جهان به سمت شرایط بی‌سابقه‌ای از نظر افزایش قیمت مواد غذایی پیش می‌رود که افزایش شدید قیمت ها کشورهای جهان را تحت تأثیر جدی قرار داده است.
قیمت محصولات غذایی در کشورها بسیار بالاست و باعث شده تورم در نقاط مختلف جهان نیز بالا باشد، به طوری که برنامه غذای جهانی ملل متحد برآورد کرده که 345 میلیون نفر در 82 کشور جهان در حال حاضر با ناامنی غذایی مواجهند که حدود 50 میلیون نفر آن در 45 کشور جهان در آستانه قحطی یا شبه قحطی هستند و 882 هزار نفر به بحران غذایی وارد شده اند.
*هشدار برای بحران غذایی از سوی ملل متحد
سازمان غذا و کشاورزی و برنامه غذایی ملل متحد، اخیرا هشداری درباره بحران غذا در جهان به واسطه تاثیرات و عواقب شیوع پاندمی کووید 19، شوک‌های شدید اقتصادی و تغییرات آب و هوایی داده‌اند که از نظر آنها به شدت بخش غذا، کشاورزی، انرژی و سیستم‌های مالی جهان را تحت تأثیر قرار داده است.
* مروری بر بحران غذایی
بر اساس این گزارش گرسنگی و سوءتغذیه همچنان رو به افزایش است به طوری که 823 میلیون نفر در جهان در سال 2021 از گرسنگی رنج می‌بردند اما اکنون جنگ روسیه و اوکراین این شرایط را تشدید کرده است. این دو کشور در مجموع 30 درصد گندم، 70 درصد روغن و 20 درصد ذرت جهان را تامین می‌کنند. حدود 50 کشور به صادرات روسیه و اوکراین وابسته‌اند و 30 درصد غلات‌شان را از آنها تامین می‌کنند. حدود 20 کشور، 50 درصد وارداتشان را از اینها انجام می‌دهند. علاوه بر این روسیه یکی از صادرکنندگان بزرگ کودهای شیمیایی در جهان است که افزایش قیمت آن تأثیر مضاعفی در رشد قیمت محصولات کشاورزی و غذایی داشته است. نهاده‌ها بخش مهمی از هزینه‌های تولید محصولات کشاورزی را تشکیل می‌دهند و هر گونه افزایش قیمت آنها هزینه‌های تولید را بیشتر می‌کند. پیش‌بینی برای سال آینده هم همچنان تیره و تار است.
*امسال 50 میلیون نفر به گرسنگان جهان اضافه می شود
بر اساس این گزارش جنگ اوکراین باعث شده که به تعداد گرسنگان جهان در سال 2022 حدود 50 میلیون نفر دیگر اضافه شود. از آنجا که قیمت مواد غذایی همچنان رو به افزایش است، 19 میلیون نفر دیگر نیز احتمال دارد تا سال 2023 وارد جمع گرسنگان جهان شوند.
بر اساس این گزارش شرایط فعلی امنیت غذایی در جهان اوضاع مناسبی ندارد و احتمالا بدتر از این هم بشود. بازارهای جهانی با افزایش فشار قیمت به دلیل اختلال در عرضه مواجه هستند. از سوی دیگر گرانی سوخت هزینه کود شیمیایی را افزایش داده است. کشورهای صادرکننده هم محدودیت‌های صادراتی و تجاری برای محصولات خود وضع کرده‌اند تا به نوعی از تامین نیاز داخل کشورشان مطمئن شوند.
*جزئیات سیاست های ممنوعیت صادرات کشورها
15 سپتامبر 2022 حدود 21 کشور برای 30 محصول کشاورزی و غذایی ممنوعیت صادراتی تعریف کردند و 6 کشور هم برای 11 محصول محدودیت صادرات اعمال کردند. همه اینها با هدف برداشتن فشار قیمتی برای مردم کشورهایشان انجام می‌شود.
بر اساس این گزارش هند یکی از بزرگترین صادرکنندگان جهان و دومین کشور بزرگ تولیدکننده گندم ممنوعیت صادراتی برای برنج‌های شکسته و گندم اعمال کرد و همچنین برای برنج سفید هم 20 درصد عوارض تعیین کرد.
همچنین تایلند و ویتنام نیز برای همکاری به افزایش قیمت برنج در بازارهای جهانی موافقت کردند.
