روستاها به عنوان یکی از مراکز جمعیتی بیش از نیمی از جمعیت گلستان را در خود جای داده اند، هرچند روستاهای گلستان با چالش هایی همچون خشکسالی ، بیکاری و کمبود درآمد سرانه و البته نبود زیرساختهای خدماتی کافی مواجه بوده اما برخورداری از برخی ویژگی های جغرافیایی، فرهنگی و جاذبه های طبیعی و تاریخی زمینه تحول آفرینی و تحقق توسعه پایدار را در خود دارا هستند.
به اعتقاد کارشناسان عینیت بخشی به این مطالبه به حق روستاییان در خصوص توسعه پایدار در روستا نیازمند مولفه های مختلفی است، واگذاری اداره امور روستا به روستانشینان، کاهش تصدی گری دولت ها در روستا و حذف کاغذبازی زاید و حذف واسطه گری در تولید و خدمات روستاییان به شهرها از جمله این موارد است.
پرهیز از ترسیم رویکردهای تک بعدی برای روستاها و ترسیم راهبردهای تقلیدی در مسیر توسعه مانع بزرگی از تمرکز بر ظرفیت های هر روستاست ،برای توسعه هر روستا باید داشته های فرهنگی اجتماعی و جغرافیایی هر منطقه به عنوان بستر توسعه مورد ارزیابی و برنامه ریزی قرار بگیرد. روستاهای گلستان در زمینه کشت برنج، گندم، سویا، پنبه، زیتون و حبوبات در زمینه کشاورزی حرف‌های زیادی برای گفتن دارد.
در بخش برخورداری از جاذبه های طبیعی و تاریخی در حوزه گردشگری بسیار سرشار از فرصت های متعد هستند و به جهت اسکان بیش از ۱۵ قومیت ایرانی در استان از جاذبه های فرهنگی و صنایع دستی متعددی برای جذب گردشگر برخوردارند اما با وجود همه این مزایا و اتفاقات خوبی که در سالیان گذشته در روستاها ایجاد شده مقوله مهاجرت از روستاه و تخریب منابع طبیعی و تغییرکاربری اراضی زراعی همچنان مشهود است.
عبدالرحیم بلاشی دانش آموخته کارشناسی ارشد اقتصاد نظری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهارداشت: روستاها برای تجربه توسعه پایدار و نقش آفرینی در تحولات کلان کشور نیازمند آن هستند تا برخی از چالش های پیش روی خود را برطرف سازند، چالش هایی که به طور معمول در همه نقاط کشور از جمله روستاهای گلستان در ترازهای مختلفی مشاهده می شود.
لزوم تامین زیرساختهای مناسب
وی گفت: یکی از چالش های روستاهای استان گلستان نبود زیرساختهای مناسب جهت ایجاد و توسعه اشتغال مبتنی بر صادرات است، به زبان ساده تر آنکه موضوع رقابت‌پذیری محصولات و خدمات ارائه شده در مناطق روستایی برای روستانشینان تبیین نشده است.
بلاشی خاطرنشان کرد: این موضوع سبب کاهش درآمد سرانه روستاییان شده و موجب مهاجرت بی‌رویه نیروی کار مناطق روستایی به شهرها شده است که این رویکرد در کنار خالی‌شدن مناطق روستایی از نیروی کار خبره و ماهر، حاشیه‌نشینی در مناطق شهری و تبع آن افزایش معضلات اجتماعی، اقتصادی و ازدیاد بزهکاری و توسعه فقر را رقم زده است.
بلاشی به موضوع آسیب پذیری بالای مناطق روستایی در برابر مخاطرات غیر مترقبه اشاره و اضافه کرد: این مولفه به عنوان یکی از عناصر تشدید کننده در مهاجرت روستاییان نقش بسزایی دارد متاسفانه برای تاب آوری روستاها در برابر سوانح طبیعی به عنوان رویکردی عملیاتی اقدامات ثمر بخشی انجام نشده است.
ضرورت کاهش ضایعات محصولات کشاورزی
وی افزود: نبود برنامه‌ریزی در زمینه کاهش ضایعات محصولات کشاورزی سبب شده تا حدو ۳۰ درصد محصولات کشاورزی در فرآیند تولید تا مصرف به هدر می‌روند که این موضوع در طولانی مدت به اقتصاد روستانشینان لطمات زیادی می زند.
