو ایجاد و تولید برنج پایدار بماند. از طرفی با توجه به محدودیت سطح زیر کشت، افزایش عملکرد در واحد سطح ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.
رئیس مؤسسه تحقیقات برنج کشور ادامه داد: نتیجه این پژوهش‌ها در بخش به‌نژادی، اصلاح و معرفی ارقام جدید برنج در گروه‌های مختلف است.
گروه‌های مختلف ارقام جدید برنج،ارقام پرمحصول جدید
حسینی چالشتری توضیح داد: ارقام این گروه عملکرد بالا (بیش از ۷ تن در هکتار) دارند و نسبت به ارقام پرمحصول معرفی‌شده در دهه‌های گذشته، طول دوره رشد کوتاه‌تری داشته، با تقویم زراعی فعلی سازگارند و مصرف آب کمتری نیز دارند. این ارقام نسبت به بیماری بلاست متحمل هستند و کیفیت ظاهری و پخت مناسبی نیز دارند. رش، تیسا، طلوع، هلال و امید از جمله این ارقام هستند.
ارقام متحمل به تنش‌های غیرزنده: خشکی و سرما
وی با اشاره به تهدید کم‌آبی در تولید برنج، حتی در استان‌های شمالی کشور، گفت: مؤسسه تحقیقات برنج کشور با همکاری پژوهشکده کشاورزی هسته‌ای و با بهره‌گیری از فناوری هسته‌ای، موفق به اصلاح و معرفی دو رقم برنج متحمل به تنش خشکی شده است. این دو رقم می‌توانند در شرایط تنش خشکی آخر فصل، بی‌آبی را به مدت ۳۰ تا ۴۰ روز تحمل کرده و عملکردی حدود ۳.۸ تا ۴ تن در هکتار داشته باشند. این دو رقم کیان و هستی نام دارند و در شرایط آبی نرمال تا ۶ تن در هکتار عملکرد خواهند داشت. کیفیت پخت آن‌ها مشابه ارقام محلی و بسیار خوب است. هر دو رقم زودرس بوده و کشت آن‌ها موجب ارتقای بهره‌وری در مصرف آب و سازگاری تولید برنج در شرایط خشکی می‌شود.
وی افزود: در این گروه رقم ستایش با ویژگی تحمل به سرما نیز معرفی شده است. این رقم که متحمل به بیماری بلاست است و بیش از ۷ تن در هکتار عملکرد دارد، برای کشت در مناطق کوهستانی و نسبتاً سرد معرفی شده است.
ارقام خوش‌کیفیت با عملکرد مناسب
حسینی چالشتری ادامه داد: ارقام جدید این گروه با هدف جایگزینی با توده‌های محلی فعلی، جهت افزایش عملکرد و تحمل بیشتر به بیماری‌ها معرفی شده‌اند و از کیفیت پخت بسیار خوب و عالی مشابه ارقام محلی برخوردارند. عملکرد آن‌ها بین ۵.۵ تا ۶.۷ تن در هکتار بوده و جایگزینی آن‌ها با ارقام محلی فعلی ضمن افزایش تولید برنج موجب افزایش درآمد کشاورزان نیز می‌شود. گیلانه، گیلار، آنام، توکا، تی‌تی و طارم مازند از ارقام این گروه هستند. برخی از آن‌ها حتی زودرس‌تر از ارقام محلی بوده و مصرف آب کمتری دارند.
ارقام برنج هوازی
به گفته وی، اخیراً اولین رقم هوازی برنج، مناسب برای خشکه‌کاری، به نام «کویر» معرفی شده است. این رقم برای مناطقی با منابع آبی محدود و با هدف ارتقای بهره‌وری مصرف آب در سیستم خشکه‌کاری برنج معرفی شده است. کویر از جمله ارقامی است که برای پایداری تولید برنج در شرایط تغییرات اقلیمی اصلاح و معرفی شده است.
ضرورت توسعه ارقام جدید و رعایت دستورالعمل‌های به‌زراعی
رئیس مؤسسه تحقیقات برنج کشور تأکید کرد: هر یک از این ارقام دارای ویژگی‌های خاصی هستند که متناسب با شرایط اقلیمی و میزان آب قابل دسترس، به کشاورزان توصیه می‌شوند. با توجه به احتمال شدت‌گیری تغییرات اقلیمی و تأثیر آن بر تولید برنج، توسعه کشت این ارقام همراه با رعایت دستورالعمل‌های به‌زراعی نظیر توصیه‌های فنی در شرایط کم‌آبی، دستورالعمل کنترل تلفیقی برنج (ICM) و سایر یافته‌های به‌زراعی، برای افزایش پایدار تولید برنج و حفظ امنیت غذایی و منابع آب و خاک ضروری است.
وی در پایان گفت: به کارگیری یافته‌های به‌نژادی شامل ارقام جدید برنج و یافته‌های به‌زراعی شامل دستورالعمل‌های مدیریت زراعی شالیزار و انتقال دانش به مزرعه، موجب تولید پایدار برنج ایرانی در شرایط تغییرات اقلیمی خواهد شد.
منبع:ایسنا
