حمید یدایی – سرپرست دفتر آفت‌کش‌های سازمان حفظ نباتات – در نشست خبری که امروز در سازمان حفظ نباتات برگزار شد، درباره روند تأمین و توزیع آفت‌کش‌ها در کشور گفت: همانند سال‌های گذشته، تدابیر مربوط به تأمین آفت‌کش‌ها معمولاً از پایان یا حتی قبل از پایان سال زراعی گذشته آغاز می‌شود. به طور دقیق، از خرداد و تیر ماه سال جاری این تدابیر شروع شده و تا به امروز ادامه داشته است. خوشبختانه بر اساس آخرین آمار، بیش از ۸۵ درصد از برنامه تأمین آفت‌کش‌های سال زراعی جاری انجام شده است. از مجموع ۴۵ هزار تن آفت‌کش مورد نیاز، حدود ۲۸ هزار تن ماده تکنیکال برای تولید داخلی وارد شده و بقیه به‌صورت آماده مصرف تأمین شده است.
وی تأکید کرد: با این روند، ما برای زراعت امسال مشکلی در تأمین آفت‌کش‌ها نخواهیم داشت و برنامه‌های تأمین سموم برای سال زراعی آینده نیز از هم‌اکنون در دستور کار قرار گرفته است.
نظارت بر کیفیت و توزیع آفت‌کش‌ها بر اساس استانداردهای FAO
سرپرست دفتر آفت‌کش‌های سازمان حفظ نباتات در ادامه به روند نظارت بر کیفیت، تولید و توزیع سموم کشاورزی اشاره کرد و گفت: تمامی آفت‌کش‌های وارداتی، پیش از ثبت سفارش، تحت آزمایش و آنالیز قرار می‌گیرند. زمانی که این محصولات وارد کشور شده و در انبارهای شرکت‌ها ذخیره می‌شوند، گروه‌های نمونه‌برداری سازمان حفظ نباتات از آنها نمونه‌گیری کرده و آزمایش‌های شیمیایی را مطابق استانداردهای FAO انجام می‌دهند. تنها در صورتی که این آزمایش‌ها تأیید شوند، مجوز توزیع این سموم صادر خواهد شد.
وی افزود: در طول فصل زراعی، بازرسی‌های دوره‌ای از فروشگاه‌ها و داروخانه‌های گیاه‌پزشکی انجام شده و نمونه‌برداری‌های لازم برای ردیابی کیفیت و اصالت سموم موجود در بازار صورت می‌گیرد.
یدایی در خصوص تولیدات داخلی نیز توضیح داد: علاوه بر آزمایش‌هایی که هنگام ثبت سفارش انجام می‌شود، کارخانه‌های تولیدکننده داخلی موظف‌اند در هر مرحله تولید، آزمایش‌های استاندارد را انجام دهند. اگر در بررسی‌های نظارتی، هرگونه تخلف یا عدم انطباق با استانداردها مشاهده شود، روند تولید متوقف و در صورت لزوم محصول به انهدام فرستاده خواهد شد.
سرپرست دفتر آفت‌کش‌های سازمان حفظ نباتات در ادامه تشریح کرد: مدیریت و کنترل آفت‌کش‌ها در کشور توسط سه دفتر اصلی دفتر پیش‌آگاهی و کنترل عوامل خسارت‌زا، دفتر مبارزه با آفات عمومی و همگانی، دفتر آفت‌کش‌ها انجام می‌شود. این دفاتر مسئول تدوین دستورالعمل‌های مبارزه با آفات، نظارت بر اجرای روش‌های کنترل و تأمین نهاده‌های شیمیایی برای کنترل عوامل خسارت‌زا در داخل کشور هستند.
وی افزود: دولت علاوه بر نظارت بر مبارزه با آفات کشاورزی، مسئولیت کنترل برخی آفات عمومی نظیر ملخ و موش را نیز بر عهده دارد. در این راستا، دفتر آفت‌کش‌ها وظیفه تأمین سموم مورد نیاز برای مقابله با این آفات را بر اساس استانداردهای بین‌المللی و ملی بر عهده دارد.
