اندوه نغمه ” ماهیگیر” مازیار از گوشی های صیادان آهنگین است اما معنایش موجب نشد تا ماهیگیران غیر مجاز اشک ماهی های مولد در فصل تخم ریزی ماهیان مهاجر را در رودخانه های گیلان ببینند.
کلاه حصیری بر سر می فشردند، سیگار کنج لب جا می زدند و قلاب ها را بی رحمانه در کام ماهیان پیچ و تاب می دادند که یگان حفاظت اداره کل محیط زیست گیلان بر پایش و نظارت بیشتر تاکید کرد و با هشداری جدی از صیادان غیر مجاز خواست رودخانه ها را برای تخم ریزی ماهیان نا امن نکنند.
جهان دیگر گشته و همه چیز رو به خلق تازه شدن پیش می رود و در هجوم گردباد مدرنیته که همه چیز رو به تخصصی شدن می رود عطر هوسناک غذاهای مادربزرگان گیلانی به شاخه دلچسبی از گردشگری فرهنگی پیوسته و با ثبت جهانی نام رشت بعنوان شهر خلاق خوراک شناسی ماهی سفید برند بارز سفره گیلانی شده است.
چندی قبل رشت در کنار آدلاید استرالیا، بارسلونای اسپانیا، برگن نروژ، بوداپست مجارستان، دیترویت آمریکا، لیورپول انگلیس، رم ایتالیا، مونته ویدئو اروگوئه، سالوادور برزیل و سنگاپور به عضویت شبکه شهرهای خلاق خوراک شناسی جهان پیوست و ماهی سفید یکی از گزیده ترین غذاهای گیلان است که به سفره های ایران و جهان راه یافته و اشپل (تخم ماهی سفید) نیز از غذاهایی است که گیلانیان و بسیاری از گردشگران غذا نمی توانند از آن بگذرند.
ماهی سفید یکی از مهمترین ماهیان استخوانی دریای خزر است که تنها در این دریا و آن هم در سواحل ایرانی آن وجود دارد؛ این ماهی بیش از ۶۰ درصد ترکیب صید ماهیان استخوانی صیادان را در سواحل ایرانی به خود اختصاص داده است.
با نزدیک شدن فصل بهار و آمادگی ماهی های سفید برای تخم ریزی از اسفند ماه هر سال حضور این آبزی در مناطق ساحلی بیشتر شده و در فروردین ماه به اوج می رسد؛ ماهی سفید پس از تخم ریزی و بازگشت به دریا در تمام طول مدت باقیمانده بهار و تابستان در سواحل کم عمق دریای خزر که غنی از تولیدات جانوران کف زی است به تغذیه و رشد می پردازد.
از اوایل اسفند تا اواسط خردادماه فصل تخم ریزی ماهی هاست و در این میان گونه های مولد یا رودکوچ برای تخم ریزی، از دریا به رودخانه ها مهاجرت می کنند و ماهیگیری در این شرایط ممنوع است.
کافیست اندکی پا فراتر از رشت گذاشت تا در کنار هر رودخانه مردان و زنان ماهیگیر را با قلاب های دست ساخت و حرفه ای که کلاه حصیری نشان اغلبشان است را نظاره گر باشی؛ اگر چه ماهیگران و قلاب هایشان که از لابلای لرزش برگهای نورسته بهاری قد کشیده اند تصویر زیبایی شبیه به به نقاشی های واقع گرا خلق می کنند اما خلق این تصویر، خالی ساختن سفره صیادان درفصل صید را رقم می زنند.
اسکندر طعمه قلاب ماهی گیری اش را جا می زند و به عبارت صید غیر مجاز می خندد و می گوید : فصل فصل ماهیگیریست و از کودکی تفریحمان همین بوده و طبق عادت هر سال در این زمان به عشق ماهیگیری به رشت می آیم میهمان اسماعیل می شوم و با ماهیگیری و صید ماهی، خاطره تازه می کنیم.