بلاشی بیان کرد: بی توجهی به ایجاد ارزش افزوده در تولیدات روستایی. خام فروشی، کیفیت پایین بسته بندی، عدم استفاده از فناوری‌های نوین در افزایش بهره وری محصولات کشاورزی از دیگر چالش هایی است که روستاییان گلستان با آن دست به گریبان هستند و عدم توفیق کامل در توسعه صنایع تبدیلی در مناطق روستایی از جمله عواملی‌است که سود حاصل از تولید را کاهش داده و به عبارت دیگر ارزش افزوده چندانی را نصیب این جوامع و به تبع آن، کشور در زمینه صادرات ننموده است.
رفع مشکلات به تحقق توسعه پایدار در روستاها منجر می شود
دبیر مجمع نمایندگان گلستان در مجلس شورای اسلامی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهارداشت: تلاش های زیادی برای ایجاد فرصت های شغلی از طریق توسعه مشاغل خانگی در روستاهای استان گلستان انجام شده است و اهتمام بر آن است تا بر اساس مزیت نسبی و شرایط اقلیمی هر روستا مشاغلی با درآمد مکفی در روستاهای این منطقه شکل بگیرد.
غلامرضا منتظری افزود : رفع مشکلات پیش روی روستاییان و ایجاد ارزش افزوده برای تولیدات روستانشینان در حوزه های مختلف اهم از زراعت، باغداری، صنایع دستی و یا حتی گردشگری از جمله سیاست های است که به تحقق توسعه پایدار در روستاها جامعه عمل می پوشاند.
وی به موضوع دانش آموختگان بیکار در روستاها اشاره کرد و گفت : برنامه ریزان استان برای طرح ریزی مشاغل در روستاها باید ابتدا نیاز سنجی کنند، یعنی ابتدا ظرفیت های روستا و یا اطلاعات دانش آموختگان هر روستا را احصا و بر اساس رشته و سواد تحصیلی آنها مشاغل روستایی را توسعه دهند.
وی ادامه داد: مزارع کرم ابریشم ، گیاهان دارویی، پرورش دام و طیور، توسعه واحدهای بومگردی از جمله ظرفیت های روستاهای گلستان است که با حمایت های مالی و برنامه ریزی درست، تحقق توسعه استان را عملی می کند.
مدیرکل امور روستایی و شوراهای استانداری گلستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهارداشت: باید بپذیریم که ﺗﻮسعه ﺭﻭﺳﺘﺎﻳﻲ ﻓﺮﺍﺗﺮ ﺍﺯ ﺗﻮسعه ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ است و ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺕ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ مانند ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎﻱ ﻏﻴﺮ ﺯﺭﺍﻋﻲ، ﺍﮐﻮﺗﻮﺭﻳﺴﻢ، ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺩﺳﺘﻲ، فعالیت ﻫﺎی ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺍﺯ ﻣﺰﺭﻋﻪ، ﺗﻮسعه ﺯﻳﺮﺳﺎﺧﺖ ﻫﺎی ﻛﺎﻟﺒﺪی ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋی را شامل می شود.
علی نصیبی افزود : ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﭘﺎﻳﺪﺍﺭ ﻭ ﻣﺘﻮﺍﺯﻥ ﺩﺭ بهره برداری از منابع ﻃﺒﻴﻌی، ﺍﺭﺗﻘﺎی ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻭ ﮐﺎﻫﺶ ﻓﻘﺮ، ﮔﺴﺘﺮﺵ ﻣﺸﺎﺭﮐﺖ ﻣﺆﺛﺮ، ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻓﺮﺻﺖ ﻫﺎی ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻭ ﺩﺍمنه ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻭﻳﮋﻩ ﺑﺮﺍﻱ ﺯﻧﺎﻥ ﻭ ﺟﻮﺍﻧﺎﻥ، ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻭ ﺍﺭﺗﻘﺎی فعالیتﻫﺎی ﺍﻧﺴﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﻣﺤﻴﻂ ﺭﻭﺳﺘﺎیی، ﺍﺭﺗﻘﺎی ﺑﻬﺮﻩ ﻭﺭی ﺩﺭ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯی، ﺍﺳﺘﺤﮑﺎﻡ ﺭﺷﺪ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ متنوع ﺳﺎﺯی ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ روستا از جمله موضوعاتی است که در سال های اخیر به آن پرداخته شده است.
وی گفت : در برخی از روستاهای استان در حوزه اشتغال و کارآفرینی فعالیت های چشمگیری صورت گرفته که می توانند حتی به عنوان الگو در سطح کشور مطرح باشند.
وی افزود : اقداماتی همچون زهکشی اراضی کشاورزی در نوار شمالی، رونق مشاغل جدید همچون واحدهای بومگردی و طبیعت گردی، توسعه کشت گیاهان دارویی و ایجاد تشکل های منسجم در بخش صنایع دستی ظرفیتهای جدیدی را برای روستاهای گلستان پدید آورده است.