ثبت، تأیید و حذف سموم کشاورزی
یدایی درباره نظارت بر ثبت و تأیید آفت‌کش‌ها گفت: هیئت نظارت بر تولید و ثبت سموم وظیفه دارد تمامی سمومی را که قرار است وارد کشور شوند یا در داخل تولید شوند، از نظر ایمنی، اثربخشی و انطباق با استانداردهای جهانی بررسی کند. این هیئت همچنین رویه‌ای برای حذف سموم پرخطر و جایگزینی آنها با آفت‌کش‌های کم‌خطر، دارای پایه گیاهی و روش‌های غیرشیمیایی مبارزه با آفات تدوین کرده است.
وی تأکید کرد: بر اساس این نظارت‌ها، آفت‌کش‌های مصرفی در کشور باید مطابق با استانداردهای بین‌المللی باشند و هرگونه تخلف در تولید، واردات و توزیع این محصولات به‌دقت رصد و کنترل خواهد شد.
معدوم‌سازی ۲۴ هزار لیتر سموم تاریخ‌گذشته در کشور
یدایی در خصوص سرنوشت سموم تاریخ‌گذشته و ممنوعه گفت: سمومی که تاریخ مصرف آنها به پایان می‌رسد، ابتدا مورد بررسی آزمایشگاهی قرار می‌گیرند. در صورتی که نتایج آزمایش نشان دهد که سم همچنان قابلیت مصرف دارد، تمدید مصرف آن برای یک سال دیگر انجام می‌شود. اما اگر این سموم قابل استفاده نباشند یا جزو سموم ممنوعه باشند، شرکت‌ها موظف‌اند آنها را جمع‌آوری کرده و تحت نظارت سازمان حفاظت محیط زیست، به عنوان پسماند شیمیایی معدوم کنند.
وی افزود: در کشور یک یا دو شرکت دارای مجوز از سازمان محیط زیست وجود دارند که وظیفه معدوم‌سازی این سموم را بر عهده دارند. این کار طبق پروتکل‌های مشخص و با نظارت دقیق انجام می‌شود.
معدوم‌سازی ۲۴ هزار لیتر سموم در سال ۱۴۰۰
یدایی با اشاره به آخرین مرحله معدوم‌سازی سموم در کشور بیان کرد: در سال ۱۴۰۰، بیش از ۲۴ هزار لیتر سم از استان‌های مختلف کشور جمع‌آوری و معدوم شد. این کار بر اساس اعتباری که از طریق مدیریت بحران اختصاص داده شده بود، انجام گرفت. شرکت طرف قرارداد، این سموم را از استان‌ها جمع‌آوری و به محل تعیین‌شده منتقل کرد و در حضور کارشناسان محیط زیست و ناظران سازمان حفظ نباتات، فرآیند معدوم‌سازی انجام شد.
وی تأکید کرد: این فرآیند به صورت سالانه انجام نمی‌شود، بلکه هر چند سال یک‌بار، بسته به حجم سموم تاریخ‌گذشته و ممنوعه، این اقدام صورت می‌گیرد.
سرپرست دفتر آفت‌کش‌های سازمان حفظ نباتات در توضیح تفاوت بین سموم ممنوعه و تاریخ‌گذشته گفت: سموم تاریخ‌گذشته ممکن است همچنان قابل مصرف باشند و پس از آزمایش، مجوز تمدید یک‌ساله بگیرند. اما سمومی که مصرف آنها ممنوع اعلام شده است، به هیچ عنوان اجازه استفاده ندارند. این سموم ممکن است بخشی از همان سموم تاریخ‌گذشته باشند، اما ممنوعیت مصرف آنها به دلیل خطرات زیست‌محیطی، بهداشتی یا سایر عوامل تصمیم‌گیری می‌شود.
