گروه استان‌ها: مازندران و گیلان بزرگترین تولیدکننده‌های برنج در کشور هستند و همواره یکی از دغدغه‌های تولیدکنندگان و شالی‌کاران در این استان‌ها واردات بی‌رویه برنج بوده است. روز گذشته رهبر معظم انقلاب هم در سخنان خود تأکید کردند که «واردات بی‌رویه» خنجری به قلب «تولید ملی» و «اشتغال کارگران» است.
این در حالی است که ایران در جایگاه چهارمین کشور واردکننده برنج در دنیا قرار دارد و میزان واردات برنجش بیش از ۳۰ درصد برنج موردنیاز سالانه به میزان ۱.۲ میلیون تن است. بررسی وضعیت واردات در این حوزه نشان دهنده «بی‌رویه بودن» ورود برنج به کشور است.
در حال حاضر به‌طورمعمول میانگین تولید برنج در کشور حدود دو میلیون و ۳۰۰ هزار تن است و مصرف سرانه برنج هر ایرانی حدود ۳۶ کیلوگرم عنوان می‌شود. همچنین باید توجه داشت ازجمله موضوعاتی که در عرصه امنیت غذایی و خودکفایی اذهان را متوجه خود می‌کند میزان تولید برنج است.
«واردات بی‌رویه» برنج راهکار یا چالش جدید؟
طی یک سال اخیر بارها قیمت برنج در کشور با نوسان مواجه بوده و در این مدت هرکسی به‌زعم خود دلیل روند رو به رشد قیمت این کالای اساسی را مطرح کرده است، برخی کاهش تولید ناشی از خشک‌سالی را در این زمینه دخیل دانسته و برخی هم انگشت تقصیر را به سمت نظام دلالی گرفته‌اند.
حتی در بازه‌ای برخی بنکداران و واردکنندگان انگشت اتهام رو به سمت کشاورز و تولیدکننده گرفتند درحالی‌که شاید کمترین سود حاصل از تولید برنج به جیب حلقه نخست یعنی شالی‌کار می‌رود و حتی در برخی موارد کفاف هزینه‌های تولید را نمی‌دهد.
اما بازخورد راهکارهای ارائه‌شده از سوی متولیان طی این مدت نشان داد که کارایی جدی نداشته است، یکی از رویکردها که بارها از سوی واردکننده‌ها مطرح می‌شد بحث توسعه واردات برنج بود؛ اما سوالی که مطرح می‌شود این است که چرا باوجود این حجم واردات همچنان بازار شاهد شرایط مناسب نیست؟
برای پاسخ به سوالات در این زمینه به سراغ جمیل علیزاده شایق دبیر انجمن برنج ایران رفتیم. وی اظهارات قابل‌تأملی در زمینه وضعیت بازار برنج از یک‌سو و جهش عجیب واردات طی این مدت از سوی دیگر دارد.
ماجرای کاهش تولید برنج از کاغذ تا روی زمین / آماری که به واردات دامن زد
جمیل علیزاده شایق در خصوص گرانی برنج در کشور و واردات بی‌رویه و بدون نظارت آن، اظهار کرد: در سال‌های ۹۸ و ۹۹ استان‌های کشت کننده برنج با توجه به بارش‌های فراوان از نظر تأمین آب زراعی شرایط مطلوبی را سپری کردند و عملکرد سطح کشت مزارع نیز به همین واسطه افزایش‌یافته بود.
متأسفانه متولیان در مصاحبه‌هایی اعلام کردند که ۲۰۰ هزار تن کسری تولید برنج در کشور داریم اما عنوان نکردند که این میزان کاهش در مقایسه با مدت مشابه سال قبل‌تر بوده استوی با بیان اینکه میزان تولید برنج در سال ۹۹ به دو میلیون و ۴۵۰ هزار تن رسید که در دهه گذشته بی‌سابقه بود، ادامه داد: به دلیل تجربه‌ای که از گذشته داشتیم می‌دانستیم که نباید گول این میزان تولید را خورد و درنهایت در سال گذشته با کاهش ۲۰۰ هزار تنی نسبت به سال قبل‌تر حدود ۲ میلیون و ۲۵۰ هزار تن برنج در کشور تولید شد.
علیزاده معتقد است که ارائه آمار اشتباه از سوی متولیان منجر به گرانی قیمت برنج و واردات بی‌رویه و بیش از نیاز این محصول استراتژیک در کشور شده است.
دبیر انجمن برنج ایران اضافه کرد: متأسفانه متولیان در مصاحبه‌هایی اعلام کردند که ۲۰۰ هزار تن کسری تولید برنج در کشور داریم اما عنوان نکردند که این میزان کاهش در مقایسه با مدت مشابه سال قبل‌تر بوده است.
عده‌ای به دنبال صحه گذاشتن بر ضرورت واردات برنج بودند!
وی با تأکید بر اینکه عده‌ای که به دنبال صحه گذاشتن بر ضرورت واردات برنج بودند این گفته مسئولان را مبنا قرار داده و برنج بیشتری وارد کشور کردند، ادامه داد: این در حالی است که در پیامی به جناب وزیر موضوع ارائه آمار و ایجاد سوءتفاهم برای دلالان و واردکنندگان اعلام شد.