به تاکید نصیبی تداوم پرداخت تسهیلات ارزان قیمت به سرمایه گذاران و کارآفرینان روستایی استان گلستان می تواند کمک شایانی به ایجاد اشتغال در این مناطق دارای ظرفیت های فراوان داشته باشد.
وی ادامه داد: از مجموع حدود یک هزار روستای گلستان در سالهای اخیر در بسیاری از آنها، اقامتگاه‌های بومگردی تأسیس شده که می‌تواند در توسعه گردشگر روستایی نقش آفرین باشد، با ایجاد آگاهی و افزایش اطلاعات در روستاها در زمینه بومگردی اصولی و اینکه بومگردی چیست و چه کمکی به توسعه و ماندگاری جوامع محلی می‌کند می‌توان امیدوار بود تا در آینده از خانه‌های مهمانپذیر روستایی به سمت بومگردی هایی حرکت کنیم که به واقع نمادی از فرهنگ‌ها و سنت‌ها و نوع و سبک زندگی در یک روستا بوده و در تلاش برای حفظ طبیعت و فرهنگ منطقه هستند.
نصیبی گفت : علاوه بر جاذبه‌های طبیعی، می‌توان روستاهای گلستان را در زمینه تاریخی هم دارای ظرفیتهای بی شماری دانست؛ بافت قدیمی و خاص روستاها در بسیاری از مناطق که همچنان به همان سبک و سیاق قدیم باقی مانده و از آفت شهری شدن، رها ماندند می‌تواند به عنوان منبع مهمی برای جذب گردشگر محسوب شود از این نوع روستاها می‌توان به فارسیان در شهرستان آزادشهر اشاره کرد.
وی در خصوص آخرین آمار مربوط به روستاهای استان گفت : براساس آخرین سرشماری رسمی کشور در سال ۹۵، بیش از ۸۷۱ هزار نفر از گلستانی ها که رقمی معادل ۴۶ و ۶ دهم درصد از جمعیت را تشکیل می دهند در روستاها سکونت دارند.
نکته دیگر این که درصد روستانشینی در کشور ۲۵ و ۹ دهم درصد بوده و جمعیت روستانشین استان گلستان ۲۰ و ۷ دهم درصد بیشتر از میانگین کشوری بوده که از لحاظ درصد جمعیت روستانشین، گلستان رتبه دوم کشور را داراست.
در هفت شهرستان از ۱۴ شهرستان استان، روستاییان بیش از ۵۰ درصد جمعیت شهرستان را تشکیل می دهند، به عنوان نمونه در مراوه تپه ۸۴ و ۲۲ دهم درصد جمعیت، در آق قلا ۶۸ و ۳ دهم درصد، در کلاله ۶۴ و ۲ دهم درصد و در گالیکش ۶۳ درصد جمعیت در روستاها سکونت دارند.
روستاهای گلستان در اقتصاد، فرهنگ استان نقش بسزایی دارند که باید ابعاد مختلف آن را به‌طور تخصصی ارزیابی کرد و همبستگی، وفاق و حس تعلق روستاییان از مهمترین ظرفیتهای توسعه مناطق روستایی هر منطقه است و ضرورت دارد ظرفیتهای تاریخی، فرهنگی و اقتصادی روستاها به نحو مطلوب شناخته و شناسانده شود تا از آنها در برنامه‌های توسعه استان به‌خوبی بهره ببریم.
گلستان روستای موفق کم ندارد از موفقیت اهالی روستای وامنان، سیب چال، نراب و کاشیدار آزادشهر در کشت زعفران، از برند شدن روستای عطاآباد آق قلا به عنوان مرکز تولید مبل، روستای قازانقایه مراوه تپه و برداشت پشته وحشی و صادرات آن به کشورهای دیگر فقط نمونه هایی از حرکت مترقی روستاهای گلستان در سالهای اخیر است که به نمادی از استقامت و خودباوری تبدیل شده اند.
کارشناسان معتقدند که شکوفایی همه ابعاد ظرفیتهای روستاهای استان گلستان با همت و برنامه ریزی دولت جهادی سیزدهم میسر است چرا که روستاهای گلستان حرف های زیادی برای توسعه دارند که تاکنون به معنای واقعی شنیده نشده است اما مسوولان نهادهای مربوط در این دولت مردمی به طور قطع با شنیدن صدای روستاهای همه جای کشور روی توسعه را برای اهالی آن فراهم خواهند کرد.
استان ۲ میلیون نفری گلستان ۱۴ شهرستان و هزار روستا دارد.