نظارت دقیق بر فروشگاه‌های عرضه سموم کشاورزی
یدایی در ادامه درباره نظارت بر فروشگاه‌ها و داروخانه‌های گیاه‌پزشکی که سموم کشاورزی را عرضه می‌کنند، گفت: طبق وظایف قانونی، سالیانه حداقل یک بار وضعیت فروشگاه‌های عرضه سموم بررسی می‌شود. این نظارت شامل بررسی کیفیت سموم، مجاز بودن فعالیت فروشگاه، تمدید پروانه کسب و نظارت بر حضور کارشناس فنی در محل است. همچنین، بررسی می‌شود که آیا سموم غیرمجاز، قاچاق و غیرقابل مصرف در این فروشگاه‌ها وجود دارد یا خیر.
وی درباره آمار نظارت‌های اخیر گفت: بر اساس بازرسی‌های صورت‌گرفته در آبان‌ماه امسال، از مجموع حدود ۷۹۰۰ فروشگاه مجاز عرضه سموم در سراسر کشور، بیش از ۵۴ درصد آنها مورد بازدید قرار گرفته‌اند. در نتیجه این بازدیدها، حدود ۱۸۰۰ حکم تخلف صادر شد که شامل مواردی نظیر فعالیت بدون پروانه، نبود کارشناس فنی، فروش سموم غیرمجاز و نگهداری سموم غیرقابل مصرف بود.
برخورد قضایی با فروشندگان سموم قاچاق و غیرمجاز
سرپرست دفتر آفت‌کش‌های سازمان حفظ نباتات در ادامه بیان کرد: در این بازرسی‌ها، همکاران ما از سازمان تعزیرات، قوه قضائیه و سایر نهادهای ذی‌ربط نیز حضور داشتند. در مواردی که لازم بود، برخوردهای قضایی صورت گرفت و برخی از سموم قاچاق و غیرمجاز همانجا ضبط و معدوم شد. همچنین، برای برخی فروشگاه‌ها که تخلف‌های جدی داشتند، پرونده قضایی تشکیل و به مراجع قانونی ارجاع شد.
وی تأکید کرد: تمامی این اقدامات در راستای حفظ سلامت محصولات کشاورزی، جلوگیری از مصرف سموم خطرناک و حفاظت از محیط زیست انجام می‌شود. روند نظارت بر تولید، توزیع، مصرف و معدوم‌سازی سموم، تحت استانداردهای بین‌المللی FAO و قوانین داخلی کشور قرار دارد و با متخلفان به‌شدت برخورد خواهد شد.
تأثیر تغییرات اقلیمی، کیفیت سموم و افزایش قیمت‌ها بر کشاورزی ایران
یدایی در خصوص نگرانی کشاورزان درباره کیفیت سموم و تأثیر آن بر تولیدات کشاورزی توضیح داد: تولیدات داخلی کشور، که برخی از آنها به کشورهای اروپایی، روسیه، عراق و سایر کشورهای همسایه صادر می‌شوند، همچنان با استفاده از همین سموم انجام می‌شود و از محصولات کشورهای دیگر نیست.
وی با اشاره به تغییرات گسترده در شرایط اقلیمی، کیفیت آب و تحریم‌های شدیدتر در سال‌های اخیر گفت: آیا کیفیت آبی که مصرف می‌کنیم با سال‌های قبل یکی است؟ نه. آیا کیفیت آب اول سال با تابستان یکی است؟ نه. ما سال‌های قبل تحریم را با این شدت نداشتیم که نتوانیم از بهترین یا حتی بدترین شرکت‌های تولیدکننده سم، محصول وارد کنیم.
یدایی تأکید کرد: حتی شرکت‌های برتر تولیدکننده سم در جهان، مواد اولیه خود را از همان کشورهایی تأمین می‌کنند که ایران نیز واردات دارد و مشکل اصلی، نحوه استفاده از سموم و رعایت اصول صحیح سم‌پاشی است.
وی گفت: در فرآیند سم‌پاشی، حدود ۱۲ عامل دخیل هستند. اما بسیاری از کشاورزان این فاکتورها را رعایت نمی‌کنند. تغییر شرایط آب‌وهوایی موجب تغییر رفتار آفات و بیماری‌های گیاهی شده است. اگر در زمان حساس و با دوز مناسب سم‌پاشی انجام نشود، مقاومت آفات افزایش می‌یابد و تأثیر سم کاهش پیدا می‌کند.