اسماعیل یکی از ماهیگیران آشنایی است که طبق معمول به شرط اینکه وجود خلافکارش به محیط زیست گزارش نشود حاضر به مصاحبه می شود می گوید: دل خوشی ها کم شده اما صید ماهی لذت دیرینه ایست که عادت شده و این زمان را همه سال به انتظار می نشینم؛ موسم تخم ریزی ماهیان است و در این زمان ذخیره یکسال ماهی سفید و اشپل آن را فراهم می کنم؛ چگونه می گویید در هجوم این روزگار تلخ، از این لذت خداداد که برای بسیاری از مردم این سرزمین عادت شده دست بکشم؟
وی ادامه می دهد: سالیان سال است که این کار را انجام می دهم؛ من تنها نیستم خیلی ها در این موسم تورها پهن می کنند تا از این سفره پر تنعم بهره بگیرند؛ اما متاسفانه بیشتر مواقع نیروهای محیط زیست ایجاد مزاحمت می کنند و مانع می شوند؛ اما مگر با این تعداد ماهی که من می گیرم خوان پر برکت دریا جمع می شود؟
در کنار ماهیگیرانی که در امتداد رودها ردیف ایستاده اند، با هر بار پرتاب قلاب ماهیگیران به رودخانه انگار واژه به واژه ترانه مازیار که می گفت ماهیگیر ماهیگیر … این همه اون دستاتو بالا و پایین نکن لب بچه ماهی رو با قلاب خونین نکن …» قابل درک تر می شود.
ساسان اکبری پور فرمانده یگان حفاظت محیط زیست گیلان بیان کرد: با شروع موسم تخم ریزی ماهیان در رودخانه ها، پایش و نظارت نیروهای یگان به دستور مدیرکل افزایش یافته و با صیادان غیرمجاز برخورد قانونی می شود.
وی اظهار اشت: ادعا نمی کنیم که در مهار صید صیادان غیر مجاز صد در صد موفق عمل کردیم اما تا سرحد توان با هرگونه تخلف برخورد و متخلفان به مراجع قضایی ارجاع خواهند شد.
اکبری پور افزود : اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان به منظور حفاظت از تنوع زیستی، جلوگیری از انقراض نسل گونه ها و تهدید زیستگاه های آبزیان و زیستمندان از رودخانه ها بویژه از دهانه سفیدرود حفاظت می کند؛ همچنین در راستای فراهم سازی بستر مناسب برای تخم ریزی آبزیان در فصل تخم ریزی ماهی، هر گونه صید و دام گذاری از اول اسفند تا سی ام اردیبهشت ماه هر سال ممنوع است.
وی ادامه داد:همچنین، در راستای حفظ و حراست از تنها پارک ملی خشکی – دریایی استان گیلان و جلوگیری از هرگونه تخریب و تصرف در نوار ساحلی در منطقه؛ طی یک عملیات مشترک، با حضور ماموران یگان حفاظت محیط زیست گیلان و نیروهای مرزبانی ناجا، بیش از ۱۷ مورد از کومه نماها و سازه های غیر مجاز صیادی در پارک ملی بوجاق با اخذ دستور مقام قضایی تخریب و مابقی سازه ها هم پس از اخطار داده شده توسط اهالی منطقه جمع آوری شده است.
وی تصریح کرد : بر اساس سیاست های سازمان حفاظت محیط زیست درخصوص شکار و صید هر گونه شکار و صید و ایجاد سازه در پارک ملی بوجاق و مناطق تحت مدیریت ممنوع است.
ماهی سفید یکی از مهمترین ماهیان استخوانی دریای خزر است که تنها در این دریا و آن هم در سواحل ایرانی آن وجود دارد؛ این ماهی بیش از ۶۰ درصد ترکیب صید ماهیان استخوانی صیادان را در سواحل ایرانی به خود اختصاص داده است.