دبیر انجمن برنج ایران اضافه کرد: میزان تولید برنج کشور در سال گذشته برابر با میزان تولید این محصول در سال ۹۷ و سال قبل از آن بود و فقط به دلیل فراوانی نزولات جوی در سال ۹۹ تولید مناسبی داشتیم.
واردات نزدیک به دو برابر نیاز برنج کشور
کشور به واردات ۷۵۰ هزار تن برنج نیاز دارد درحالی‌که در سال گذشته یک‌میلیون و ۷۵۰ هزار تن برنج وارد کشور شده استعلیزاده با بیان اینکه سالانه سه میلیون تن برنج نیاز کشور را تأمین می‌کند، گفت: با توجه به تولید ۲ میلیون و ۲۵۰ هزار تن برنج در داخل، کشور به واردات ۷۵۰ هزار تن برنج نیاز دارد درحالی‌که در سال گذشته یک‌میلیون و ۷۵۰ هزار تن برنج وارد کشور شده است.
وی با اشاره به واردات بیشتر از دو برابری، اضافه کرد: علاوه بر ذخیره برنج از قبل عملاً نباید کمبودی در بازار و ضرورتی برای گرانی برنج وجود داشته باشد درحالی‌که دلیل گرانی را عدم واردات برنج اعلام کردند!
دبیر انجمن برنج ایران با اشاره به بررسی و تحقیق ۴۰ سازمان، نهاد و ارگان برای تعیین مصرف سرانه برنج برای هر نفر، ادامه داد: وزارت بازرگانی در زمانی که مسئولیت واردات برنج را بر عهده داشت سرانه مصرف برنج برای هر ایرانی را از ۳۷ کیلوگرم به ۴۲ کیلوگرم افزایش داد تا اینکه نمایندگان مجلس شورای اسلامی مسئولیت واردات را به وزارت جهاد کشاورزی سپردند و بنده با این موضوع مخالف هستم.
علیزاده تأکید کرد: با مداخله سازمان بازرسی و ۴۰ سازمان و نهاد دیگر و استفاده از محققان و بررسی و تحقیقات میدانی، سرانه مصرف برنج هر ایرانی به ۳۶ کیلوگرم کاهش یافت.
حجم واردات برنج در یک دهه گذشته بی‌سابقه است / کشاورز در افزایش قیمت نقشی ندارد
وی با بیان اینکه در دهه گذشته هرگز بیش از یک‌میلیون تن برنج وارد کشور نشده بود، گفت: در حال حاضر قیمت برنج ایرانی و خارجی تفاوت چندانی ندارد و مصرف‌کننده گاهی ناچار می‌شود ذائقه خود را تغییر دهد.
دبیر انجمن برنج ایران با تأکید بر اینکه نباید در این میان کشاورز را فدا کرد چراکه هزینه‌های برنج اعم از کاشت و داشت و کود و بذر و تبدیل شالی به برنج در ۶ ماه نخست سال به کشاورز تحمیل می‌شود، اضافه کرد: کشاورز در افزایش بی‌رویه قیمت برنج هیچ نقشی نداشت.
وی با اشاره به اینکه در سال گذشته بهترین نوع برنج داخلی و بدون ناخالصی ۳۵ هزار تومان قیمت داشت، افزود: معتقدم کشاورز در برنجی که قیمت آن تصاعدی افزایش‌یافته نقشی ندارد و کارخانه‌های شالی‌کوبی و واسطه‌ها دلیل اصلی گرانی برنج هستند چراکه کارخانه‌های شالی‌کوبی به‌جای فعالیت صنعتی در نقش بازاریاب و بازرگان هم عمل می‌کنند.
ضرورت تعیین سازمانی برای نظارت بر تولید، اجرا و فروش برنج
علیزاده با بیان اینکه بخشی از گرانی برنج به گرانی سایر کالاها در جامعه بازمی‌گردد و حلقه گرانی برنج را نمی‌توان از زنجیره گرانی در کشور جدا کرد، ادامه داد: پیشنهاد می‌کنم سازمانی متولی نظارت بر تولید، اجرا و بازار فروش باشد تا کشاورز به دلیل نیاز مادی چوب حراج به محصول خود نزند.
وی همچنین اظهار کرد: در سال‌های نه‌چندان دور، قیمت تضمینی برای خرید برنج کشاورز از سوی دولت وجود داشت اما حسن نیت کشاورز باعث شد دولت از این موضوع سوءاستفاده کرده و قیمت تضمینی برنج را آن‌قدر کاهش دهد که کشاورز حاضر به فروش آن به دولت نباشد.
دبیر انجمن برنج ایران با تأکید بر ضرورت افزایش نظارت در بازار برنج، گفت: سازمان‌های نظارتی در هیچ جایی از تولید و عرضه و فروش و بازار برنج و احتکار آن حضور ندارند و تنها راه برون‌رفت از این بحران نظارت است.
علیزاده ادامه داد: پیشنهاد می‌شود کشاورزان با ایجاد مؤسسه، انجمن، شرکت تعاونی و یا هر تشکلی در محل زندگی خود در روستای، محصول تولیدی خود را خود بفروشند و نگذارند سود آن به دست دلالان برسد و مطمئن باشند انجمن برنج ایران تمام‌قد از آن‌ها حمایت می‌کند.
وی تصریح کرد: دولت هم باید از هر تشکل و مجموعه‌ای که حرف حساب می‌زند حمایت کند.
