کشاورزی در ایران با وجود نقش اساسی در حفظ و ارتقای امنیت غذایی، از مشکلات ساختاری و تاریخی رنج می‌برد.عمده‌ترین مشکل ساختاری که به طبیعت و جغرافیای کشورمان برمی‌گردد، کمبود آب بوده است به طوری که همین مسئله منجر به شکل‌گیری نظریات سیاسی و اجتماعی برای تحلیل مسائل ایران بوده است.
علاوه بر این تغییر اقلیم طی یکی دو دهه اخیر در ایران به شکل خشکسالی نمود یافته است و بیم آن می‌رود همین مسئله منجر به تغییرات مهاجرتی و جمعیتی در مناطق مختلف کشور شود که آن هم پیامدهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی خاص خود را خواهد داشت. این امر علاوه بر شکل‌گیری ادبیات و گفتمان مربوط به آب در افکار عمومی، سیاستگذاران را بر آن داشته است برای استفاده از ظرفیت‌های موجود کشور برنامه‌ریزی و تلاش کنند.
یکی از اقدامات بسیار مهمی که در سال‌های اخیر در کشور در دستور کار قرار گرفته است طرح جهش تولید در دیمزارهای کشور است که در قالب یک برنامه پنج ساله و با عاملیت و نقش‌آفرینی وزارت جهاد کشاورزی و حمایت ستاد اجرایی فرمان امام خمینی(ره) در کشور در حال اجراست.
این برنامه در سال اول در ۶ استان کشور اجرا شد و در سال دوم در ۱۵ استان که استان اردبیل هم جزو این استان‌ها بود عملیاتی شد. در چهارچوب این برنامه وزارت جهاد کشاورزی با حمایت کارشناسی و فنی و ستاد اجرایی امام خمینی با حمایت مالی و پشتیبانی کشاورزان را در دستیابی به اهداف کلان کشور بویژه ارتقای امنیت غذایی یاری می‌کنند.
در همین زمینه غفور آقایی مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی اردبیل روز چهارشنبه درخصوص اجرای این طرح در استان اردبیل گفت: در سال اول اجرای این طرح سطح فعالیت در استان ۲۱۹ هزار هکتار پیش‌بینی شده بود که در عمل ۳۱۹ هزار هکتار اجرا شد و ۱۵ درصد افزایش عملکرد محقق شد.
مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل یادآورشد: برای سال دوم، اجرای طرح جهش تولید در ۳۲۰ هزار هکتار از دیمزارهای استان پیش بینی شده بود که در این سال محصولات جدید از جمله دانه روغنی گلرنگ و گیاهان دارویی هم به محصولات اضافه شد و در حدود ۴۰۰ هکتار از دیمزارهای استان گیاهان دارویی کشت شد.
آقایی ادامه داد: یکی از مزیت‌های اجرای این طرح تبدیل آیش زرد به آیش سبز بود به طوری که به جای طرح “نکشت”(عدم کاشت) تولید گیاهان علوفه‌ای در دیمزارهای استان در دستور کار قرار گرفت.
وی ادامه داد: با وجود خشکسالی شدید در استان با اقدامات سازمان جهاد کشاورزی و توزیع کودهای مورد نیاز کشاورزان از جمله اسید امینه و همچنین بذر بین کشاورزان، عملکرد استان ۱۵ درصد افزایش یافت.
این کارشناس کشاورزی خاطرنشان کرد: در سال سوم اجری این طرح ۳۴۰ هزار هکتار از اراضی استان برای اجرای طرح جهش تولید در دیمزارهای استان پیش‌بینی شده بود که این میزان در وسعت ۳۴۷ هزار و ۳۰۰ هکتار اجرا شد.
به گفته مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل در این سال انواع محصولات اعم از گندم، جو، حبوبات، دانه‌های روغنی (اعم از کلزا، گلرنگ، تخم کتان)، بذر علوفه تولید شد به طوری که در این سال در ۳۶ هزار هکتار از دیمزارهای استان آیش زرد تبدیل به آیش سبز شد که گام بلندی در پایداری در تولید محصولات استراتژیک به شمار می‌رود.
آقایی با اشاره به افزایش تولید گندم در دیمزارهای استان گفت: با وجود خشکسالی شدید در سال زراعی گذشته ۲۷۳ هزار تن گندم برداشت شد این در حالی است که سال قبل از آن ۲۵۷ هزار تن گندم از مزارع استان برداشت شده بود.
وی اضافه کرد: سال گذشته ۳۵۰ هزار هکتار اراضی زیر کشت شامل ۷۵ هزار هکتار در بیله سوار،۶۵ هزار هکتار در گرمی، ۴۰ هزار هکتار در مشگین شهر بر اثر خشکسالی از بین رفت اما در مناطق سردسیر استان مانند اردبیل، نیر، نمین و کوثر تولید گندم افزایش یافت و در مجموع در سال زراعی ۱۴۰۲- ۱۴۰۱ حدود ۱۴.۵ درصد افزایش تولید محقق شد.
مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل در خصوص اجرای طرح جهش تولید در دیمزارهای استان در سال زراعی جاری هم گفت: امسال برای اجرای این طرح در استان، ۳۶۰ هزار هکتار پیش بینی شده است که از این میزان ۷۴ درصد گندم و جو، ۱۰ درصد علوفه،۱۰ درصد دانه‌های روغنی و مقداری هم گیاهان دارویی کشت خواهد شد.
به گفته این کارشناس بخش کشاورزی علاوه بر این کشت‌های عمود بر شیب هم در راستای اجرای کشاورزی حفاظتی و صیانتی اجرا می‌شود که در این روش ۳۰ درصد از بقایای گیاهی روی زمین آیش زرد به سبز تبدیل می‌شود.
وی در خصوص تمهیدات اتخاذ شده برای سال زراعی جاری هم گفت: برش استانی این طرح به شهرستان‌ها ابلاغ شده است و تمام تلاش خود را می‌کنیم از فرصت‌های این طرح پنج ساله برای ارتقای کیفیت کشاورزی استان استفاده کنیم.
مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی اردبیل یادآورشد: معمولا در دنیا ۷۰ درصد تولیدات کشاورزی در اراضی دیم و ۳۰ درصد در اراضی آبی تولید می‌شود در حالی که این نسبت در ایران کاملا برعکس است. طرح جهش تولید در دیمزارهای کشور برای اصلاح این وضعیت و حمایت از کشاورزان اجرا می‌شود.
آقایی در خصوص حمایت‌های این طرح از کشاورزان گفت: در قالب طرح جهش تولید در دیمزارهای استان یک‌سری ادوات با حمایت‌های یارانه‌ای در اختیار کشاورزان قرار می‌گیرد که از جمله می‌توان به ادوات کشت مستقیم اشاره کرد که با تسهیلات چهار درصد و بازپرداخت هفت ساله در اختیار کشاورزان قرار می‌گیرد.
در قالب طرح جهش تولید در دیمزارهای استان یک‌سری ادوات با حمایت‌های یارانه‌ای در اختیار کشاورزان قرار می‌گیرد که از جمله می‌توان به ادوات کشت مستقیم اشاره کرد که با تسهیلات چهار درصد و بازپرداخت هفت ساله در اختیار کشاورزان قرار می‌گیرد.
وی اضافه کرد: امسال ۲۵۷ دستگاه کشت مستقیم، ۷۵ دستگاه زیرشکن و تیزر، ۹۰ دستگاه سمپاش و سایر ادوات بر اساس نیازها و اولویت‌های منطقه بین کشاورزان متقاضی توزیع می‌شود و با توجه به کارآمدی و به روز بودن این ادوات استقبال کشاورزان هم از این ادوات بسیار خوب است.
مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل اضافه کرد: علاوه بر این با هدف افزایش عملکرد مزارع مواد مورد نیاز از جمله روی، و کود ام پی کا که قیمت بسیار بالایی دارد، با حمایت ستاد اجرایی فرمان امام خمینی در اختیار کشاورزان قرار می‌گیرد که در مواجهه با خشکسالی بسیار موثر است.
یکی از چالش‌های بخش کشاورزی از جمله در استان اردبیل بیکاری فارغ التحصیلان کشاورزی است. با وجود اهمیت بخش کشاورزی و نیاز کشاورزان به دانش و تخصص کارشناسان عملا ارتباط دانشگاه و فارغ التحصیلان با این بخش فراهم نشده است و سرمایه گذاری‌های کلان در بخش آموزش هم عملا کارآیی لازم را نداشته است. این در حالی است که در قالب این طرح فارغ التحصیلان بخش کشاورزی هم به کار گرفته می‌شوند.
۱۳۰ فارغ التحصیل کشاورزی در طرح جهش تولید در دیمزارهای اردبیل به کار گرفته می‌شوند
آقایی گفت: پارسال ۵۶ نفر کارشناس نظام مهندسی کشاورزی جذب شدند امسال هم ۱۳۰ نفر از فارغ التحصیلان به صورت قرارداد با زارع در دیمزارهای استان به کار گرفته شدند. علاوه بر این ۳۳ راننده هم در این مزارع به گارفته شدند.
طرح جهش تولید در دیمزارها در قالب یک طرح پنج ساله در کشور در حال اجراست.با توجه به نتایج و دستاوردهای این طرح از جمله افزایش دانش و آگاهی کشاورزان، استفاده از کارشناسان و فارغ‌التحصیلان کشاورزی، به روز رسانی و تامین ماشین آلات و ادوات کشاورزی، صیانت و حفاظت از منابع آب و خاک و جلوگیری از فرسایش خاک، و از همه مهم‌تر ارتقای امنیت غذایی این طرح ادامه داشته باشد.
