محمد شوکتی آمقانی، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس در گفتگویی اختصاصی درباره خرد شدن اراضی کشاورزی، گفت: اگر درباره آمار میانگین اراضی کشاورزی صحبت کنیم میانگین اراضی کشاورزی در دنیا ۸/۷ دهم هکتار هست که این رقم برای کشور ایران ۴/۹ دهم هکتار است تقریبا ما نصف میانگین جهانی در متوسط اراضی کشاورزی هستیم.
وی افزود: وقتی زمین خرد هست این زمین قابلیت کشاورزی تجاری را دیگر ندارد و ما خیلی از فناوری‌های مدرن امروزی که در دنیا استفاده می‌کنند را دیگر نمی‌توانیم از اینها در اراضی خردتر استفاده کنیم و علاوه بر این در بهره وری دچار مشکل می‌شویم چرا که مثلا فرض کنید کشاورزی هست که ۱۰ قطعه زمین کشاورزی دارد و وقتی می‌خواهد به اینها رسیدگی کند در آبیاری، کنترل آفات و خاک ورزی خوب کشاورز نیروی کار محدودی دارد و مجبور است این را بین قطعات مختلف توزیع کند که آن بحث صرفه حاصل از مقیاس، اینجا دچار مشکل می‌شود و کشاورز نمی‌تواند به نحو احسن از منابع پایه تولید خودش استفاده کند.
شوکتی آمقانی اضافه کرد: کشور‌های مختلف در حل معضل خرده مالکی آمدند راهکار‌های متفاوتی را اجرا کردند مثلا کشور ژاپن گفته ما برای اراضی خرد نیازی نیست اراضی کوچک مقیاس را بیاوریم بزرگترش کنیم تا اینکه یک ماشین کشاورزی مثل کمباین در این زمین کشاورزی بتواند کار کند بلکه ما ماشین‌های کشاورزی مان را اندازه اش را کوچک و مناسب سازی می‌کنیم با اندازه اراضی کوچک مقیاس که این ماشین‌ها بتوانند در زمین‌های کوچک مقیاس کار کنند ولی امکان اجرای این راهبرد در برخی کشور‌ها میسر نیست و دچار مشکل خواهند شد به همین خاطر ما باید برویم سراغ راهبرد‌های دیگری که می‌تواند مثلا مبادله و تعویض قطعات زمین بین کشاورزان باشد فرض کنید دو کشاورز هستند در یک روستا یکی در بالای روستا زمین دارد و یکی در پایین روستا و اینها می‌توانند قطعات خود را با یکدیگر مبادله یا معاوضه کنند، ولی انجام این یک کار اجتماعی و فرهنگی هست در جامعه روستایی و کار آسانی نیست، چرا که برخی کشاورزان حاضر به این کار نیستند به دلیل اینکه قطعات خرد زمین‌ها از لحاظ ارزش قیمتی، بهره وری و حاصلخیزی یکسان نیست.
وی ادامه داد: وزارت جهاد کشاورزی از طریق سازمان امور اراضی کشور دید اراضی مرتب خرد می‌شوند و هر چه به جلو می‌رویم اراضی به جای تجمیع، خردتر و پراکنده‌تر می‌شوند و، چون اراضی کوچک مقیاس هم قابلیت کشاورزی ندارد و در حد خودمصرفی است به همین دلیل درصد برآمدند قانونی در این رابطه وضع کنند که قانون جلوگیری از خرد شدن اراضی کشاورزی و تعیین اندازه فنی اقتصادی مناسب اراضی کشاورزی در سال ۱۳۸۵ تصویب کردند و در سال ۱۳۸۸ یک آیین نامه اجرایی برای این قانون نوشتند.
عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس درباره مواد این قانون گفت: این قانون ۶ ماده دارد، ماده اول درباره اندازه فنی اقتصادی اراضی کشاورزی است مثلا برای اراضی باغی، اراضی زراعی، اراضی دیم و اراضی آبی جداگانه برای تمام اراضی تعیین می‌شود، ماده بعد گفته تفکیک به افراز هرگونه اراضی کشاورزی ممنوع است و اگر هر زمین کشاورزی که بخواهد سند دریافت کند از سازمان ثبت اسناد و املاک اگر مقدار این زمین کشاورزی و مساحت آن از این اندازه فنی مثلا برای اراضی باغی و آبی اگر زیر ۵ هکتار باشد مثلا در استان آذربایجان شرقی این برایش سند صادر نمی‌شود، اما اینها که این قانون را نوشتند یکسری از موارد را نتوانستند در این قانون لحاظ کنند واین قانون نیاز به بازنگری دارد.
شوکتی آمقانی تصریح کرد: همین قانون جلوگیری از خرد شدن اراضی کشاورزی ماده ۳ آن درباره تشویق کشاورزان به یکپارچه سازی اراضی کشاورزی است و مشوق‌های آن مثلا این بود که اگر چند کشاورز به صورت جمعی یا تعاونی بخواهند اراضی کشاورزی خود را تجمیع و یکپارچه کنند، امکاناتی را به آنها ارائه می‌کنیم امکانات چیست؟ می‌گوید ما محصول شما را به مدت ۵ سال بیمه می‌کنیم یا اینها هر نوع ماشین آلاتی را که بخواهند استفاده کنند مثلا لودر، گریدر و تراکتور انواع ماشین آلات را بخواهنداستفاده کنند برای تسطیح اراضی به رایگان در اختیارشان قرار می‌دهیم یا بسته تشویقی که گفتند محصولی که اینجا تولید می‌شود به صورت تضمینی اینها را می‌خریم که کشاورزان راغب بشوند.
وی در مورد اجرای قانون گفت: در بحث ساماندهی خردی و پراکندگی اراضی کشاورزی اینکه بخواهیم قانون تصویب کنیم یک بعد قضیه است، اما اجرای این قانون بعد مهم و کلیدی قضیه است که بتوانیم با خرده مالکین مقابله کنیم یا ساماندهی اش کنیم و این نیاز به کار اساسی دارد، کسی که می‌خواهد با کشاورز کار و صحبت کند بایستی آداب گفتگو با کشاورز را بلد باشد، این به نظرم در ساختار و بدنه وزارت جهاد کشاورزی از عهده موسسه آموزش و ترویج کشاورزی برمی آید چرا که آنها مروجان مسئول فنی هستند که سالهاست دارند به صورت مستقیم و رودررو با کشاورزان کار می‌کنند و می‌توانند با کشاورزان ارتباط بگیرند و آنها را مجاب کنند که این زمین خرد که شما دارید مثلا ۱۰۰۰ متر مربع و در آن کشت و کار می‌کنید، این اصلا بازدهی و بهره وری اش صددرصد هم بخواهد ارتقا پیدا کند باز چیزی به عایدات شما اضافه نخواهد کرد، ما باید کشاورز را قانع کنیم که این زمین و کشت و کاری که شما انجام می‌دهید به صرفه نیست برای شما، منتها باید زبان و قدرت اقناع کشاورز را داشته باشیم.
شوکتی آمقانی افزود: یکپارچه کردن اراضی کشاورزی کار آسانی نیست کشاورز یک عمر آبا و اجدادش در زمین کار کردند و در برخی روستا‌ها به صورت طایفه‌ای هستند که از چند طایفه و قوم و خویش تشکیل شدند که با هم مشکل دارند و قرار دادن اینها در کنار هم که با هم کشت و کار کنند بسیار مشکل است و دچار چالش می‌شویم ولی اگر از قدرت تسهیل گری و از قدرت ترویج کشاورزی استفاده کنیم، می‌توانیم آهسته و گام به گام اینفرایندرا تسهیل کنیم، چون کار یکپارچه سازی بیشتر از آنکه یک کار فنی دیده شود که مثلا مرز‌ها را برمی داریم و ۱۰۰ هکتار را تجمیع می‌کنیم، نه اینطور نیست بیشترین مانع در روستا‌ها برای یکپارچه سازی فرهنگ سازی است و آن هم کار هر کسی نیست جز موسسه آموزش و ترویج کشاورزی از طریق مروجان مسئول پهنه.