یدایی افزود: ادواتی که استفاده می‌شود، نسبت به سال‌های قبل فرسوده‌تر شده‌اند. در آزمایش‌هایی که ما انجام داده‌ایم، مشخص شده است که نوع سم‌پاشی تأثیر زیادی بر اثربخشی سم دارد. به‌عنوان مثال، یک سم خاص که در شرایط مناسب ۷۰ تا ۸۰ درصد آفت را کنترل می‌کند، اگر با تجهیزات نامناسب و فرسوده استفاده شود، ممکن است تنها ۳۰ درصد پوشش دهد. این باعث می‌شود که آفت به دوز لازم برای کنترل نرسد و در نهایت مقاوم شود.
وی با ذکر مثالی از استان گلستان گفت: برخی کشاورزان در این استان ۱۲ بار سم‌پاشی کرده‌اند، اما محصول نهایی کیفیت مطلوبی نداشته است. در حالی‌که در همان منطقه، برخی دیگر از کشاورزان که هفت بار سم‌پاشی کرده‌اند، محصول بهتری برداشت کرده‌اند. این نشان می‌دهد که دانش و مهارت کشاورز در استفاده از سموم اهمیت زیادی دارد. برخی کشاورزان بدون مشورت با کارشناسان، از همسایگان خود روش‌های سم‌پاشی را یاد می‌گیرند و ترکیب‌های نادرستی را به کار می‌برند.
یدایی در خصوص افزایش قیمت سموم گفت: در حالی که بسیاری از کالاها افزایش قیمت داشته‌اند، نمی‌توان انتظار داشت که قیمت سموم ثابت بماند. علاوه بر این، هزینه‌های جانبی مانند بیمه، حمل‌ونقل و بسته‌بندی نیز افزایش یافته است.
وی تأکید کرد: ۹۰ تا ۹۵ درصد واردات سموم ایران از کشورهای چین و هند انجام می‌شود و تنها حدود ۵ درصد از کشورهای اروپایی، آن هم به‌صورت غیرمستقیم، تأمین می‌شود.
به گفته یدایی، کشاورزی که سال گذشته یک لیتر سم را ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار تومان می‌خرید، اکنون ممکن است مجبور باشد برای همان سم ۴۰۰ هزار تومان هزینه کند. برخی سموم تخصصی حتی به لیتری ۶ میلیون تومان رسیده‌اند. درحالی‌که میزان مصرف آنها در هر هکتار ۱۰ تا ۲۰ سی‌سی است.
راهکار برای کاهش خسارات ناشی از افزایش قیمت‌ها
سرپرست دفتر آفت‌کش‌های سازمان حفظ نباتات در ادامه گفت: افزایش قیمت سموم از یک نظر منفی است، زیرا فشار اقتصادی بیشتری بر کشاورزان وارد می‌کند، اما از سوی دیگر، باعث می‌شود که کشاورزان دیگر نتوانند به‌صورت بی‌رویه از سموم استفاده کنند.
وی افزود: با گران‌تر شدن سموم، کشاورزان بیشتر به سمت مشورت با کارشناسان کشاورزی و گیاه‌پزشکان خواهند رفت تا سم را به‌صورت انتخابی و هدفمند مصرف کنند و از ضررهای ناشی از مصرف نادرست جلوگیری شود.
یدایی در پایان هشدار داد: اگر اصول سم‌پاشی رعایت نشود، در سال‌های آینده با افزایش مقاومت آفات مواجه خواهیم شد، همان‌طور که در برخی استان‌ها مانند خوزستان، فارس، کرمان، کرمانشاه، مازندران و گلستان برخی از علف‌های هرز به علف‌کش‌های متداول مقاوم شده‌اند و دیگر با سموم معمولی از بین نمی‌روند. او تأکید کرد که کشاورزان باید توصیه‌های کارشناسان را جدی بگیرند و برای کنترل مؤثر آفات، از روش‌های علمی و اصولی استفاده کنند.
منبع:ایسنا