کشورهایی مانند صربستان، قزاقستان، جمهوری کوزوو و مصر محدودیت‌های صادراتی برای گندم اعمال کردند تا حداقل برای سال جاری از تامین نیاز داخلی‌شان اطمینان حاصل کنند. آرژانتین به عنوان بزرگترین صادرکننده روغن سویا در جهان صادرات سویای روغنی و خوراکی را ممنوع کرد. از سوی دیگر اندونزی به عنوان بزرگترین صادرکننده روغن پالم صادرات این محصول را ممنوع کرد.
*بازتاب اعمال عوارض صادراتی ایران روی محصولات جالیزی در جهان
ایران به عنوان بزرگترین تامین‌کننده میوه و سبزی، محدودیت‌های صادراتی برای بادمجان و گوجه فرنگی در نظر گرفت. ترکیه عمده‌ترین صادرکننده گوشت هم محدودیت‌هایی برای صادرات گوشت گاو، بز، کره و روغن‌های خوراکی در نظر گرفت. مالزی هم صادرات جوجه را پس از اختلال عرضه در این کشور متعاقب جنگ روسیه و اوکراین متوقف کرد.
این موجی از محدودیت‌ها برای صادرات محصولات غذایی تقریبا یک پنجم کالری جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد که تقریبا از سال 2008 و پس از بحران غذایی تاکنون دو برابر شده است. در کنار جنگ اوکراین تغییرات آب و هوایی نتایج زیانباری برای تولید محصولات غذایی در جهان ایجاد کرده، وقوع انواع سیل که اخیرا در پاکستان هم رخ داد و خشکسالی‌های بزرگ که در شاخ آفریقا همچنان بر تولید غذا تأثیر منفی می‌گذارد، ضمن اینکه اختلال در عرضه هم به شوک قیمت‌ها دامن می‌زند.
بر اساس اعلام بانک جهانی تورم غذا در جهان در سال 2022 به بیشترین میزان رسیده، حدود 94 درصد کشورهای با درآمد پایین، 89 درصد کشورهای با درآمد متوسط روبه پایین و 89 درصد کشورهای متوسط رو به بالا، تورم بیش از 5 درصد را نسبت به سال گذشته دارند.
کاهش عرضه مواد غذایی و در کنار آن افزایش شدید تورم جهان را به سمت بحران گرسنگی بی‌سابقه‌ای پیش می‌برد. در حال حاضر خطرات جدی و چندجانبه برای وقوع قحطی در جهان شکل گرفته که احتمال دارد حتی در سال 2023 هم شدیدتر شود. بحران غذایی به طور وحشتناکی بر کشورهای جنوب و شرق آفریقا تأثیر می‌گذارد که این تأثیرات به ویژه در جنوب سودان و جمهوری کنگو، سومالی، اتیوپی، شدیدتر است و روز به روز وخیم‌تر می‌شود.
* نقش رهبران جهانی در کاهش اثرات گرسنگی
بر اساس این گزارش رهبران جهان اقدامات جدی را برای جلوگیری از بحران غذایی که در آینده نزدیک محتمل است در نظر گرفتند، از آنجایی که جنگ در اوکراین عرضه مواد غذایی در جهان را مختلف کرده روسیه و اوکراین توافق کردند که صادرات غلات از طریق دریای سیاه انجام شود. این اقدام با میانجیگری ترکیه و با حضور نماینده سازمان ملل متحد در 22 جولای 2022 صورت گرفت.
بانک جهانی هم اعلام کرده حمایت مالی 30 میلیارد دلاری طی 15 ماه در حوزه‌های کشاورزی، تغذیه، حوزه اجتماعی، آب در نظر گرفته، در ماه می بانک جهانی و گروه G7 گرد هم آمدند تا کاتالیزوری برای یک اقدام فوری برای مقابله با بحران غذایی و گرسنگی در جهان پیدا کنند. رهبران گروه G7 اعلام کردند که 4.5 میلیارد دلار برای مبارزه با ناامنی غذا در جهان اختصاص دادند. اتحادیه اروپا که عمدتا کشورهای واردکننده غذا هستند، به شرکای تجاری خود هشدار دادند که سیاست‌های محافظه‌کارانه تجاری که عمدتا تجارت مبتنی بر اعمال عوارض است در برابر تجارت غذایی اتخاذ نکنند.