از جمله دلایل مختلف محدود کننده تولید مثل طبیعی ماهیان را می توان ایجاد سدهای انحرافی و آبندها، صید بی رویه که ناشی از افزایش جمعیت و آلودگی های زیست محیطی، روش غلط صید در سالیان گذشته و از بین رفتن بخش اعظمی از جایگاه های تخم ریزی طبیعی در رودخانه ها و تالاب انزلی نام برد.
پراکنش ماهی سفید در طول سال و نسبت به تغییرات فصول و دمای آب با تغییراتی توام بوده بطوریکه در اوایل فصل زمستان به دلیل برودت بیشتر آب در سواحل گیلان نسبت به سواحل مازندران، ماهی سفید تا حدودی مهاجرت بیشتری به سمت مناطق شرقی و گرمتر این استان داشته و بطور کلی به سمت عمیق تر دریا مهاجرت کرده و از ساحل دور می شود.
با نزدیک شدن فصل بهار و آمادگی ماهی سفید برای تخم ریزی از اسفند ماه هر سال حضور این ماهیان در مناطق ساحلی بیشتر شده و در فروردین ماه به اوج خود می رسد.
اکثر رودخانه های سواحل ایرانی دریای خزر در گذشته مورد استفاده تکثیر طبیعی ماهی سفید بوده ولی در حال حاضر بدلایل مختلف بیشتر رودخانه های چلوند، لمیر، شفارود، شلمانرود، سفیدرود، خشکرود، شیرود و بابلسر از محل های اصلی مهاجرت بهاره و تکثیر مصنوعی ماهی سفید در سواحل ایرانی دریای خزر محسوب می شوند.
ماهی سفید پس از تخم ریزی و بازگشت به دریا در تمام طول مدت باقیمانده بهار و تابستان در سواحل کم عمق دریای خزر که غنی از تولیدات جانوران کف زی است به تغذیه و رشد می پردازد.
در اواخر تابستان به علت گرمای بسیار زیاد آب تا عمق ۳۰ متری ماهیان سفید سواحل کم عمق را ترک کرده و در نقاط عمیق تر بسر می برند و دوباره به هنگام چرخش دمایی پائیزه، ماهی سفید برای تغذیه به قسمت های کم عمق سواحل با عمق کمتر از ۲۰ متر بر می گردد.
ماهی سفید از اواسط بهمن تا اوایل اسفند در صورت مساعد بودن شرایط جوی دوباره برای تغذیه و ذخیره نمودن چربی و آمادگی ورود به رودخانه ها و تالاب به سمت مناطق ساحلی حرکت می کند.
گیلان دارای ۵۴ رشته رودخانه دایمی است که تعداد ۱۸ رودخانه بنام های سفیدرود، پلرود، شفارود، شلمان رود، زرجوب، گوهررود، پیربازار، پسیخان، سیاه درویشان، ماسوله رودخان، مرغک، دیناچال، لیسار، لمیر، حویق، لوندویل، آستاراچای و آچی رود از لحاظ بیولوژیکی و اکولوژیکی و زیست محیطی از اهمیت ویژه ای برخوردارند.
از سال ۱۳۹۰ و بویژه ۱۳۹۵ به بعد رودخانه های استان هرساله بر اساس دستور العمل ها و بخش نامه های سازمان حفاظت محیط زیست به صورت فصلی توسط آزمایشگاه این اداره کل مورد نمونه برداری و پارامترهای فیزیکوشیمیایی آن آنالیز و با استفاده از نرم افزار شاخص کیفیت رودخانه ها (شاخص کیفیت منابع آب سطحی ایران IRWQsc) در پایان سال گزارش کیفی آن تهیه و نتایج به تفکیک هر رودخانه به سازمان مذکور و دستگاههای ذیربط اعلام می شود.
طول رودخانه های گیلان حدود دو هزار و ۲۰۰ کیلومتر است که ۱۰ رشته رودخانه مهم برای رها سازی تولیدات شیلات گیلان در استان وجود دارد که در آنها امکان مهاجرت انبوه ماهیان استخوانی از جمله ماهی سفید است.
سرویس خبری : دام ، طیور و آبزیان
